Των Σάββα  Γ. Ρομπόλη & Βασίλειου Γ. Μπέτση* 

Η  σημερινή  κατάσταση  της  ευρωπαϊκής  οικονομίας  δεν  δημιουργεί, στις   συνθήκες  της  οικονομικής  κρίσης ,  της  στασιμότητας  και  της  αναιμικής  ανάκαμψης  καθώς  και   του  τεχνολογικού-ρομποτικού  μετασχηματισμού    και  της  διεθνοποίησης  της  παγκόσμιας  οικονομίας, τις  αναγκαίες  προϋποθέσεις   μίας   δυναμικής   και  ολοκληρωμένης  οικονομικής  και  κοινωνικής  ανάπτυξης   στην  Ευρωπαϊκή  Ένωση. 

Από  την  άποψη  αυτή,  έχει  ιδιαίτερο  επιστημονικό  και  πολιτικό  ενδιαφέρον,  ο  προσδιορισμός  των  στόχων, του  προσανατολισμού, του χαρακτήρα  και  των  επιλογών  του  « ευρωπαϊκού  προτύπου  ανάπτυξης»,  προσαρμοσμένου-  και  σε  ποιο  βαθμό-  στις  νέες  συνθήκες  διεθνοποίησης  της  παγκόσμιας  οικονομίας,  καθώς  και  στις  νέες  προκλήσεις  που  δέχεται  και  θα  δεχθεί  στις  οικονομικές,  τεχνολογικές  και  κοινωνικές  του  πτυχές,  ο  ευρωπαϊκός  σχηματισμός. Πράγματι, η μεταφορά  τμημάτων  της  ευρωπαϊκής  και  διεθνούς  παραγωγής  στις  ασιατικές  χώρες,  συνεπάγεται  την  μεταφορά  πόρων  και τη  σχετική  βελτίωση  του  βιοτικού  επιπέδου  στις  συγκεκριμένες χώρες.  

Επομένως, εάν  δεν  αναπτυχθούν   μέσα  από  ένα  σοβαρό  τεχνολογικό-καινοτομικό   εκσυγχρονισμό  και  κλαδικό    αναπροσανατολισμό  οι  παραγωγικές   δυνάμεις   στην  ευρωπαϊκή   οικονομία, και η Ευρώπη  στηρίξει   το  επίπεδο  ανταγωνιστικότητα της, όπως  μέχρι  σήμερα, στην  δημοσιονομική  πειθαρχία  και   την  λιτότητα,  τότε  η  επιδείνωση  του  βιοτικού  επιπέδου  των  ευρωπαίων  πολιτών  θα  αποτελεί  συστατικό  στοιχείο  της  ευρωπαϊκής  οικονομικής  και  κοινωνικής  πολιτικής. Πράγματι,  το  κέντρο  βάρους  της  διεθνούς  οικονομίας  μετατοπίζεται  κατά τις  δύο  τελευταίες  δεκαετίες  από την Δύση  στην  Ανατολή  και  από  τον  Βορρά  στον  Νότο,  με  αποτέλεσμα   στις  χώρες  αυτές, το  50%  του  πληθυσμού  του  πλανήτη  που  ζεί  σήμερα  με  10-100   δολάρια  την  ημέρα, να  υπολογίζεται  ότι  θα  αυξηθεί  στο  80%  το  2030 (ΟΟΣΑ, 2011), προκαλώντας  την  επιδείνωση  του  βιοτικού  επιπέδου  των  πολιτών του  Βορρά  και  της  Δύσης  από  την  ασκούμενη, όπως  προκύπτει  εκ  του  αποτελέσματος, οικονομική πολιτική  νεοφιλελεύθερης  έμπνευσης, σε  βάρος  των  κοινωνικών, εργασιακών, εισοδηματικών, κ.λ.π.  δικαιωμάτων    των  πολιτών  των  κρατών-μελών  της  Ευρωπαϊκής Ένωσης. 

Στο  πλαίσιο  αυτό, πέντε  πολιτικές, γεωπολιτικές, οικονομικές  και  στρατηγικές  δυνάμεις  του  πλανήτη (Γαλλία, Γερμανία, ΗΠΑ, Κίνα, Ρωσία) κατανοούν, μεταξύ των άλλων, την  διεθνή  οικονομική  κρίση  ως  συνιστώσα  της γεωπολιτικής  αναδιάταξης  της  οικονομικής  και  πολιτικής  τους  ισχύος  και  επιρροής,  διαμέσου  της  αναπτυξιακής  και  επενδυτικής  τους  δραστηριότητας  και  στρατηγικής. Από την άποψη  αυτή,  στην Ευρώπη  είναι  χαρακτηριστική  η περίπτωση  ανεπτυγμένων  χωρών (π.χ. Γερμανία), οι  οποίες  έχουν  ως  επενδυτική  στρατηγική  και  επιδίωξη την σύναψη  διακρατικών  συμφωνιών  εγκατάστασης  ειδικών  οικονομικών ζωνών (ΕΟΖ)  σε  γεωγραφικές  περιφέρειες  κρατών-μελών  της  Ευρωπαϊκής  Ένωσης  ή υπό  ένταξη  χωρών  στην  Ευρωπαϊκή  Ένωση. Ειδικότερα, η έννοια, η  διεθνής  και  ευρωπαΪκή  πρακτική  της  ΕΟΖ (3.500 ΕΟΖ διεθνώς)  αναφέρεται  σε  μία  διακριτή  διοικητική  περιφέρεια, δηλαδή  μία  διασφαλισμένη  και  προσδιορισμένη  περιοχή  στην  οικονομική  επικράτεια  ενός  κράτους  στην  οποία  ισχύουν  διαφορετικές,  ειδικές  δασμολογικές,  φορολογικές, διοικητικές, κοινωνικο-ασφαλιστικές, ενεργειακές, μισθολογικές, συνδικαλιστικές, πολεοδομικές,  οικοδομικές, κ.λ.π. ρυθμίσεις. 

Είναι  ενδιαφέρον  να  τονισθεί  ότι  η πρακτική  των ΕΟΖ  σε  διεθνές  και  ευρωπαϊκό  επίπεδο (π.χ. Πολωνία, Ρωσία, Σκόπια, Ντουμπάϊ, Αρμενία, κ.λ.π.) έχει  αποδείξει  ότι  οι  επιδιωκόμενοι  στόχοι  των  χωρών  εγκατάστασης  των  ΕΟΖ  δεν  επιτυγχάνονται  και  τα  αποτελέσματα της  εγκατάστασης  και  λειτουργίας  των  ΕΟΖ  ευνοούν, κατά βάση, την  κερδοφορία των  επιχειρήσεων  που  δραστηριοποιούνται  εντός  των  ΕΟΖ  και  διόλου  τις  χώρες  υποδοχής. Παράλληλα, το Διεθνές  Γραφείο  Εργασίας, σε  Έκθεση  του  για την λειτουργία  των  ΕΟΖ διεθνώς,  διαπιστώνει  την  ύπαρξη  ατομικών  συμβάσεων, απαγόρευση  του  συνδικαλίζεσθε, παραβίαση των  δικαιωμάτων  των  εργαζομένων, υποχρεωτικές  υπερωρίες, εργασιακή  ανασφάλεια, υποβαθμισμένες  συνθήκες  εργασίας, κ.λ.π.

Χαρακτηριστικό  πρότυπο  εγκατάστασης  ΕΟΖ  στην  Ευρωπαϊκή   Ένωση  θεωρείται  από τις  ανεπτυγμένες  χώρες (π.χ. Γερμανία) η  Πολωνία  στην  οποία  υπάρχουν  14 ΕΟΖ  με  εκτεταμένο εύρος   ευνοϊκότερου  καθεστώτος  ίδρυσης, λειτουργίας και  δραστηριότητας των επιχειρήσεων. Ακριβώς, σ’ αυτό  το  πλαίσιο,  είχε  αρχίσει  η  συζήτηση  πριν  πέντε  χρόνια  στην Ελλάδα για την πραγματοποίηση ευρωπαϊκών επενδύσεων (π.χ .Γερμανία) σε  συνθήκες  ευνοϊκότερου  καθεστώτος  ΕΟΖ  στην Ανατολική Μακεδονία, Θράκη, Ήπειρο, Πελοπόννησο, κ.λ.π., η οποία στην εξέλιξη  της  ναυάγησε, εξαιτίας  των  τοπικών  μαζικών  κοινωνικών αντιδράσεων  και  της   προσδοκίας  ολοκλήρωσης  των  ασκούμενων  Μνημονιακών  πολιτικών  στην  χώρα  μας,  με  την  προοπτική,  όπως  προκύπτει  εκ  του  αποτελέσματος,  να μετατρέψουν, μεταξύ  των  άλλων,  την  ελληνική  οικονομία   σε  οικονομικό  και  κοινωνικό  σχηματισμό  ευνοϊκότερου  καθεστώτος  προσέλκυσης  των ξένων  επενδύσεων( διεθνών  και  ευρωπαϊκών)  στην  χώρα  μας. Στην  κατεύθυνση  αυτή  παρατηρείται  τον  τελευταίο  χρόνο  μία  έντονη  κινητικότητα   από  την  πλευρά  της  Γαλλίας  για  την  αναγκαιότητα  επανεξέτασης      του  γαλλογερμανικού  άξονα  και  της  αλλαγής  του   συσχετισμού  δύναμης  μεταξύ  των  δύο  χωρών,  στο  πλαίσιο  των  ζωνών  επιρροής  και  της  προοπτικής  ολοκλήρωσης  της  Ευρωπαϊκής  Ένωσης. 

Από  την  άποψη  αυτή,  είναι  χαρακτηριστική  η  αντίρρηση  που  διατύπωσε  ο  πρόεδρος (Β.Σόϊμπλε)  του  Γερμανικού  Κοινοβουλίου  στην  πρόταση  του  προέδρου (Μ.Σουλτς)  των  Γερμανών  Σοσιαλδημοκρατών( SPD)  αλλά  και  παλαιότερα  του  γάλλου  προέδρου  Ε.Macron,   για  την  εξέλιξη  της  Ευρωπαϊκής  Ένωσης  σε  «Ηνωμένες  Πολιτείες  της   Ευρώπης»  μέχρι  το  2025,  επικαλούμενος  τις  « εθνικές  παραδόσεις»  και  «το  αίσθημα  ασφαλείας  ή  αναφοράς  και  σύνδεσης  των  πολιτών  των  κρατών-μελών  της  Ένωσης  με  τα  εθνικά  τους  στοιχεία». Ταυτόχρονα,  ο  πρόεδρος   του  Γερμανικού  Κοινοβουλίου   «προειδοποιεί  και  για  τον  κίνδυνο  καθυστέρησης  της  Ευρωπαϊκής  Ένωσης,  χωρίς  ωστόσο  να  καταστούν  αναγκαίες  αλλαγές  στα  συμβατικά  κείμενα».

 Ουσιαστικά,  με  άλλα  λόγια,  υποστηρίζεται  από  την  γερμανική  πλευρά  η  αναγκαιότητα  αναμόρφωσης  και  ολοκλήρωσης  της  Ευρωπαϊκής  Ένωσης  σε  όρους  «Γερμανικής  Ευρώπης». Στο  πλαίσιο  αυτό  φαίνεται  ότι  κατά  το  επόμενο  διάστημα  ο  γαλλογερμανικός  άξονας  αναζητώντας  τον  επαναπροσδιορισμό  του  και  ιδιαίτερα  τους  γεωπολιτικούς   και   γεωοικονομικούς   συσχετισμούς  του   στο  πεδίο  της  στρατηγικής (πολλαπλές  ταχύτητες)  του  πολιτικού  σχεδιασμού  της  αποικιοποίησης  της  διεύρυνσης  και  της  « ενοποίησης»  της  Ευρώπης, θα αντιπαρατεθεί, σε μικρό ή μεγάλο βαθμό. 

Με  άλλα  λόγια,  δεν  πρόκειται  για  μία  στρατηγική  της  διεύρυνσης  για  παράδειγμα  της  Ευρώπης  στα  Βαλκάνια,  με  την  έννοια  του  εξευρωπαϊσμού  των  Βαλκανίων  ή  της  βαλκανοποίησης  της   Ευρώπης, αλλά  ουσιαστικά  πρόκειται  για  στρατηγική    βαλκανοποίησης   της  Ανατολικής  και  Μεσογειακής  Ευρώπης  καθώς   και  του  συσχετισμού επιρροής των χωρών  του  γαλλογερμανικού   άξονα,   στην κοινή  κατεύθυνση   συνέχισης   της   προσαρμογή  τους   με  νεοφιλελεύθερο  τρόπο  στις  πολιτικές,  οικονομικές  και  κοινωνικές  συνθήκες  της    ευρωζώνης.

Από  την  άποψη  αυτή,  είναι  χαρακτηριστική  η  εκδήλωση  του  έντονου  ενδιαφέροντος  από  την  Γαλλία, την  Γερμανία, την Ιταλία  καθώς  και  των  μεταξύ  τους  αντιπαραθέσεων  στο  πεδίο  των  δυτικοευρωπαϊκών  δικτύων  (μεταφορές,   ενέργεια, τράπεζες, κ.λ.π.)  για  οικονομικούς   και  για  γεωπολιτικούς  λόγους. Αντίθετα, η  εναλλακτική  στρατηγική  της  αποικιοποίησης  και  της  ειδικής  οικονομικής  ζώνης  της  περιφέρειας  της  Ευρώπης,  επικεντρώνεται,  μεταξύ  των  άλλων,  στην   πολιτική και  κοινωνικο-οικονομική  ολοκλήρωση   της Ευρωπαϊκής  Ένωσης,   με  την  διεύρυνση  του  πολιτικού  και  του  κοινωνικού  χώρου  με  αρχές  και  δικαιώματα  που  εγγυώνται  και  βελτιώνουν  το  κοινωνικό  κοινοτικό  κεκτημένο,   προκειμένου   να  επιτευχθεί  μία  πραγματική  ισορροπία  μεταξύ  του  πολιτικού, του  κοινωνικού  και  του  οικονομικού στοιχείου  του  ευρωπαϊκού   εγχειρήματος.  

Τον στρατηγικό  αυτόν  προσανατολισμό  απαιτείται  να  ακολουθήσει, μεταξύ  των  άλλων,   η  ενίσχυση  της    επενδυτικής, τεχνολογικής   και  αναπτυξιακής    δυναμικής   στην  Ευρωπαϊκή  Ένωση,  με  την  αλλαγή  του  δόγματος  των  οριζόντιων  πολιτικών  από  τους  τομείς  παραγωγής,  και  τη  μετάβαση  του  «περιφερειακού»   τοπικού   αναπτυξιακού   και   παραγωγικού  συστήματος  σε  ολοκληρωμένα  παραγωγικά  συμπλέγματα, με την υλοποίηση, κατά βάση, κλαδικών  πολιτικών  και  με  σεβασμό  στα  κοινωνικά, εργασιακά, εισοδηματικά  και  συνδικαλιστικά  δικαιώματα.    

*Ο Σάββας Γ. Ρομπόλης είναι Ομότ. Καθηγητή Παντείου Πανεπιστημίου και ο Βασίλειος Γ. Μπέτσης είναι Υποψ. Διδάκτορα Παντείου Πανεπιστημίου