Αυτό που προκάλεσε την οργισμένη αντίδραση του ΣΥΡΙΖΑ ήταν, όπως προαναφέρθηκε, μια μελέτη του ΣΕΒ σχετικά με τις νέες μορφές ελαστικοποίησης («ευελιξίας», για να το πούμε πιο… τεχνοκρατικά) της αγοράς εργασίας, πολλές εκ των οποίων ήδη εφαρμόζονται σε χώρες της Ευρώπης. 

Ο ΣΕΒ υποστήριξε ότι αυτές οι νέες μορφές απασχόλησης θα πρέπει να καταγραφούν και στη συνέχεια «να υπάρξει συναίνεση ότι η πρόσβαση σε όλες τις μορφές απασχόλησης θα είναι ανοιχτή προκειμένου να καταπολεμηθεί η ανεργία και ότι παράλληλα θα διασφαλιστούν αξιοπρεπείς όροι και συνθήκες εργασίας για όλους και θα προχωρήσει ο εκσυγχρονισμός των καθεστώτων κοινωνικής ασφάλισης», προσθέτοντας ότι «κυβέρνηση, κοινωνικοί εταίροι και φορείς της αγοράς καλούνται να αναγνωρίσουν την αναγκαιότητα της ύπαρξης πολλαπλών εργασιακών καθεστώτων ως μια νέα κομβικής σημασίας συνιστώσα των αγορών εργασίας».

 

Όπως προαναφέρθηκε, αυτές οι νέες μορφές εργασιακών σχέσεων ήδη εφαρμόζονται σε πολλές χώρες της Ε.Ε. και περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, συμβάσεις εργασίας σύντομης διάρκειας ή και μηδενικών ωρών, προσωρινής και κατά παραγγελία εργασίας, συμβάσεις επιμερισμού θέσεων εργασίας, εργασία με δελτίο (κουπόνια), freelancing, mini jobs, gig economy και πολλές άλλες μορφές απασχόλησης, οι οποίες, όμως, έχουν σχεδόν όλες ένα κοινό χαρακτηριστικό. 

Αυτό δεν είναι άλλο από το «τελείωμα» της μισθωτής εξαρτημένης σχέσης εργασίας και το ακόμα μεγαλύτερο «ξεχείλωμα» της ελαστικοποίησης της απασχόλησης, με τον ΣΕΒ και το ευρωπαϊκό αντίστοιχό του, την εργοδοτική οργάνωση BusinessEurope, να επιμένουν ότι η Ε.Ε. υποφέρει κυρίως από έλλειμμα ανταγωνιστικότητας, που οφείλεται στην απουσία μεταρρυθμίσεων σε ορισμένα κράτη – μέλη. Όμως, τι είναι όλες αυτές οι «νέες» μορφές απασχόλησης που τόσο πολύ θέλουν να εφαρμοστούν οι απανταχού εργοδότες;

 

Μια από τις πλέον διαβόητες «νέες» μορφές απασχόλησης είναι τα συμβόλαια/συμβάσεις μηδενικών ωρών (zero-hour contracts), υπό τους κανόνες (ή την ανυπαρξία τους…) των οποίων εργάζεται σχεδόν το 3% των Βρετανών. Στην ουσία οι συμβάσεις αυτές επιτρέπουν στους εργοδότες να κρατούν «στον πάγο» τους εργαζομένους τους όσο δεν υπάρχει ανάγκη για εργασία και να τους χρησιμοποιούν όποτε και όταν υπάρχει δουλειά. 

Ο όρος «μηδενικές ώρες» αναφέρεται στο γεγονός ότι υπό αυτές τις συμβάσεις ο εργοδότης δεν υποχρεούται να δίνει στους εργαζομένους του ακόμα και ελάχιστο αριθμό ωρών εργασίας, παρά μόνο όταν η επιχείρηση τους χρειάζεται. Μάλιστα, μέχρι το 1999 οι «συμβάσεις μηδενικών ωρών» σήμαιναν και… μηδέν μισθό, ενώ έπειτα από σχετική νομοθέτηση στη Βρετανία οι εργοδότες υποχρεούνται να καταβάλλουν τον κατώτατο μισθό στους εργαζομένους που βρίσκονται στην επιχείρηση, ακόμα κι όταν αυτοί δεν εργάζονται.

 

Αποτελούν μέρος της «κληρονομιάς» των κυβερνήσεων του σοσιαλδημοκράτη Γκέρχαρντ Σρέντερ στη Γερμανία και ήταν κομβικό τμήμα των διαβόητων μεταρρυθμίσεων Hartz, στο πλαίσιο της «ατζέντας 2010» που προωθούσε το 2002 η τότε κυβέρνηση. 

Οι mini jobs είναι είδος μερικής απασχόλησης που αποφέρει στον εργαζόμενο χαμηλό εισόδημα (κάτω από 450 ευρώ τον μήνα), με τους εργαζομένους με αυτό το είδος απασχόλησης να εξαιρούνται από τον φόρο εισοδήματος και τους εργοδότες να πληρώνουν εισφορές για υγειονομική περίθαλψη και σύνταξη ύψους 18% – 20% (και οι εργαζόμενοι πληρώνουν 3,7% συνταξιοδοτικές εισφορές). 

Αρχικά οι mini jobs αποτέλεσαν ένα είδος δευτερεύουσας εργασίας, ωστόσο φαίνεται ότι πλέον αποκτούν όλο και μεγαλύτερη διάδοση, ενώ σε mini jobs βρίσκονταν το 2009 σχεδόν 5 εκατομμύρια Γερμανοί εργαζόμενοι.

 

Στην εργασία με δελτίο ή κουπόνι (voucher-based work) ο εργοδότης λαμβάνει από κάποιον τρίτο φορέα (συνήθως την κυβέρνηση ή κάποιο τμήμα της) ένα κουπόνι το οποίο χρησιμοποιεί για να πληρώσει τον εργαζόμενό του, αντί για χρήματα. 

Το συγκεκριμένο σύστημα χρησιμοποιήθηκε αρχικά ως μέθοδος αντιμετώπισης της «μαύρης» εργασίας σε τομείς της οικονομίας όπως η γεωργία και τα οικιακά, ωστόσο ήδη σε διάφορες χώρες η χρήση του έχει επεκταθεί, με τα κουπόνια να αντιστοιχούν σε συγκεκριμένα ποσά ανά εργαζόμενο, ενώ προκειμένου να αποφευχθούν παραβιάσεις του ωραρίου ή άλλες μορφές εκμετάλλευσης, ο κατώτατος μισθός αποτελεί το κατώτατο όριο για την αμοιβή των εργαζομένων.

 

Μια άλλη, αρκετά διαδεδομένη μορφή απασχόλησης τα τελευταία χρόνια είναι οι λεγόμενες «συμβάσεις μικρής διάρκειας», οι οποίες μοιάζουν να κυριαρχούν σε διάφορους τομείς της οικονομικής ζωής. Στην ουσία πρόκειται για εργασία με ημερομηνία λήξεως και είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη σε νεότερα άτομα τα οποία βρίσκονται σε αναζήτηση απασχόλησης. Η διάρκεια των συμβάσεων αυτών είναι από μερικούς μήνες ώς και ένα ή δύο χρόνια και σπανίως μετατρέπονται σε κάτι πιο μόνιμο ή σταθερό, με έρευνες που έχουν γίνει να δείχνουν ότι, ιδιαίτερα σε νέους ερευνητές, επιδρούν αρνητικά στη συνολική τους εξέλιξη και καριέρα.

 

Ο αγγλικός όρος – job sharing – περιγράφει πιο εύγλωττα τις συμβάσεις επιμερισμού θέσεων εργασίας, όπου ένας εργοδότης, αντί να καλύψει μια θέση εργασίας με εργαζόμενο πλήρους απασχόλησης, προσλαμβάνει περισσότερους εργαζόμενους με σχέση μερικής απασχόλησης για την ίδια θέση, μειώνοντας έτσι το κόστος εργασίας, αλλά και του κόστους της ασφάλισης των ατόμων. Αυτού του είδους η μερική απασχόληση είναι διαδεδομένη σε χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ, όπως η Τσεχία, η Πολωνία, η Σλοβακία και η Σλοβενία.