Παρά το γεγονός ότι στο τραπέζι έπεσαν και δύσκολα θέματα κατά τον πρώτο γύρο διαβουλεύσεων την προηγούμενη εβδομάδα – όπως για παράδειγμα το κλείσιμο του προϋπολογισμού του 2017 και οι προβλέψεις του προϋπολογισμού του 2018, το ΔΝΤ απέφυγε τις γνώριμες από τις προηγούμενες δύο αξιολογήσεις «κορώνες».

 

Επέτρεψε έτσι στον Ευκλείδη Τσακαλώτο να μιλάει από τώρα για έκτακτο κοινωνικό μέρισμα της τάξεως των 1,1 δισ. ευρώ, αλλά και για αποφυγή των όποιων νέων μέτρων στον προϋπολογισμό του 2018, πέραν φυσικά αυτών που έχουν ήδη συμφωνηθεί.

 

Πολλές ερμηνείες δίνονται για τη μέχρι τώρα στάση του Ταμείου, η οποία είχε αρχίσει να φαίνεται από την Ουάσιγκτον, όταν δηλώθηκε με κάθε επίσημο τρόπο ότι το Ταμείο δεν πρόκειται να αξιώσει από την Αθήνα να επιβάλει πρόσθετα δημοσιονομικά μέτρα προκειμένου να επιτύχει πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ το 2018 αντί για 2,2% που είναι η επίσημη πρόβλεψη του Ταμείου.

 

1 Η πρώτη ερμηνεία είναι ότι το ΔΝΤ κρατάει την… ενέργειά του για τον Φεβρουάριο του 2018 και τη δική του αξιολόγηση. 

Υπενθυμίζεται ότι, μετά την απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου του Ταμείου τον περασμένο Ιούλιο, για το ΔΝΤ η Ελλάδα βρίσκεται σε ένα ξεχωριστό πρόγραμμα, το οποίο προβλέπει δύο αξιολογήσεις: μία τον Φεβρουάριο του 2018 και μία τον Αύγουστο με την ολοκλήρωση του προγράμματος. Επιτυχής ολοκλήρωση αυτού του προγράμματος οδηγεί σε αποδέσμευση ποσού της τάξεως των 1,6 δισ. ευρώ για την Ελλάδα. 

 

Μόνο που, για να είναι επιτυχής η ολοκλήρωση, δεν απαιτείται μόνο η εκπλήρωση των προαπαιτούμενων από την ελληνική πλευρά (σ.σ.: πάνω κάτω είναι τα ίδια με το ευρωπαϊκό μνημόνιο) αλλά και το ξεκαθάρισμα της στάσης των Ευρωπαίων όσον αφορά τη διευθέτηση του ελληνικού χρέους. Αυτό δεν αναμένεται να γίνει πριν από την άνοιξη του 2018, με αποτέλεσμα πολλοί να εκτιμούν ότι το Ταμείο… κρατάει την όρεξή του για αργότερα.

 

2 Η δεύτερη ερμηνεία είναι ότι το ΔΝΤ έχει πάρει σε αυτή τη φάση αυτό που θέλει από την Ελλάδα: τη μείωση της συνταξιοδοτικής δαπάνης αλλά και τη διεύρυνση της φορολογικής βάσης μέσα από τη γενναία μείωση του αφορολογήτου.

Έτσι δεν διεκδικεί περισσότερα μέτρα γνωρίζοντας ότι στον ορίζοντα υπάρχει ένα πακέτο μέτρων 4,5 δισ. ευρώ, το οποίο μάλιστα μπορεί να εφαρμοστεί στο σύνολό του από την 1.1.2019, εφόσον αυτό κριθεί απαραίτητο προκειμένου να διασφαλιστεί η παραγωγή πρωτογενούς πλεονάσματος 3,5% για την περίοδο 2019-2022.

 

3 Η τρίτη ερμηνεία λέει ότι και η ελληνική διαπραγματευτική ομάδα, στην προσπάθεια να επιταχύνει τις διαδικασίες για το κλείσιμο της τρίτης αξιολόγησης, δεν εγείρει σοβαρές αντιρρήσεις, πόσο μάλλον όταν η ατζέντα με τα 95 προαπαιτούμενα δεν περιλαμβάνει εξαιρετικά δύσκολα θέματα, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά το θέμα του πολιτικού κόστους. 

 Το θέμα της αύξησης των τιμολογίων της ΔΕΗ για να καλυφθεί η τρύπα από το κόστος των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας επιδιώκεται να κλείσει μέσα από το έκτακτο μέρισμα του 2017.

 Οι αλλαγές στον συνδικαλιστικό νόμο δεν είναι τόσο επώδυνες ώστε να προκληθούν κοινωνικές αντιδράσεις.

 Το θέμα των αποκρατικοποιήσεων και της μείωσης του μεριδίου της ΔΕΗ ενδιαφέρει περισσότερο το εσωτερικό του κόμματος.

 Το κρίσιμο θέμα των κοινωνικών επιδομάτων (το οποίο είναι πολύ πιθανό να φέρει απώλεια εισοδήματος ειδικά για τους τρίτεκνους και τους πολύτεκνους) ακόμη δεν έχει κλείσει. 

 

Γνωρίζοντας εκ των προτέρων ότι η συγκαταβατική στάση του ΔΝΤ μπορεί να αλλάξει ανά πάσα στιγμή μέσα στο επόμενο χρονικό διάστημα, η ελληνική κυβέρνηση καλείται να πατήσει γερά το πόδι στο γκάζι προκειμένου να αντεπεξέλθει στο εξαιρετικά «σφιχτό» χρονοδιάγραμμα των επόμενων εβδομάδων, αλλά και στον τεράστιο όγκο των προαπαιτουμένων που παραμένουν ανοιχτά. 

 

Αν υποτεθεί ότι το χρονικό ορόσημο για το κλείσιμο της τρίτης αξιολόγησης είναι το Eurogroup της 4ης Δεκεμβρίου, τότε ο χρόνος που απομένει για να κλείσει με επιτυχία η δεύτερη αποστολή των δανειστών στην Αθήνα, για να ολοκληρωθούν περισσότερα από 65 προαπαιτούμενα, αλλά και για να εγκριθεί στην τελική μορφή του ο προϋπολογισμός του 2018, περιορίζεται σε μόλις έναν μήνα. 

Σε αυτό το διάστημα θα πρέπει επίσης να «κλειδώσει» το πρωτογενές πλεόνασμα του 2017 για να ολοκληρωθεί και η διαπραγμάτευση με τους θεσμούς περί έκτακτου μερίσματος, να φανεί ότι η Ελλάδα επιστρέφει για τα καλά στον δρόμο της ανάπτυξης (σ.σ.: τα στοιχεία από τον δείκτη λιανικής για τον μήνα Αύγουστο δεν ήταν ιδιαιτέρως ενθαρρυντικά).

 

Το χρονοδιάγραμμα των επόμενων εβδομάδων θα είναι εξαιρετικά ασφυκτικό. Όπως προκύπτει και από τις προθεσμίες που περιγράφονται στη συνέχεια, το να κλείσει η τρίτη αξιολόγηση μέχρι τον Δεκέμβριο είναι εξαιρετικά φιλόδοξος, αν όχι άπιαστος στόχος. 

Άλλωστε και στις κατ’ ιδίαν συνομιλίες τους οι εμπλεκόμενοι στη διαπραγμάτευση παραδέχονται ότι το πιο πιθανό σενάριο είναι η διαπραγμάτευση να ολοκληρωθεί τον Ιανουάριο, στο πρώτο Eurogroup της νέας χρονιάς, ή ακόμη και τον Φεβρουάριο του 2018, καθώς, αν η ιστορία δεν λήξει στις αρχές Δεκεμβρίου, είναι εύλογο πολλές διαδικασίες να «παγώσουν» λόγω του κλεισίματος της χρονιάς, των διακοπών των Χριστουγέννων αλλά και της υποχρέωσης για την ψήφιση του προϋπολογισμού του 2018. 

 

Το χρονοδιάγραμμα των επόμενων εβδομάδων μέχρι και το κρίσιμο Eurogroup του Δεκεμβρίου, περιλαμβάνει τους ακόλουθους σταθμούς:

1 Την επόμενη Δευτέρα 6 Νοεμβρίου είναι προγραμματισμένη πολύωρη και διπλή συνεδρίαση του Eurogroup. Από την επίσημη ατζέντα απουσιάζει το θέμα της Ελλάδας. Σε αυτήν περιλαμβάνεται θεματική συζήτηση για την ανάπτυξη και τη δημιουργία νέων θέσεων απασχόλησης αλλά και ενότητα για την τραπεζική ένωση. 

Όσον αφορά στο δεύτερο τμήμα της συνεδρίασης, στο οποίο, εκτός από τους υπουργούς Οικονομικών της Ευρωζώνης, θα μετέχουν και οι υπόλοιποι υπουργοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η συζήτηση θα αφορά το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης, των δημοσιονομικών κανόνων αλλά και του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος. 

Σε κάθε περίπτωση οι υπουργοί Οικονομικών θα έχουν τη δυνατότητα να ενημερωθούν για την πορεία των διαπραγματεύσεων στην Αθήνα και δεν αποκλείεται να υπάρξουν και δηλώσεις αισιοδοξίας για την πορεία εκτέλεσης του ελληνικού προγράμματος.

 

2 Στις 9 Νοεμβρίου αναμένεται να ανακοινωθούν οι φθινοπωρινές προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για όλες τις χώρες – μέλη. Από το περιεχόμενο της έκθεσης θα φανεί αν η Κομισιόν συμμερίζεται τις εκτιμήσεις ότι θα υπάρξει ανάπτυξη της τάξεως του 1,8% – 1,9% όπως προβλέπει η ελληνική πλευρά, αλλά και υπέρβαση του στόχου του πρωτογενούς πλεονάσματος για φέτος. 

Τον περασμένο Μάιο η Κομισιόν προέβλεπε ανάπτυξη 2,1% για φέτος και 2,5% για το 2018. Μια αναθεώρηση της πρόβλεψης προς τα κάτω είναι πιθανή μετά και την αναθεώρηση προς τα κάτω των εκτιμήσεων για την πορεία του ΑΕΠ το 2016.

 

3 Ο προϋπολογισμός θα κατατεθεί στη Βουλή στις 21 Νοεμβρίου παρ’ ότι μέχρι τότε δεν προβλέπεται να έχουν επανέλθει οι δανειστές στην Αθήνα για τον δεύτερο γύρο διαπραγματεύσεων. Οι συζητήσεις με τους εκπροσώπους των θεσμών θα συνεχιστούν τις επόμενες εβδομάδες εξ αποστάσεως με στόχο ο προϋπολογισμός που θα κατατεθεί στη Βουλή, αλλά και οι όποιες διαφοροποιήσεις σε σχέση με το προσχέδιο να αποτελέσουν προϊόν συνεννόησης. 

Πάντως ο υπουργός Οικονομικών Ευκλείδης Τσακαλώτος διαβεβαιώνει ότι υπάρχει συμφωνία με τους θεσμούς για τα βασικά μεγέθη του προϋπολογισμού της επόμενης χρονιάς.

 

4 Η δεύτερη αποστολή των επικεφαλής των θεσμών στην Αθήνα αναμένεται στις 27 Νοεμβρίου, λίγες ημέρες πριν από το τελευταίο Eurogroup της χρονιάς, που είναι προγραμματισμένο για τις 4 Δεκεμβρίου στις Βρυξέλλες. Μέχρι τότε η ελληνική κυβέρνηση θέλει να έχει δημοσιεύσει στο ΦΕΚ σειρά υπουργικών αποφάσεων και προεδρικών διαταγμάτων με τα οποία θα κλείνουν πολλά από τα περίπου 65-70 προαπαιτούμενα που παραμένουν ανοικτά. 

Τα προαπαιτούμενα που προϋποθέτουν κατάθεση νομοσχεδίου αναμένεται να μείνουν τελευταία προκειμένου να ψηφιστούν με ένα πολυνομοσχέδιο το οποίο θα πρέπει να ψηφιστεί από τη Βουλή πριν από τον προϋπολογισμό του 2018.

 

5 Η 30ή Νοεμβρίου θα είναι καθοριστική και όσον αφορά την εκτέλεση του φετινού προϋπολογισμού. Για τελευταία φορά μέσα στο 2017 θα συμπέσει η προθεσμία καταβολής του ΕΝΦΙΑ με την προθεσμία καταβολής του φόρου εισοδήματος φυσικών και νομικών προσώπων. Η επίτευξη του δημοσιονομικού στόχου για τον συγκεκριμένο μήνα θα «κλειδώσει» την υπέρβαση σε επίπεδο πρωτογενούς πλεονάσματος και θα ανοίξει τον δρόμο για τη διανομή του έκτακτου μερίσματος μέσα στον Δεκέμβριο. 

Με προχθεσινές δηλώσεις του ο κ. Τσακαλώτος ανέβασε το προς διάθεση πρωτογενές πλεόνασμα στο επίπεδο των τουλάχιστον 1,1 δισ. ευρώ, κάτι που σημαίνει ότι το πρωτογενές πλεόνασμα θα κλείσει, με βάση την εκτίμηση της ελληνικής πλευράς, κοντά στο 3% του ΑΕΠ.

 

6 Στις 4 Δεκεμβρίου ο Ευκλείδης Τσακαλώτος και οι επικεφαλής των θεσμών θα παρουσιάσουν την πρόοδο στις διαπραγματεύσεις για την τρίτη αξιολόγηση και εκεί πλέον θα φανεί αν θα κλείσει η διαπραγμάτευση φέτος ή θα χρειαστεί παράταση ολίγων εβδομάδων και μέσα στο 2018. 

Την ίδια ημέρα στην Αθήνα η Ελληνική Στατιστική Αρχή θα ανακοινώνει την πορεία του ΑΕΠ κατά το τρίτο τρίμηνο της φετινής χρονιάς. Μια ικανοποιητική επίδοση, με ανάπτυξη άνω του 3% σε σχέση με πέρυσι, θα καταστήσει εφικτό τον στόχο για ανάπτυξη της τάξεως του 1,8% μέσα στο 2017.