Πεδίο διαπραγμάτευσης για την «επόμενη μέρα» η προληπτική γραμμή

Η έγκαιρη ολοκλήρωση της αξιολόγησης είναι ένα στοιχείο στο οποίο η κυβέρνηση επένδυσε πολιτικά προκειμένου να ενισχύσει το αφήγημά της περί της εισόδου στην τελική ευθεία προς την έξοδο από το τούνελ των μνημονίων – «οι θεσμοί πλέον έχουν μαλακώσει και τα δυσάρεστα είναι πίσω μας», λέει χονδρικώς αυτή η πολιτική αξιοποίηση. Ωστόσο, οι θεσμοί «μαλάκωσαν» μεταξύ άλλων και επειδή η κυβέρνηση ανέκρουσε πρύμναν ως προς την τακτική της σκληρής διαπραγμάτευσης και έδειξε διάθεση κομβικών υποχωρήσεων.

● Οι θεσμοί υποβοήθησαν με τη στάση τους την ώθηση κατά ένα βήμα πιο κοντά στην έξοδο, αλλά, καθώς φαίνεται, θα έχουν την τελευταία λέξη στη διαχείριση της εξόδου.

● Η κυβέρνηση, σε ό,τι αφορά τους όρους της εξόδου, ποντάρει ιδιαιτέρως στη διάθεση των δανειστών να μην τραβήξει άλλο η ελληνική περιπέτεια, από την άλλη όμως εκτιμάται ότι οι δανειστές θέλουν να τελειώνουν χωρίς μεγάλες υποχωρήσεις εκ μέρους τους.

Ως εκ τούτου αναμένεται ότι λίγο πριν από το τέλος θα σκληρύνουν πάλι τη στάση τους στο τραπέζι της τελικής διαπραγμάτευσης. Στόχος να κλείσουν όλες οι μνημονιακές εκκρεμότητες εντός του προγράμματος αλλά και να διασφαλίσουν ότι η συνέχεια μετά την τυπική έξοδο από το πρόγραμμα δεν συνεπάγεται ούτε ξήλωμα μνημονιακών διατάξεων (κυρίως στα εργασιακά), ούτε παροχές και σπατάλες, ούτε οτιδήποτε που να θυμίζει την προ μνημονίων εποχή.

Παράδειγμα η Πορτογαλία

Εκ πρώτης όψεως φαίνεται πως η κυβέρνηση έσπευσε να μιλήσει για «καθαρή έξοδο» από το πρόγραμμα ποντάροντας στο παράδειγμα της Πορτογαλίας, πολύ πριν να κατασταλάξουν οι όροι εξόδου από το τρίτο πρόγραμμα κι ενώ στο τραπέζι των υπό συζήτηση σεναρίων υπάρχει και η προληπτική πιστωτική γραμμή, την οποία το Μαξίμου ξορκίζει.

Η ρητορική όμως περί «καθαρής εξόδου», και μάλιστα κατά το παράδειγμα της Πορτογαλίας, πέρα από το ότι αποτελεί την κυβερνητική εισήγηση στη σχετική συζήτηση με τους δανειστές, επιλέχθηκε και για λόγους εσωτερικής πολιτικής κατανάλωσης:

1. Για να χρυσωθεί το χάπι της τρίτης αξιολόγησης στο κόμμα και την Κοινοβουλευτική Ομάδα, ώστε να συνεχίσουν να στηρίζουν χωρίς πολλές αντιρρήσεις και προσκόμματα, και υπό το πολιτικό αντιστάθμισμα ότι ψηφίζονται μεν τα τελευταία δύσκολα προαπαιτούμενα (που άλλωστε δεν περιλαμβάνουν δημοσιονομικά μέτρα), αλλά η κυβέρνηση της Αριστεράς οδηγεί τη χώρα στην έξοδο από τα μνημόνια κι από εκεί στη δίκαιη ανάπτυξη.

Το δε παράδειγμα της Πορτογαλίας σηματοδοτεί προς το εσωτερικό τη δυνατότητα ανάκτησης σε έναν βαθμό των κλειδιών της οικονομίας – η κεντροαριστερή κυβέρνηση του Αντόνιο Κόστα μετά την έξοδο επανέφερε εργασιακές ρυθμίσεις και προχώρησε σε αυξήσεις σε μισθούς και συντάξεις.

2. Για να αποσπαστεί η ανοχή της κοινωνίας καθ’ όλη τη διάρκεια της τρίτης αξιολόγησης και να διανθιστεί το κλίμα περί επερχόμενης ανάκαμψης, το οποίο επιχειρήθηκε να ενισχυθεί με το κοινωνικό μέρισμα και λοιπά επιδόματα και κάποιες δειλές και αόριστες εξαγγελίες για μείωση της φορολογίας – αν όλα πάνε κατά τον σχεδιασμό.

Όμως, όπως προαναφέρθηκε, ουδόλως έχει κλείσει το θέμα αναφορικά με τους όρους της εξόδου, το αν αυτή θα είναι «καθαρή», «υβριδική» (κατά την ορολογία της Κομισιόν) ή με πιστωτική γραμμή, την οποία έβαλε στο τραπέζι ο Ντράγκι στην τελευταία σύνοδο κορυφής (και ακολούθησε στο εσωτερικό ο Στουρνάρας) και απέκρουσε προκαταβολικά ο Τσίπρας λέγοντας «να λείπει το βύσσινο».

Η συζήτηση αυτή θα μπει σε αποφασιστικό στάδιο μετά το πρώτο τρίμηνο του 2018, διάστημα κατά το οποίο εκτιμάται ότι θα έχει ολοκληρωθεί η προσπάθεια σχηματισμού κυβέρνησης στο Βερολίνο. Η κυβέρνηση πάντως θεωρεί ότι συντρέχουν οι προϋποθέσεις για «καθαρή έξοδο» και, πέρα από το «μαξιλάρι ρευστότητας», λύσεις προς αυτή την κατεύθυνση μπορούν να αναζητηθούν στην εργαλειοθήκη του ESM.

Τα βασικά αγκάθια

Μέχρι τότε, αναδεικνύονται σε σοβαρά αγκάθια, που μπαίνουν στον δρόμο μιας ευθύγραμμης και ομαλής κυβερνητικής πορείας προς τον Αύγουστο, και τα εξής:

1. Οι πλειστηριασμοί. Για τους θεσμούς είναι επιτακτικό ζήτημα να προχωρήσουν με γρήγορους ρυθμούς εν όψει και των επικείμενων stress tests των τραπεζών τον Φεβρουάριο, όπου ο στόχος είναι να μην διαπιστωθούν ανάγκες κεφαλαιοποίησης, κάτι που θα βαρύνει το κλίμα στις αγορές και θα επηρεάσει τα επιτόκια.

Η κυβέρνηση, μετά και το κλείσιμο των σχετικών δεσμεύσεων με την ψήφιση της τροπολογίας για την προστασία των συμβολαιογράφων, θεωρεί ότι μπορεί να αγοράσει χρόνο και να καθησυχάσει την κοινωνία ότι δεν απειλείται η λαϊκή πρώτη κατοικία. Τουλάχιστον μέχρι να φανούν τα αποτελέσματα της αυστηροποίησης του νόμου Σταθάκη – Κατσέλη αλλά και τα χρονικά όρια της συμφωνίας κυρίων με τις τράπεζες, η οποία «προτεραιοποιεί» (κατά την έκφραση Τσίπρα) τους πλειστηριασμούς ακινήτων μεγάλης αξίας.

Ωστόσο οι εσωτερικές αντιδράσεις αναμένεται να συνεχιστούν παρότι μέχρι στιγμής δεν επηρεάζουν τις κρίσιμες ψηφοφορίες, ενώ μένει να φανεί ποιο θα είναι το κλίμα στο πεδίο των κινητοποιήσεων μετά και την τροπολογία για την αυτεπάγγελτη δίωξη.

2. Σε θεσμικό επίπεδο αναταράξεις προκαλεί το κλίμα μεταξύ κυβέρνησης – δικαστών με τον Τσίπρα να κάνει λόγο για «δίκτυα ανεξέλεγκτης παραεξουσίας και μηχανισμούς αποφυγής δημοκρατικών ελέγχων» με αφορμή την ακύρωση του πόθεν έσχες. Το μήνυμα που στέλνει ο πρωθυπουργός είναι ότι αυτό δεν θα περάσει ούτε σε αυτό το ζήτημα ούτε σε κανένα άλλο, κάτι που ορισμένοι μεταφράζουν σε ανησυχία για τρικλοποδιές στην τελική ευθεία υλοποίησης των μνημονιακών συμφωνηθέντων.

3. Το προσφυγικό – μεταναστευτικό: η κυβέρνηση έρχεται αντιμέτωπη με τις αντιδράσεις που προέρχονται από τα νησιά του Βορείου Αιγαίου, που σηκώνουν το μεγαλύτερο βάρος, αλλά και με το θέμα των συνθηκών διαβίωσης των προσφύγων.

Ωστόσο το ερώτημα είναι αν μπορεί να αλλάξει κάτι δραστικά σε αυτή την κατάσταση εγκλωβισμού των προσφύγων και μεταναστών στη χώρα μας, δεδομένου ότι ατύπως η ευρωπαϊκή τάση είναι η αποτροπή στα σύνορα και όχι το «μοίρασμα» της φιλοξενίας μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών, με τον τόνο να δίνουν οι χώρες του Βίσεγκραντ και με τη Γερμανία, που ταλανίζεται στο εσωτερικό από το μεταναστευτικό, να επιδίδεται σε υπόγειους χειρισμούς. Το προσφυγικό είναι δε προμετωπίδα των ενστάσεων της εσωκομματικής αντιπολίτευσης του ΣΥΡΙΖΑ και αναμένεται να τεθεί πιο εμφατικά προσεχώς.

Αντιδράσεις αναμένονται και στο μέτωπο των ιδιωτικοποιήσεων, που πρέπει να συγκεντρώσουν 2 δισ. εντός του 2018, με αιχμή την πώληση των τεσσάρων λιγνιτικών μονάδων.