Η συνάντηση Τραμπ – Τσίπρα και τα στρατηγικά ερωτήματα που πρέπει να απαντήσει η Ελλάδα

 

Αύριο το απόγευμα ο πρωθυπουργός της Ελλάδας θα συναντηθεί με τον πρόεδρο των ΗΠΑ στην Ουάσιγκτον, σε μια χρονική στιγμή που τα ερωτήματα στρατηγικής φύσεως για την Ελλάδα αυξάνονται διαρκώς. Τα δεδομένα που πονοκεφαλιάζουν την Αθήνα δεν είναι λίγα ούτε ασήμαντα:

● Η οικονομική και πολιτική σύγκρουση ΗΠΑ – Γερμανίας.

● Η απόπειρα της Γερμανίας να ηγηθεί επί της ουσίας και εφ’ όλης της ύλης στην Ευρώπη.

● Η εμπορική σύγκρουση Ανατολής και Δύσης σε πλανητικό επίπεδο.

● Η αστάθμητη συμπεριφορά των ΗΠΑ σε μια Μέση Ανατολή που βαδίζει προς μεγάλες ανακατατάξεις στην εποχή μετά το ISIS.

● Η νέα στρατηγική του Ερντογάν – συγκρουσιακή με τη Δύση, με πολλά μπρος – πίσω στη σχέση της με τη Ρωσία, με σαφείς επεκτατικές διαθέσεις στο όνομα του νεο-οθωμανισμού.

Όλα αυτά εξελίσσονται παράλληλα και ταυτόχρονα με την προσπάθεια της Ελλάδας να βγει από τον αστερισμό των μνημονίων, να ανασυντάξει την οικονομία της και να επιλέξει με ποιους θα πάει και ποιους θ’ αφήσει την επόμενη κρίσιμη περίοδο, κατά την οποία ούτε η εποπτεία θα της λείψει ούτε τα προβλήματα άμυνας και ασφάλειας θα αμβλυνθούν – κάθε άλλο μάλιστα.

Οι ανταγωνισμοί

Από την αρχή της κρίσης και των μνημονίων είχαμε επισημάνει ότι το ελληνικό «οικόπεδο» βρισκόταν υπό μια διπλή κυριαρχία: στρατηγική κυριότητα εκ μέρους των ΗΠΑ και οικονομική επικαρπία εκ μέρους της Γερμανίας. Μια επταετία μετά, καθώς η λήξη των – επίσημων – μνημονίων φαίνεται πιο πιθανή από ποτέ, το πράγμα δεν είναι τόσο ξεκάθαρο. Αντιθέτως στο ελληνικό «οικόπεδο» αναπτύσσεται ένας ενδιαφέρων ανταγωνισμός, στον οποίο παίζει με φιλοδοξίες και η Κίνα.

Ήδη αναφέρουμε, εντελώς ενδεικτικά:

● Η κινεζική COSCO έχει μπει στο λιμάνι του Πειραιά με στόχο να το μετατρέψει στο μεγαλύτερο λιμάνι μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων στην Ευρώπη.

● Στην κοινοπραξία που πλειοδότησε για το λιμάνι της Θεσσαλονίκης συμμετέχουν Γερμανοί, Γάλλοι και Κινέζοι, μαζί με τον ομογενή εκ Ρωσίας επιχειρηματία Ιβάν Σαββίδη, ενώ μέτοχοι της εν λόγω κοινοπραξίας έχουν διεθνή συνεργασία με την «πειραιώτικη» COSCO.

● Ήδη έχουν αρχίσει να διαμορφώνονται επιπλέον σχεδιασμοί με άξονα τη Θεσσαλονίκη, το λιμάνι της και το σιδηροδρομικό δίκτυο της βόρειας Ελλάδας, ενώ προέκυψε εσχάτως και ζήτημα δημιουργίας ενός ενεργειακού κέντρου με τέρμιναλ υγροποιημένου αερίου, δηλαδή ενός LNG Hub, όπως τόνισε ο διευθύνων σύμβουλος της ΔΕΠΑ Θεόδωρος Κιτσάκος στο πρόσφατο Thessaloniki Summit.

● Η Γερμανία έχει κάνει ένα γερό μπάσιμο στα περιφερειακά αεροδρόμια μέσω της Fraport και μένει να δούμε τι θα γίνει με την επόμενη παρτίδα αεροδρομίων και λιμανιών.

● Η κινεζική Fosun βρίσκεται ήδη στο επενδυτικό σχήμα του Ελληνικού και σε συνεργασία με τον ταξιδιωτικό κολοσσό Thomas Cook σχεδιάζει νέες επενδύσεις στον ελληνικό τουρισμό.

● Ο γερμανικός τουριστικός κολοσσός TUI ετοιμάζεται για νέες εξαγορές και ανεγέρσεις μεγάλων ξενοδοχειακών μονάδων υποσχόμενος ότι «θα μείνει στην Ελλάδα τα επόμενα σαράντα χρόνια».

● Οι Αμερικανοί έχουν ήδη αρπάξει μέσα από τα χέρια των Κινέζων την Εθνική Ασφαλιστική και λέγεται ότι, ως αντάλλαγμα για στρατιωτικές διευκολύνσεις, οι ΗΠΑ προσφέρουν στην Ελλάδα ένα επενδυτικό «πακέτο».

● Στο επίπεδο της εξυπηρέτησης των στρατιωτικών αναγκών τους στη Μεσόγειο οι ΗΠΑ έχουν βάλει πλώρη για το Νεώριο της Σύρου, ζητούν πενταετή ανανέωση για τη βάση στη Σούδα με ενίσχυση των δραστηριοτήτων τους εκεί, αλλά και ναυτικές και αεροπορικές διευκολύνσεις σε λιμάνια και αεροδρόμια της χώρας (δες και «Βάσεις για drones θέλουν οι Αμερικανοί»).

● Και βεβαίως οι ΗΠΑ «παίζουν» πολύ δυναμικά στους υπό διαμόρφωση δρόμους μεταφοράς ενέργειας, ώστε να περιοριστεί ο ρόλος της Ρωσίας.

Μεταξύ ΗΠΑ, Γερμανίας, Κίνας και Τουρκίας

Η Ελλάδα δείχνει απολύτως διατεθειμένη να αποδεχθεί κάθε είδους επένδυση – αυτό είναι ένα από τα κεντρικά θέματα της συνάντησης του Τσίπρα με τον Τραμπ –, αλλά σε κάποιες περιπτώσεις θα πρέπει να κάνει δύσκολες επιλογές δυσαρεστώντας επενδυτικούς εταίρους για χάρη άλλων, όπως στην περίπτωση της Εθνικής Ασφαλιστικής, η οποία από κινεζικό «σιγουράκι» κατέληξε στα χέρια Ελληνοαμερικανού επενδυτή.

Από την άλλη είναι εξαιρετικά δύσκολο να αρνηθεί τα αιτήματα των Αμερικανών, από τους οποίους άλλωστε εξαρτάται η αναβάθμιση των εξοπλιστικών δυνατοτήτων της χώρας μας σε μια εποχή που η Τουρκία εντείνει τις αμφισβητήσεις στο Αιγαίο και αναβαθμίζει την απειλή της στην Κύπρο με φόντο τις έρευνες για ενεργειακά κοιτάσματα.

Προσεχώς θα ανακύψει και το «φρένο» που θέλουν να ενεργοποιήσει η Ε.Ε. ώστε να ανακόψει το σαρωτικό κύμα κινεζικών επενδύσεων της Κίνας, ιδιαίτερα σε υποδομές σε ευρωπαϊκό έδαφος.

Ακόμη πιο δύσκολες θα γίνουν οι ελληνικές επιλογές αν προκύψει μια αμερικανογερμανική επιχειρηματική σύγκρουση υψηλού επιπέδου, καθώς μαίνεται ο εμπορικός πόλεμος μεταξύ των δύο πλευρών. Αυτό όμως δεν είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα καθώς οι εκτιμήσεις και διαπιστώσεις για «απόσυρση» ή «υποχώρηση» των ΗΠΑ από την ηγεσία του οικονομικά υποβαθμιζόμενου δυτικού κόσμου έχει ανοίξει το ερώτημα αν θα μπορούσε η οικονομικώς ακμάζουσα Γερμανία να αναλάβει τα ηνία της Δύσης.

Επιπλέον οι συζητήσεις μεταξύ Γερμανίας, Γαλλίας, Κομισιόν και άλλων ευρωπαϊκών παραγόντων έχουν θέσει στο τραπέζι και ζητήματα ευρωπαϊκής άμυνας.

Η Ελλάδα, λοιπόν, το επόμενο διάστημα θα κληθεί να κάνει ενδεχομένως δύσκολες επιλογές αντιμετωπίζοντας ενδεχομένως αμείλικτα διλήμματα, ιδιαιτέρως αν η σύγκρουση μεταξύ ΗΠΑ και Γερμανίας αποκτήσει βαθύτερα και μονιμότερα χαρακτηριστικά.

1. Από τη μια πλευρά έχει – όπως και άλλες χώρες της Ε.Ε. – να αντιμετωπίσει ένα σκληρό δεδομένο: η διαρκής και επιταχυνόμενη υποχώρηση της Ευρώπης ως συνόλου στον παγκόσμιο καταμερισμό οικονομικής ισχύος έχει συνέπειες και στην απομείωση της ισχύος κάθε επιμέρους χώρας.

Εδώ προκύπτει το ερώτημα για υπαγωγή των ευρωπαϊκών χωρών στη γερμανική οικονομική ηγεμονία με αντάλλαγμα την προβολή των συμφερόντων κάθε χώρας – αλλά και της Ε.Ε. ως συνόλου – στην  παγκόσμια οικονομική αρένα.

2. Από την άλλη πλευρά έχει – όπως και άλλες χώρες της Ε.Ε., ενδεχομένως και περισσότερο – να αντιμετωπίσει το ζήτημα της εθνικής ασφάλειας και των στρατηγικών συμμαχιών που μπορούν να την ενισχύσουν έναντι μιας αποχαλινωμένης Τουρκίας, η οποία απομακρύνεται με σταθερά βήματα από τη Δύση και διεκδικεί εκ νέου αυτοκρατορικό ρόλο στον ιστορικό χώρο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Η Γερμανία δεν είναι, προφανώς, ένας ιστορικός σύμμαχος, ενώ η δρομολογημένη απομάκρυνση της Βρετανίας από την Ε.Ε. καθιστά τους σχεδιασμούς περί κοινής ευρωπαϊκής άμυνας από δύσκολους έως ανεδαφικούς στο ορατό μέλλον. Η δε οικονομική ευρωπαϊκή ενοποίηση κάθε άλλο παρά συμπαρασύρει ή αποδυναμώνει τις εθνικές ιδιαιτερότητες, φιλοδοξίες και στρατηγικές συμμαχίες των επιμέρους χωρών που την απαρτίζουν.

Για να μην μακρηγορούμε, η Ελλάδα σε πολλές περιπτώσεις θα χρειαστεί να πατήσει σε δύο βάρκες και να τηρήσει πολύ λεπτές ισορροπίες. Σε κάθε περίπτωση όμως οι διαμορφωτές της εθνικής στρατηγικής, τόσο στο οικονομικό όσο και στο γεωστρατηγικό πεδίο, οφείλουν να θυμούνται μια απλή αλήθεια: Κανείς δεν μπορεί να διασφαλίσει την ύπαρξή σου και να υπερασπιστεί το «τομάρι» σου αν δεν είσαι ο ίδιος ικανός να το πράξεις.

Επομένως η ανασυγκρότηση και η ισχυροποίηση της χώρας και στα δύο αυτά επίπεδα προϋποθέτει, εκτός από σώφρονες στρατηγικές συμμαχίες, πολλή και σκληρή δουλειά στο εσωτερικό της χώρας. Χωρίς αυταπάτες περί ανάθεσης σε άλλους των πραγμάτων που οι ίδιοι οφείλουμε να κάνουμε…