Το προσχέδιο του προϋπολογισμού κατατέθηκε στη Βουλή, οι δανειστές έλαβαν γνώση για το περιεχόμενό του, αλλά τη… γνώμη τους ακόμη δεν την είπαν. 

Η μάχη επί των προβλέψεων και των αριθμών αναμένεται να αρχίσει το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Οκτωβρίου – σε κάθε περίπτωση μετά την Ετήσια Σύνοδο του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας, που είναι προγραμματισμένη για τις 15 Οκτωβρίου – και θα διαρκέσει το αργότερο έως τις 20 Νοεμβρίου προκειμένου το τελικό σχέδιο του προϋπολογισμού να κατατεθεί στη Βουλή έως την προβλεπόμενη από το σύνταγμα και τον κανονισμό της Βουλής προθεσμία. 

Στο ερώτημα αν προβλέπεται «περίπατος» ή «σκληρή μάχη» της ελληνικής κυβέρνησης με τους εκπροσώπους των θεσμών όλα συγκλίνουν προς το δεύτερο. Διότι το προσχέδιο διακατέχεται από έντονη αισιοδοξία και από οικονομικές προβλέψεις στο όριο. Με λίγα λόγια, για να βγει ο προϋπολογισμός του 2018, θέλουμε όλα να πάνε καλά και δεν έχουμε κανένα περιθώριο να… στραβώσει το παραμικρό. Γίνεται;

 

Από την προσεκτική μελέτη του προσχεδίου του προϋπολογισμού προκύπτουν μια σειρά από «πρέπει» τα οποία θα πρέπει να τηρηθούν απαρέγκλιτα προκειμένου να υλοποιηθεί ο κεντρικός οικονομικός στόχος, που είναι η παραγωγή πρωτογενούς πλεονάσματος 3,57% του ΑΕΠ, οριακά υψηλότερος δηλαδή από τη μνημονιακή απαίτηση του 3,5%:

 

1 Όχι μόνο να επιβεβαιωθεί ο στόχος για ανάπτυξη 1,8% του ΑΕΠ κατά τη διάρκεια του 2017 (κάτι που προϋποθέτει δύο πολύ δυνατά τρίμηνα, δεδομένου ότι ο ρυθμός ανάπτυξης το πρώτο και το δεύτερο τρίμηνο ήταν χαμηλότερος από τον ετήσιο στόχο), αλλά να υπάρξει ακόμη μεγαλύτερη επιτάχυνση για το 2018, ώστε το ΑΕΠ να αυξηθεί κατά 2,4%.

2 Δεδομένου ότι και το 2018 θα είναι έτος σκληρής φορολόγησης, αλλά και επιβολής νέων περιοριστικών μέτρων που πλήττουν την κατανάλωση, η ανάπτυξη θα πρέπει να προέλθει από την αύξηση των εξαγωγών και την τόνωση των επενδύσεων. 

Όσον αφορά την εξωστρέφεια, καλές ενδείξεις υπήρξαν και φέτος, με αποτέλεσμα οι εξαγωγές να προβλέπεται ότι θα αυξηθούν κατά 6,7% σε σχέση με το 2016 και μάλιστα με ταχύτερο ρυθμό σε σύγκριση με τις εισαγωγές (σ.σ.: αυτό που επηρεάζει το ΑΕΠ δεν είναι μόνο η πορεία των εξαγωγών, αλλά το ισοζύγιο εξαγωγών – εισαγωγών, το οποίο, αν είναι αρνητικό, λειτουργεί ως βαρίδι για την ανάπτυξη). 

Έτσι και για το 2018 ο στόχος για αύξηση των εξαγωγών με ρυθμό 4,7%, οριακά υψηλότερο από τον αντίστοιχο των εισαγωγών (4,4%), μπορεί να θεωρηθεί εφικτός. 

Αυτό που απαιτεί σημαντική στροφή τόσο σε οικονομικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο είναι ο στόχος για τριπλασιασμό του ρυθμού αύξησης των επενδύσεων. Το επιχείρημα που επικαλείται μέχρι τώρα η κυβέρνηση, ότι έχει επιτύχει σημαντική αύξηση στις άμεσες ξένες επενδύσεις, αποτυπώνει ένα μέρος της πραγματικότητας. 

 

Η αλήθεια είναι ότι το πρώτο εξάμηνο του 2017 οι συνολικές επενδύσεις, όπως αποτυπώθηκαν από την πορεία του ακαθάριστου σχηματισμού κεφαλαίου, κινήθηκαν σε πιο ρηχά νερά ακόμη και συγκριτικά με το 2016, που ήταν το χειρότερο έτος της τελευταίας εικοσαετίας. 

Επομένως είναι μεν πιθανό να πιάσουμε έναν σημαντικό ρυθμό αύξησης για το 2018 λόγω χαμηλής «βάσης» (σ.σ.: το προσχέδιο προβλέπει ότι το 2018 ο ακαθάριστος σχηματισμός παγίου κεφαλαίου θα πρέπει να αυξηθεί με ρυθμό 12,6% έναντι 4,3% που αναμένεται να είναι η μεταβολή για το σύνολο του 2017), όμως από την άλλη αυτό προϋποθέτει επίλυση πολλών προβλημάτων στο εσωτερικό της κυβέρνησης αλλά και διάθεση για επιτάχυνση των αποκρατικοποιήσεων. 

Δεδομένου ότι στο χαρτοφυλάκιο των υπό πώληση εταιρειών έχουν απομείνει δύσκολα περιουσιακά στοιχεία (ΕΥΔΑΠ, ΕΥΑΘ, ΔΕΗ, Ελληνικά Πετρέλαια κ.λπ.) το εγχείρημα θεωρείται αρκετά δύσκολο και πολιτικά ριψοκίνδυνο.

 

3 Το 2018 θα πρέπει να γεννηθούν και πάλι χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας – κατά προτίμηση όχι μερικής απασχόλησης, αλλά πλήρους, προκειμένου και ο ΕΦΚΑ να έχει λαμβάνειν το κάτι παραπάνω από τις ασφαλιστικές εισφορές – καθώς στη μείωση της ανεργίας και στην αύξηση της απασχόλησης έχει στηριχτεί, και μάλιστα περισσότερο από κάθε άλλη χρονιά, το πρωτογενές πλεόνασμα. 

 

Αξίζει να σημειωθεί ότι για το 2018 το πρωτογενές πλεόνασμα των φορέων κοινωνικής ασφάλισης θα πρέπει να φτάσει στα 1,519 δισ. ευρώ όταν η αντίστοιχη πρόβλεψη που είχε γίνει για την επόμενη χρονιά στο μεσοπρόθεσμο ήταν μόλις 128 εκατ. ευρώ. Είναι προφανές ότι αυτή η πρόβλεψη για βελτίωση του στόχου κατά 1,391 δισ. ευρώ θα μπει στο μικροσκόπιο των δανειστών, οι οποίοι θα αναζητήσουν την πηγή προέλευσης, αλλά και την αξιοπιστία της. 

Το υπουργείο Εργασίας έβγαλε χθες μια θριαμβολογικού περιεχομένου ανακοίνωση, η οποία αναφέρει ότι οι προβλέψεις του προσχεδίου του προϋπολογισμού για τους φορείς κοινωνικής ασφάλισης αποτελούν την πιο σαφή απόδειξη για τη θετική πορεία του ΕΦΚΑ, η οποία είχε αμφισβητηθεί έντονα από μερίδα του Τύπου, αλλά και τα κόμματα της αντιπολίτευσης.

 

Εννοείται ότι οι δανειστές δεν θα λάβουν καν υπόψη τους τέτοιου είδους ανακοινώσεις και θα επικεντρωθούν στους αριθμούς. 

Κατ’ αρχάς η βελτίωση των οικονομικών επιδόσεων για το 2018 έναντι των αρχικών προβλέψεων στηρίζεται – και σε ποιο βαθμό – στο γεγονός ότι θα συνεχιστεί η είσπραξη ληξιπρόθεσμων οφειλών; 

Πράγματι η συμβολή του ΚΕΑΟ (Κέντρο Είσπραξης Ασφαλιστικών Οφειλών) είναι καταλυτική στη στροφή που παρατηρήθηκε το 2017 στις οικονομικές επιδόσεις των ασφαλιστικών ταμείων (σ.σ.: για φέτος προβλέπεται ότι η χρονιά θα κλείσει με πρωτογενές πλεόνασμα 378 εκατ. ευρώ έναντι αρχικής εκτίμησης για έλλειμμα 941 εκατ. ευρώ). 

 

Θα υπάρξει όμως συνέχεια και για την επόμενη χρονιά; Τα έσοδα παρελθόντων ετών στηρίζουν μεν τον προϋπολογισμό, αλλά η «αφαίμαξη» των οφειλετών συνήθως με αναγκαστικά μέτρα, όπως οι δεσμεύσεις καταθέσεων, κάποια στιγμή σταματά να αποδίδει. Οι δανειστές το γνωρίζουν και αναμένεται να προβάλουν τις αντιρρήσεις τους. 

Επίσης τίθεται το θέμα της εκκαθάρισης των συντάξεων που εκκρεμούν εδώ και χρόνια. Έχει ληφθεί υπόψη η πρόσθετη συνταξιοδοτική δαπάνη που θα προκύψει αν επιτευχθεί ο στόχος για επανυπολογισμό όλων των συντάξεων μέχρι τα μέσα του 2018; 

 

Υπάρχει μεν ένα δεσμευμένο κονδύλι για την καταβολή των αναδρομικών, αλλά πρέπει να συνυπολογιστεί και η ετήσια αύξηση στη συνταξιοδοτική δαπάνη. Επίσης τίθεται το θέμα των αυτοαπασχολουμένων. Τα μέχρι τώρα στοιχεία δείχνουν αύξηση της εισπραξιμότητας από τις εισφορές που υπολογίζονται βάσει εισοδήματος. Όμως, οι επιδόσεις στηρίζονται στα κέρδη του 2015. 

 Ποια θα είναι η επίπτωση από τον επανυπολογισμό με βάση τα κέρδη του 2016; 

  Θα συνεχιστεί η μείωση των δηλωθέντων εισοδημάτων και το 2017; 

Όλα αυτά έχουν ενσωματωθεί μέχρι τώρα στον προϋπολογισμό μόνο ως προβλέψεις, χωρίς να υπάρχουν απτά οικονομικά στοιχεία που να στηρίζουν τις αισιόδοξες εκτιμήσεις.

 

4 Το 2018 οι εισπράξεις από την άμεση φορολογία θα πρέπει να επανέλθουν σε υψηλότερα επίπεδα συγκριτικά με τις αντίστοιχες του 2017. Δηλαδή θέλουμε τα έσοδα από την άμεση φορολογία, τα οποία κατρακύλησαν το 2017 λόγω της μείωσης της φορολογητέας ύλης, να επανέλθουν σε ανοδική τροχιά ως διά μαγείας. 

 

Εδώ αναμένεται να διατυπωθούν εύλογα ερωτήματα από τους δανειστές: Ποιος εγγυάται ότι οι λόγοι που οδήγησαν στην κατάρρευση των φορολογικών εσόδων κατά τη διάρκεια του τρέχοντος έτους δεν θα επιδεινωθούν την επόμενη χρονιά; 

Για το 2017, τα έσοδα από την άμεση και έμμεση φορολογία είχε προϋπολογιστεί μέσω του μεσοπρόθεσμου να συμβάλουν με 48,243 δισ. ευρώ. Ο πήχης κατεβαίνει τώρα στα 47,472 δισ. ευρώ. Επίσης οι επιστροφές φόρου προβλέπεται πλέον να φτάσουν στα 4,686 δισ. ευρώ αντί για 3,324 δισ. ευρώ που ήταν η εκτίμηση στο μεσοπρόθεσμο. 

 

Λόγω φόρων και μειωμένων φορολογικών εσόδων και αυξημένων επιστροφών, δημιουργείται ένα δημοσιονομικό κενό της τάξεως των 2,133 δισ. ευρώ. Παρά τη μεγάλη απόκλιση σε σχέση με τον στόχο που είχε τεθεί για το 2017, το 2018 το υπουργείο Οικονομικών περιμένει ότι θα επέλθει η ανάκαμψη και στα φορολογικά έσοδα. 

Για το 2018 προβλέπεται ότι οι άμεσοι και οι έμμεσοι φόροι θα πρέπει να αποδώσουν 48,427 δισ. ευρώ (περίπου 1 δισ. ευρώ παραπάνω σε σχέση με το 2017) και ότι οι επιστροφές φόρου θα πέσουν και πάλι στο επίπεδο των 3,566 δισ. ευρώ. Να λοιπόν που έρχονται και πάλι τα ερωτήματα των δανειστών:

  Αφού πέσαμε τόσο έξω στην εκτίμηση των φορολογικών εσόδων για το 2017, γιατί να μην πέσουμε έξω και το 2018; 

  Ποιοι είναι αυτοί οι παράγοντες που θα φέρουν επιπλέον 1 δισ. ευρώ στον κρατικό κορβανά; 

Προβλέπεται μεν η επιβολή νέων μέτρων (όπως για παράδειγμα η κατάργηση της έκπτωσης φόρου για τις ιατρικές δαπάνες, η κατάργηση της έκπτωσης φόρου 1,5% στην παρακράτηση φόρου κ.λπ.), αλλά αυτά από μόνα τους δεν μπορούν να τονώσουν τα έσοδα αν δεν υπάρξει αύξηση των δηλωθέντων εισοδημάτων. 

 

Η αύξηση αυτή μπορεί να προέλθει είτε από τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας με αμοιβές πάνω από το όριο του αφορολογήτου είτε από τη δήλωση περισσότερων κερδών από την πλευρά των ελεύθερων επαγγελματιών και των επιτηδευματιών. Δεδομένου ότι ούτε το ένα ούτε το άλλο θεωρείται δεδομένο, είναι πολύ πιθανό ότι η πρόβλεψη για την απόδοση από τους φόρους θα αμφισβητηθεί.