Συνέντευξη στην Ιωάννα Μπλάτσου

Ο Δημήτρης Ήμελλος είναι ηθοποιός εγνωσμένου και βραβευμένου ερμηνευτικού ταλέντου.

Συνέντευξη στην Ιωάννα Μπλάτσου

Ο Δημήτρης Ήμελλος είναι ηθοποιός εγνωσμένου και βραβευμένου ερμηνευτικού ταλέντου. Με αφορμή τον «Ερωτόκριτο» του Βιτσέντζου Κορνάρου σε σκηνοθεσία Στάθη Λιβαθινού, μας μίλησε για ποίηση μες στην γκρίζα καθημερινότητά μας, για τις νέες αξίες που ξεπροβάλλουν, για την «έφηβη Ελλάδα», για την «ανάσταση μετά την απόγνωση» αλλά και για τη σχέση του με τη θρησκεία. Στη συνάντησή μας έρχεται με το ποδήλατό του. Η πρόβα του «Ερωτόκριτου» μόλις έχει τελειώσει, αλλά, όπως λέει και ο ίδιος, «σε αυτήν την παράσταση όλοι μας είμαστε Ερωτόκριτοι. Την ιστορία αυτής της αναγεννησιακής τραγωδίας, που είναι παράλληλα κι ένα βαθιά ελληνικό και ορθόδοξο δημιούργημα, την αφηγούμαστε 13 ηθοποιοί».

Τι λέει ο «Ερωτόκριτος» του 1713 στον θεατή του 2011;

Μα, έχει να κάνει πολύ με τις εφηβικές μας μνήμες γιατί κάποια στιγμή τον διδαχτήκαμε στο σχολείο. Πάντως, κι εγώ πριν τον ξαναδιαβάσω για τις ανάγκες της παράστασης, έτσι αμυδρά όπως τον είχα στο μυαλό μου, είχα αναρωτηθεί για το ίδιο πράγμα. Όμως, όσο προχωρούσα στην ανάγνωση, και ειδικά όταν έφτασα στην τέταρτη πράξη του έργου, ειλικρινά ήταν από τις λίγες φορές που έχω νιώσει τέτοια συγκίνηση διαβάζοντας μια ιστορία. Νομίζω ότι κάποιοι στίχοι αυτού του έργου είναι, χωρίς υπερβολή, από τα ωραιότερα πράγματα που έχουν γραφτεί ποτέ στην ελληνική γλώσσα. Και υπάρχει τόσο πάθος μέσα σε όλο αυτό, που σε κάνει σχεδόν να ερωτεύεσαι τον θάνατο.

Συνήθως τον φοβόμαστε τον θάνατο.

Έτσι είναι. Αλλά μέσα από την επαφή μου με αυτό το έργο συνειδητοποίησα ότι τα πράγματα δεν είναι καλά ή κακά. Είναι όμορφα ή άσχημα. Και η ομορφιά της γλώσσας του Κορνάρου σε βοηθά να υπερβείς τον φόβο του θανάτου. Σε κάνει να τον κοιτάς από τα πλάγια, όχι κατά μέτωπο. Σαν να κοιτάς τον θάνατο κάτω από τον μανδύα του. Πώς τα πιτσιρίκια κοιτούν τα πράγματα με έναν πλάγιο, «ανόσιο» τρόπο;

Στον «Ερωτόκριτο» είπατε ότι εσείς εκφράζετε την πλευρά του ποιητή. Πόση ποίηση χωρά ή αντέχει η εποχή μας;

Από τη στιγμή που υπάρχει άνθρωπος, υπάρχει και ποίηση στη ζωή του. Την έχει ανάγκη την ποίηση ο άνθρωπος. Από τη στιγμή που περπατάς στον δρόμο και βλέπεις ένα ζευγάρι να φιλιέται, αυτό από μόνο του είναι ένα ποιητικό φαινόμενο.

Εσείς βλέπετε ποιητικές εικόνες γύρω σας, όταν περπατάτε σε αυτήν την γκρίζα πόλη;

Ναι, φυσικά. Ξέρετε, ποίηση υπάρχει πολλή γύρω μας. Αυτό που δεν υπάρχει, είναι τα μάτια να τη δουν. Γιατί είναι κατεβασμένα. Ή μπλοκαρισμένα από σκέψεις. Αλλά όταν τη συναντάμε στη ζωή μας, την αναγνωρίζουμε. Αν σηκώσουμε τα μάτια μας πάνω από το βήμα, την περπατησιά μας, και τα πάμε πιο πάνω, θα τη συναντήσουμε μπροστά μας.

Κλισέ ή πραγματικότητα ότι «σε καιρό κρίσης οι τέχνες ανθούν»;

Αυτό λέει η ανθρώπινη βιογραφία. Η τέχνη πάντα γιγαντωνόταν μέσα σε σκονισμένα τοπία και τρανταγμένες στιγμές της ανθρωπότητας. Όλος ο 18ος, 19ος και 20ός αιώνας ήταν εκατονταετίες αναταράξεων και η τέχνη πάντα το κατέγραφε αυτό, το αφουγκραζόταν, το αντανακλούσε και ποτιζόταν από αυτό.

Αισθάνεστε ότι το ελληνικό θέατρο ανθεί ή «ποτίζεται», όπως λέτε, κατά την υπάρχουσα, πολλαπλώς τρανταγμένη, συγκυρία;

Κάθε δημιουργία θέλει πείσμα και εμπόδια. Το δύσκολο στην τέχνη είναι να μην υπάρχουν εμπόδια. Γιατί στα εμπόδια ανοίγει η παρατηρητικότητα, η εφευρετικότητα και η οξυδέρκεια των καλλιτεχνών. Σε προσωπικό επίπεδο, αισθάνομαι ότι τώρα έχω περισσότερα πράγματα να μοιραστώ με τους άλλους, και τους συναδέλφους αλλά και τους θεατές. Γιατί πλέον τώρα ξέρω πολύ καλά ότι, όταν ένας άνθρωπος αποφασίζει να έρθει να δει μια παράσταση, αυτό του στοιχίζει και το επιλέγει με μεγαλύτερο κόπο. Ή μπορεί να έρχεται και με το υστέρημά του. Υπό αυτήν την έννοια καλλιεργείται μια συνωμοτική διάσταση ανάμεσα σε όλους μας, καλλιτέχνες και κοινό. Γι’ αυτό και θεωρώ ότι τελικά οι κρίσεις ενώνουν τους ανθρώπους, παρά τον αρχικό διχασμό που ενδεχομένως επιφέρουν σε μια κοινωνία. Και παρά το γεγονός ότι βρισκόμαστε τώρα σε μια μεταβατική και δύσκολη περίοδο, όλο αυτό που ζούμε μόνο καλό θα φέρει στην ελληνική κοινωνία, η οποία μάλλον ήταν βολεμένη επί δεκαετίες και τώρα ξεβολεύεται. Κι αυτό το ξεβόλεμα, μετά τις αρχικές αντιδράσεις, θα επιφέρει μια μετατόπιση στα πραγματικά ενδιαφέροντα των ανθρώπων. Θα δημιουργηθούν νέα αυτονόητα που θα είναι πιο ουσιαστικά και πιο ανθρώπινα. Μέχρι τώρα αυτονόητα ήταν τα υλικά αγαθά: πόσα χρήματα βγάζαμε, τι σπίτι ή αυτοκίνητο είχαμε. Σαν αυτά να συνέθεταν την αξιοπρέπεια, την ταυτότητα, την υπόσταση του ανθρώπου. Σιγά – σιγά θα αρχίσουμε να σκεφτόμαστε τα πραγματικά αναγκαία για τον καθένα μας αγαθά, που δεν θα είναι απαραίτητα πια υλικά. Όπως έλεγε κάποιος άλλωστε, «τα πολυτιμότερα αγαθά στη ζωή είναι τζάμπα». Άρα, καμία κρίση δεν μπορεί να μας αφαιρέσει τη χαρά μας, την αγάπη μας, την αλληλεγγύη μας, αν εμείς δεν το επιδιώξουμε.

Χρησιμοποιήσατε ένα ρήμα, το «επιδιώκουμε», που δηλώνει σταθερή πρόθεση και απόφαση όταν η Ελλάδα κλυδωνίζεται από ιδιαζόντως αμφιθυμικές πολιτικές αποφάσεις και αντιδράσεις.

Ας μην ξεχνάμε ότι η χώρα μας είναι μια φρέσκια, νεαρή χώρα όσον αφορά το έτος της πρόσφατης ίδρυσής της πριν από 180 χρόνια. Ακόμα λοιπόν, δεν ξέρει, δεν έχει συνειδητοποιήσει τι θα πει κράτος. Τώρα μεγαλώνει, τώρα ωριμάζει, τώρα περνά την εφηβεία της, η οποία είναι γεμάτη σπυράκια, ορμόνες, εγωισμούς και συγκρούσεις με τα πρότυπα εξουσίας. Οπότε, η έφηβος Ελλάδα θεωρώ πως, στην παρούσα φάση της, χρειάζεται κατανόηση και υπομονή. Μοιάζει, επιπλέον, σαν έφηβος με χωρισμένους γονείς: κακομαθημένη, αμφιθυμική, απαιτητική, ξεροκέφαλη. Η μητέρα της είναι από την Ανατολή, ο πατέρας της από τη Δύση, οι δυο τους έχουν αναχωρήσει, λόγω ασυμφωνίας χαρακτήρων, ο καθένας για την πατρίδα του, και έχει μείνει το παιδί – έφηβος πίσω να πληρώσει τα σπασμένα.

Έχετε κι εσείς έναν έφηβο γιο. Τι συνήθως σας ρωτάει σχετικά με την παρούσα κατάσταση;

Όντως έχω έναν γιο στην εφηβεία και προσπαθώ να είμαι έτοιμος για τα πάντα γιατί πραγματικά δεν ξέρω τι θα μου ξημερώσει. Δεν θα έλεγα ότι τον απασχολεί η τρέχουσα επικαιρότητα, αλλά περισσότερο η σχέση του με τους δικούς του ανθρώπους, τα θέματα που έχει με τους γονείς του ή τους φίλους του. Κι επειδή εγώ λόγω δουλειάς δεν έχω πολλές κοινές ώρες μαζί του, αυτό που εισπράττω είναι ότι βασικά ο γιος μου θέλει απλώς τον μπαμπά του κοντά του.

Δεν ξέρω γιατί, αλλά πάντα, όταν μιλάω για παιδιά, μου έρχεται στον νου ένας στίχος από την «Πορνογραφία» του Χατζιδάκι, «πορνογραφούμε στα μάτια των παιδιών».

Εννοείτε ότι χρησιμοποιούμε τα παιδιά μας, την αθωότητά τους, την άγνοιά τους, την καθαρότητά τους. Αυτό είναι σίγουρο. Μοιάζει με την πρακτική μας προς τη φύση. Δεν το κάνουμε επίτηδες, αλλά αναγκαστικά τα απόβλητά μας πάνε στη θάλασσα ή στον ουρανό. Νομοτελειακά, οι βρομιές στα καθαρά θα πάνε, γιατί εκεί θα χαθούν και θα αφομοιωθούν.

Οι μαύρες σκέψεις που κάνουμε όλοι μας αυτήν την περίοδο πώς θα μπορούσαν άραγε να αφομοιωθούν;

Λόγω της δουλειάς μου, έχω μάθει να μη φοβάμαι την απογοήτευση, την απόγνωση. Δεν θυμάμαι ούτε μία παράσταση, όπου έχω συμμετάσχει, που να μην έχω περάσει από την απελπισία. Και ξέρω πια πως, έπειτα από κάθε μικρό «θάνατο» απογοήτευσης, έρχεται η ανάσταση. Γιατί η ανάσταση υπάρχει στη ζωή.

Χρησιμοποιείτε συχνά θεολογικούς, ορθόδοξους όρους στον λόγο σας.

Προφανώς είναι λόγω καταγωγής. Είχα παππού παπά, είχα υπάρξει παπαδάκι για καιρό, είχα μάθει να ψέλνω.

Αισθάνεστε κοντά στη θρησκεία; Πιστεύετε;

Κοιτάξτε, για μένα παπάς ήταν ο παππούς μου με τη μακριά γενειάδα του. Δεν είναι ο απόστολος του Θεού επί της γης. Είναι ένα πιο οικείο και ανθρώπινο πρόσωπο. Θυμάμαι μια φορά, ως παιδί στην Αγία Τράπεζα, όπου βοηθούσα τον παππού μου να κόψει το ψωμί για να το προσφέρει ως αντίδωρο, το ψωμί ήταν σκληρό και δεν κοβόταν. Κι εκεί, πάνω στην Αγία Τράπεζα, ακούω τον παππού μου να λέει «Ανάθεμά το!». Και λέω, πάει, τώρα θα πέσει κεραυνός πάνω μας και θα μας κάψει. Θυμάμαι, λοιπόν, τον παππού μου να με κοιτάει, γιατί κατάλαβε ότι είχα μαρμαρώσει, και να μου λέει: «Ψωμί είναι. Και δεν κόβεται». Αυτό, λοιπόν, είναι η θρησκεία για μένα. Η ανθρώπινη, πρακτική πλευρά της, οτιδήποτε συμβαίνει στη ζωή. Όχι η μεταφυσική.

Σε πρακτικό επίπεδο, λοιπόν, τι σας απογοητεύει και τι σας κάνει να ελπίζετε σήμερα;

Νομίζω ότι απογοητεύομαι όταν δεν νιώθω ερωτικά – και δεν μιλάω με τη σεξουαλική έννοια του όρου. Εννοώ όταν δεν μου συμβαίνει κάτι. Όταν δεν είμαι ερωτευμένος με ό,τι κάνω. Εκεί είμαι ευάλωτος. Αντιθέτως, όταν αισθάνομαι ότι συμβαίνουν πράγματα στη ζωή μου, ε, τότε τίποτα δεν μπορεί να με πάρει από κάτω, δεν με ακουμπάει τίποτα.

 

INFO: «Ερωτόκριτος», Ακροπόλ: Ιπποκράτους 9-11, τηλ. 210-3634700, www.acropoltheater.gr.