Ενδεικτικά αναφέρω: Η Νεοελληνική Λογοτεχνία της πρώτης και δεύτερης μεταπολεμικής γενιάς, εννοώ αυτή του Μανώλη Αναγνωστάκη, του Άρη Αλεξάνδρου, του Τάσου Λειβαδίτη, του Τίτου Πατρικίου, του Μίλτου Σαχτούρη, του Τάκη Σινόπουλου, της Αγγελάκη-Ρουκ, του Α. Ασλάνογλου, της Κ. Δημουλά, του Σ. Τσακνιά αλλά και του Σ. Τσίρκα, της Δ. Σωτηρίου, του Δ. Χατζή, του Α. Σαμαράκη, του Β. Βασιλικού, του Γ. Χειμωνά, της Ρ. Γαλανάκη, εξακολουθεί να έχει εκπέσει… σε μια διδακτική ώρα εβδομαδιαία, από δύο ώρες, κατά τις οποίες εδώ και δεκαετίες διδασκόταν.

Γιατί άραγε; Αναρωτιέμαι. Δεν είναι ένα μάθημα πολύπλευρου ενδιαφέροντος και εκτεταμένης ύλης, συνεπώς μη διαχειρίσιμης στα πλαίσια μιας εβδομαδιαίας διδακτικής ώρας; 

Δεν αντιπροσωπεύει ένα κατεξοχήν πολιτισμικό ελληνικό προφίλ, στο οποίο η Ελλάδα έχει διαπρέψει αναδεικνύοντας λογοτεχνικές και δη ποιητικές φυσιογνωμίες από την προομηρική ποιητική παράδοση, μέχρι τους Νομπελίστες ποιητές μας της δεκαετίας του ’60; 

Δεν είναι άραγε ένα μάθημα κυρίαρχης σημασίας για τη διαμόρφωση μιας εφηβικής συνείδησης και ευαισθησίας κοινωνικοπολιτικής αλλά και γλωσσικής – αισθητικής, αφού συμπυκνώνει με συγκλονιστική έκφραση ένα περιεχόμενο με διαθεματική αξία ιστορική, κοινωνική, πολιτική, ιδεολογική;

Δεν εκφράζει ένα δραματικό βίωμα και ένα κοινωνικό ισοδύναμο που συγκλόνισε τη μεταπολεμική Ελλάδα και καθόρισε τη μεταπολεμική της πορεία, χωρίς να καταντάει όμως ένας ανούσιος, απρόσωπος, θεωρητικός πολιτικός διδακτισμός;

 

Θα περίμενα προτάσεις για διορθωτικές κινήσεις σε σχέση με τους τρόπους διδασκαλίας, προσέγγισης, κατανόησης, βιωματικοποίησης του μαθήματος, μέσα από την εποπτική χρήση της μουσικής, του ντοκιμαντέρ, του θέατρου, που θα ζωντανέψουν ποιητικά, θεατρικά, πεζά κείμενα και πορτρέτα λογοτεχνών μας. Σε καμιά όμως περίπτωση δεν θα περίμενα τον αποκεφαλισμό «του κεφαλιού που πονάει» και μάλιστα από πολιτικούς εκπροσώπους μιας Αριστερής αντίληψης και συνεπώς – τουλάχιστον θεωρητικά – μιας σφαιρικής, πολύπλευρης, ανθρωπιστικής προσέγγισης του ρόλου της Εγκύκλιας Παιδείας.

 

Και έρχομαι να σκοντάψω στο δεύτερο παράδοξο: ο «Επιτάφιος» του Θουκυδίδη, η μοναδική ώρα Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, ως μάθημα Γενικής Παιδείας της Γ’ Λυκείου, που απαλείφτηκε επίσης από το ωρολόγιο πρόγραμμα τη σχολική χρονιά 2015-2016, χωρίς να γνωστοποιηθεί καν το σκεπτικό που οδήγησε τον τότε υπουργό Παιδείας κ. Μπαλτά και το επιτελείο του στην παραπάνω απόφαση. 

Δυο χρόνια μετά, ωστόσο, δηλαδή με την έναρξη της φετινής σχ. χρονιάς, σε ανταπόκριση πιθανώς προς τις γραπτές διαμαρτυρίες και τη γενικότερη αντίδραση που πρόκυψε ακόμα και στο εξωτερικό, έγινε κατανοητό το λάθος και μια προσπάθεια να διορθωθεί, αλλά με ένα δεύτερο λάθος. Δύο χρόνια μετά, λοιπόν, με εξίσου μεγάλη έκπληξη, αντικρίζω μια προσπάθεια διδακτικής «συμπίεσης» του παραπάνω μαθήματος εντός ενός διδακτικού… διμήνου, με διάδοχη ύλη εκείνη της «Αντιγόνης» που καλούνται οι φιλόλογοι να διδάξουν μέσα… στο δεύτερο υπόλοιπο της σχολικής χρονιάς στη Β’ Λυκείου! 

 

 Παραθέτω τους στόχους – ωστόσο – που φιλοδοξεί να φτάσει το νέο σχετικό αναλυτικό πρόγραμμα για τα Αρχαία Ελληνικά της Β’ Λυκείου:

«Και τα δύο έργα αποτελούν έξοχα δείγματα του αρχαίου ελληνικού διαφωτισμού του 5ου π.Χ. αιώνα, που χαρακτηρίζεται για την αναζήτηση του ανθρώπου να γνωρίσει τον εαυτό του και την κοινωνία του, να συλλάβει την ουσία τους, να οριοθετήσει τη σχέση τους και να την καταστήσει αντικείμενο διαλόγου. Και τα δύο έργα θεωρούνται ‘‘γεννήματα της δημοκρατίας’’ στην οποία ως δημόσιοι άνδρες πρωτοστάτησαν οι δημιουργοί τους, Περικλής και Σοφοκλής. 

Και τα δύο έργα, αν και ανήκουν σε διαφορετικά γραμματειακά είδη, προσφέρονται στους μαθητές/τριες της Β’ Λυκείου, λίγο πριν από την απόκτηση πολιτικών δικαιωμάτων, για μελέτη, κριτική και συγκριτική προσέγγιση με σκοπό την άντληση εμπειρίας και τη διαμόρφωση κριτηρίων για την αξιολόγηση της σύγχρονης κοινωνικοπολιτικής πραγματικότητας και τον καθορισμό προσωπικής στάσης». (Οδηγίες για τη διδασκαλία του μαθήματος Γενικής Παιδείας Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας και Γραμματείας στη Β’ τάξη Ημερήσιου ΓΕΛ και στη Γ’ τάξη Εσπερινού ΓΕΛ για το σχ. έτος 2017-2018). 

 Και αναρωτιέμαι: Είναι συμβατή η παραπάνω αξιολόγηση και οι παραπάνω στόχοι με μια δίμηνη διδασκαλία; Δεν έχει άραγε λόγο ύπαρξης η λεξιλογική, ερμηνευτική, ιδεολογική και αισθητική προσέγγιση και ανάλυση του διαχρονικότερου πολιτικού κειμένου της ανθρωπότητας, από τους απογόνους του τόπου που γέννησε τη δημοκρατία, έτσι ώστε να απαιτεί μια ακέραιη διδακτική χρονιά για να διδαχθεί με… αξιοπρεπείς όρους; Το ίδιο ερώτημα ισχύει ασφαλώς και για το μεγαλειώδες τραγικό κείμενο του Σοφοκλή. 

Λοβοτομή της Ιστορίας

 

Και η έκπληξη παρατείνεται με τη φυλλομέτρηση της διδακτέας ύλης της Βυζαντινής Ιστορίας της Β’ Λυκείου σχ. έτους 2017-2018, με μια έκπτωση ύλης, που μόνο ως… λοβοτομή της Ιστορίας ένας υπεύθυνος επιστήμονας αλλά και παιδαγωγός μπορεί να την αντιληφθεί. Και εννοώ έκπτωση διδακτέας και συνεπώς εξεταστέας ύλης που εξαιρεί, ως προφανώς περιττά, κεφάλαια όπως… «Ο Εκχριστιανισμός των Σλάβων», «η Διεθνής ακτινοβολία του Βυζαντίου της Μεσοβυζαντινής περιόδου», «η μάχη του Ματζικέρτ», «Φραγκοκρατία», «Παλαιολόγεια εποχή», δηλαδή γεγονότα που διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στην ιστορική πορεία κάποιων λαών… 

 

 Με ποιο σκεπτικό, λοιπόν, υποβαθμίζονται ακόμα περισσότερο τέτοιας σημασίας μαθήματα; Διαιωνίζοντας το σκεπτικό μιας δήθεν τεχνοκρατικής αντίληψης για την παιδεία, που εδώ και δεκαετίες παράγει μονομερείς πνευματικά ανθρώπους, ημιμαθείς φιλολόγους, λειτουργικά αγράμματα Ελληνόπουλα, ασύμβατα βεβαίως προς τα ανθρωπιστικά ιδεώδη της Αριστεράς;

 Στα πλαίσια της εξυπηρέτησης κάποιων συμφερόντων ομάδων που προκειμένου να κερδίσουν κάποιες ώρες διδακτικές αντικαθιστώντας γνωστικά αντικείμενα, όπως τα παραπάνω;

Με το σκεπτικό της ελάφρυνσης των ταλαίπωρων υποψηφίων εν όψει της προετοιμασίας τους για τις Πανελλήνιες εξετάσεις; 

Ή γιατί – κατά τα πορίσματα του εθνικού διαλόγου για την παιδεία – ένα τετραετές γυμνάσιο θα εκπληρώσει με το παραπάνω… τους στόχους της εγκύκλιας παιδείας;

 Το αποτέλεσμα είναι ότι εδώ και δεκαετίες το Λύκειο έχει παραγάγει (και όχι… παράξει, κατά τους ημιμαθείς των τελευταίων δεκαετιών) γενιές ημιμαθών Ελληνόπουλων, σε συνδυασμό με τον ευτελισμό των βαθμολογικών κριτηρίων προαγωγής και αποφοίτησής τους.

Εν κατακλείδι αναρωτιέμαι «έντρομη» τι μπορεί να προοιωνίζονται όλες αυτού του τύπου οι αλλαγές, εκ μέρους του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής, και μάλιστα εν όψει του τεκταινόμενου σχεδιασμού για το «Νέο Λύκειο», που τουλάχιστον μέχρι στιγμής δεν έλαβε υπ’ όψιν τις γραπτές απόψεις των μάχιμων και καθ’ υλην αρμόδιων εκπαιδευτικών.

 

* Αρχαιολόγος – Φιλόλογος 

 εκ μέρους των συναδέλφων φιλολόγων

 του «Αναξαγόρειου» ΓΕΛ Νέας Ερυθραίας

* Μέλος του Δ.Σ. του ΝΠΔΔ πολιτισμού 

 και αθλητισμού «Δημήτριος Βικέλας» 

 του Δήμου Κηφισιάς