1943: Το ΚΚΕ σε συνεργασία με τον ΕΛΑΣ και τον Τίτο ιδρύουν στην Καστοριά τον Οκτώβριο του 1943 και στη Φλώρινα το Νοέμβριο του ιδίου έτους το βραχύβιο Σλαβομακεδονικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΣΝΟΦ). Συγκεκριμένα, το κίνημα αυτό έγινε μετά από συνεννόηση του Τίτο για τη Γιουγκοσλαβία, τη στρατιωτική ηγεσία του ΕΛΑΣ και την πολιτική ηγεσία του ΚΚΕ τον Ιούλιο – Αύγουστο του 1943. Κατόπιν, ο Κύπριος Λεωνίδας Στρίγκος, ηγετικό στέλεχος του ΚΚΕ, ήρθε σε επαφή με τον πολιτικό επίτροπο του Γενικού Στρατηγείου της γιουγκοσλαβικής Μακεδονίας Cvetko Uzunovski (ψευδώνυμο Abbas) τον Σεπτέμβριο του 1943, στην περιοχή των Γιαννιτσών. Μετά την ίδρυση του ΣΝΟΦ οι Γιουγκοσλάβοι προσπάθησαν αφενός να δημιουργήσουν εθνική σλαβομακεδονική συνείδηση στους σλαβόφωνους της Ελλάδος και αφετέρου να στρατολογήσουν τους σλαβόφωνους υπέρ των δυνάμεων του Τίτο. Τέλος, την ίδια χρονική περίοδο (σύμπτωση;) το «Συμβούλιο Εθνικής Απελευθέρωσης της Γιουγκοσλαβίας», στη δεύτερη συνεδρίασή του στη Jajce, θεσπίζει ένα πολιτικό πρόγραμμα δημιουργίας ενός ομοσπονδιακού γιουγκοσλαβικού κράτους, της «Δημοκρατικής Ομοσπονδίας της Γιουγκοσλαβίας» στην οποία περιλαμβάνεται και η ένταξη της Μακεδονίας.

Ταυτόχρονα, ο εκπρόσωπος του ΚΚΕ Γιάννης Ιωαννίδης, στις 12 Ιουλίου 1943, υπογράφει, στο Πετρίτσι της Βουλγαρίας, συμφωνία με τον αντιπρόσωπο του ΚΚΒ Δασκάλωφ για κοινή προσπάθεια των δύο πλευρών να αποσπασθεί η Μακεδονία από την Ελλάδα και να ενταχθεί στη Βαλκανική Κομμουνιστική Ομοσπονδία (ΒΚΟ).

Από την άλλη, 850 σλαβόφωνοι Έλληνες συγκροτούν την κομμουνιστική «Πρώτη Ταξιαρχία Κρούσης της Μακεδονίας του Αιγαίου» στο τέλος του 1943 και υποχρεώνονται μαζί με τις οικογένειες τους (3.500 συνολικά) να δραπετεύσουν και να εγκατασταθούν στο Μοναστήρι, με σκοπό την προσάρτηση της Ελληνικής Μακεδονίας στη Γιουγκοσλαβία! Στην τελετή εγκατάστασής τους τούς προσφώνησε ο στρατηγός Τέμπο με τα παρακάτω λόγια:«Είναι τιμή σας που βρίσκεστε εδώ, κοντά στα αδέλφια σας. Όταν θα έλθει η ώρα, θα κατεβούμε στην Ελλάδα και με τη βοήθεια την δική σας θα απελευθερώσουμε τη Μακεδονία του Αιγαίου από τους Έλληνες και θα την ενώσουμε με την αδελφή Μακεδονία του Βαρδάρη».

Παράλληλα, η βουλγαρική Οχράνα, μια αυτονομιστική οργάνωση με αρχηγό τον κομιτατζή Άντον Κάλτσεφ, στόχευε στην κατάληψη της Θεσσαλονίκης και της Δυτικής Μακεδονίας υπό την ιταλική και τη γερμανική κατοχή. Προς επίτευξη του σκοπού της, ένα τμήμα του ΣΝΟΦ (Σλαβομακεδονικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Μέτωπο) συντονίζει τη δράση του εναντίον των ελληνικών πληθυσμών της Μακεδονίας. Τα θύματα από ελληνικής πλευράς υπολογίζονται στους 3.000 και σφαγιάστηκαν στο όνομα… της ενιαίας κομμουνιστικής Μακεδονίας. 

 

1944: Το 1944 το ΚΚΕ στράφηκε ανοιχτά κατά των αποσχιστικών κινήσεων του ΣΝΟΦ όπως και κατά των σλαβόφωνων ταγμάτων Αριδαίας – Έδεσσας και Φλώρινας – Καστοριάς, που ελέγχονταν από το Γενικό Επιτελείο της γιουγκοσλαβικής Μακεδονίας.

 

1945: Σαν διάδοχη κατάσταση του ΣΝΟΦ (Σλαβομακεδονικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Μετώπου) ιδρύεται στα Σκόπια τον Απρίλιο του 1945 το ΝΟΦ (Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο). Η δράση των ένοπλων ομάδων του ΝΟΦ στο Βίτσι και το Καϊμακτσαλάν έφεραν το ΚΚΕ σε ιδιαίτερα δυσχερή θέση. Το 1945 ο Ζαχαριάδης στρέφεται εναντίον του ΝΟΦ, που προπαγάνδιζε τη συνένωση του «μακεδονικού λαού» και δρούσε ανεξέλεγκτα στην ελληνική Μακεδονία.

Στους λόγους του ο Ζαχαριάδης αναφερόταν τώρα πια στην ελληνικότητα της Μακεδονίας και στο απαραβίαστο των ελληνικών συνόρων. Η στάση αυτή του Ζαχαριάδη αποδείχτηκε βραχύβια αφού δεν έκλεισε χρόνο. Ο ίδιος είχε αρχίσει να σκέπτεται σοβαρά το ενδεχόμενο της ένοπλης σύγκρουσης, πράγμα που θα απαιτούσε τη βοήθεια των γειτονικών χωρών και, κυρίως, της Γιουγκοσλαβίας. Έτσι, έπρεπε να εξομαλυνθούν οι σχέσεις ΚΚΕ και ΝΟΦ. Εδώ να θυμίσουμε ότι, πριν λίγους μήνες, οι οργανώσεις του ΚΚΕ προέτρεπαν τους κατοίκους να καταδώσουν στην αστυνομία και στα κρατικά όργανα τους πράκτορες του ΝΟΦ, αν εμφανίζονταν στην περιοχή τους. Τώρα το ΝΟΦ από φασιστική οργάνωση, όπως είχε χαρακτηρισθεί από τον Ζαχαριάδη, έγινε αίφνης μια δημοκρατική οργάνωση, ένα αντίστοιχο Σλαβομακεδονικό ΕΑΜ. 

 

1946: Στις 14 Οκτωβρίου 1946 έγινε η συμφωνία του ΚΚΕ με τη Γιουγκοσλαβία. Σε αυτή δεν προβλεπόταν η ίδρυση ξεχωριστών σλαβομακεδονικών ενόπλων τμημάτων. Ταυτόχρονα, ωστόσο, με την ίδρυση του κράτους των Σκοπίων αναθερμάνθηκε ο σλαβομακεδονικός εθνικισμός και η αλυτρωτική προπαγάνδα έδινε και έπαιρνε υπό την αιγίδα του ΝΟΦ, το οποίο δεν ελεγχόταν πλήρως από το ΚΚΕ.  Για να γίνει κατανοητό, στους κόλπους του ΝΟΦ υπήρχαν οι τάσεις του ΚΚΕ και η φιλογιουγκοσλαβική πτέρυγα που ελέγχονταν από τα Σκόπια. Η δε σκοπιανή φράξια προπαγάνδιζε ανοιχτά ότι λύση του μακεδονικού ζητήματος μπορεί να υπάρξει μονάχα όταν η ελληνική Μακεδονία ενωθεί με τη γιουγκοσλαβική Μακεδονία, στο πλαίσιο της γιουγκοσλαβικής ομοσπονδίας. Ταυτόχρονα, προπαγάνδιζε την ανάγκη διαμόρφωσης σλαβομακεδονικής συνείδησης στους σλαβόφωνους της ελληνικής Μακεδονίας. Στους προγραμματικούς της στόχους ήταν, επίσης, η επαρκής εκπροσώπηση σλαβόφωνων στα διάφορα κομματικά όργανα όπως και στις στρατιωτικές διοικήσεις. 

 

1947: Το ΚΚΕ αρέσκεται στο να γράφει τη δική ιστορία. Έτσι στην «Κομμουνιστική Επιθεώρηση», 1η Μαρτίου 1947, δίνει μια νότα γνησίας ιστορικής αποτίμησης, παρουσιάζοντας τον Παύλο Μελά σαν κομιτατζή που «έσφιγγε τη θηλιά στον λαιμό του μακεδονικού λαού», ο οποίος «στέναξε κάτω από τόσους ζυγούς σκλαβιάς». 

 

1948: Τα δύσκολα για το ΚΚΕ ήρθαν τον Ιούνιο του 1948 με τη ρήξη των σχέσεων Στάλιν – Τίτο. Παρά την καταδικαστική εναντίον του Τίτο απόφαση της Κομινφόρμ (ιδρύθηκε τον Σεπτέμβριο του 1947 και είχε ως στόχο να λειτουργήσει ως μέσω επιβολής των απόψεων του ΚΚΣΕ στο διεθνές κομμουνιστικό κίνημα και ενίσχυσης του ελέγχου των Σοβιετικών στις χώρες του Ανατολικού μπλοκ και, γενικότερα, του συντονισμού των κομμουνιστικών τους κομμάτων) της 28ης Ιουνίου 1948, το ΚΚΕ, κάνοντας την ανάγκη φιλοτιμία, απέφευγε να στραφεί με σφοδρότητα κατά της Γιουγκοσλαβίας καθώς από εκεί λάμβανε σημαντική βοήθεια… για τον αγώνα του. Παρά τη μετριοπαθή του στάση, η γιουγκοσλαβική «διεθνιστική» βοήθεια του συντρόφου Τίτο περιορίστηκε δραστικά. Για την ακρίβεια, μέσω Βουλγαρίας προερχόταν πλέον η «αδελφή» σοβιετική βοήθεια προς τον Δημοκρατικό Στρατό. Μετά το πλήγμα που υπέστη το πνεύμα της «αλληλεγγύης των λαών», η φιλογιουγκοσλαβική πτέρυγα του ΝΟΦ υπονόμευε τον Δημοκρατικό Στρατό και άρχισε να οργανώνει λιποταξίες Σλαβομακεδόνων μαχητών προς τη Γιουγκοσλαβία, με τη δικαιολογία ότι το ΚΚΕ πρόδωσε τον αγώνα του «μακεδονικού λαού».  

 

1949: Στην Πέμπτη Ολομέλεια του ΚΚΕ το 1949, ο Ζαχαριάδης επανήλθε επιβάλλοντας τη θέση «για το δικαίωμα της εθνικής αποκατάστασης και αυτοδιάθεσης του μακεδονικού λαού». Η θέση για ενιαίο και ανεξάρτητο μακεδονικό κράτος προκάλεσε σύγχυση στη Σόφια και στο Βελιγράδι και, φυσικά, στην Αθήνα, όπου το KKE καταγγέλθηκε ως κόμμα προδοτικό. Για τον λόγο αυτόν η Σοβιετική Ένωση κάλεσε τον Ζαχαριάδη να αποφύγει τη συζήτηση τέτοιων ζητημάτων στο 2ο συνέδριο του ΝΟΦ.

Στις 25 και 26 Μαρτίου 1949, στην εκκλησία του χωριού Ψαράδες (Nivici), κοντά στις Πρέσπες, συνήλθε το Δεύτερο Συνέδριο του ΝΟΦ, στο οποίο έλαβαν μέρος 700 αντιπρόσωποι. Στον λόγο του ο Ζαχαριάδης αναφέρθηκε στα επιτεύγματα του «μακεδονικού» λαού για την κοινή νίκη, την οποία χαρακτήρισε δύσκολη. Το συνέδριο υπογράμμισε την ενότητα του ελληνικού λαού με τον «μακεδονικό» λαό και διακήρυξε το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης του μακεδονικού λαού.

Στις 27 Μαρτίου 1949 ιδρύθηκε η «Κομμουνιστική Οργάνωση της Μακεδονίας του Αιγαίου (ΚΟΕΜ)», ως τμήμα του ΚΚΕ. Στην ιδρυτική Συνδιάσκεψη έλαβαν μέρος 163 Σλαβομακεδόνες κομμουνιστές, αντιπρόσωποι στο Δεύτερο Συνέδριο, οι οποίοι και εξέλεξαν μία οργανωτική επιτροπή. Αποστολή της επιτροπής ήταν η σύγκληση μιας πανεθνικής συνδιάσκεψης για την εκλογή της ηγεσίας του κόμματος. Είναι σαφές ότι η ΚΟΕΜ αποτελούσε ένα αντίβαρο στο Κ.Κ. «Μακεδονίας». Στις 3 Απριλίου 1949 ανασχηματίστηκε η ΠΔΚ (Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση). Όπως είχε προαναγγελθεί, ο P. Mitrevski έγινε υπουργός Επισιτισμού, ο V. Kojicev μέλος του Ανώτατου Πολεμικού Συμβουλίου του Δ.Σ. και ο S. Kocev πρόεδρος της Διεύθυνσης Εθνικών Μειονοτήτων. Με τις παραχωρήσεις αυτές το ΚΚΕ υπολόγιζε ότι θα μπορούσε να στρατολογήσει περισσότερους Σλαβομακεδόνες και να δελεάσει τους πρόσφυγες που είχαν καταφύγει στη Γιουγκοσλαβία καθώς και όσους είχαν μεταναστεύσει νωρίτερα στη Βουλγαρία, να επιστρέψουν στην Ελλάδα και να αγωνιστούν στον Δημοκρατικό Στρατό.

Το KKE από τη μεριά του, με τη νέα του αυτή γραμμή, προσπαθούσε να δημιουργήσει αντιπερισπασμό στις αποσχιστικές δραστηριότητες τις οποίες ανέπτυσσαν οι δυνάμεις που έβλεπαν τα Σκόπια σαν το εθνικό τους κέντρο, και στην εξασφάλιση μεγαλύτερης συμμετοχής των σλαβόφωνων στον Δημοκρατικό Στρατό.

Εν ολίγοις, η νέα θέση του ΚΚΕ στρεφόταν κατά της κυριαρχίας του Τίτο στη γιουγκοσλαβική Μακεδονία και αμφισβητούσε τον ρόλο της γιουγκοσλαβικής Μακεδονίας ενώ, ταυτόχρονα, στρεφόταν και κατά της εδαφικής ακεραιότητας της Ελλάδας. Έτσι, το ΚΚΕ βρέθηκε στο στόχαστρο τόσο της γιουγκοσλαβικής όσο και της ελληνικής κυβέρνησης εξ αιτίας τη αλλοπρόσαλλης πολιτικής του Ζαχαριάδη. 

 

1950-51: Ο Νίκος Ζαχαριάδης απέδωσε αργότερα την ήττα του Δημοκρατικού Στρατού «στην υπονομευτική δράση των φιλογιουγκοσλαβικών στοιχείων του ΝΟΦ και στην προδοσία του Τίτο». Το 1951 αποκαταστάθηκαν με αμερικανική μεσολάβηση οι ελληνογιουγκοσλαβικές σχέσεις. Ο Ζαχαριάδης, παραβλέποντας τη δική του τυχοδιωκτική και αλλοπρόσαλλη πολιτική, θα θεωρήσει υπευθύνους για την ήττα του Δημοκρατικού Στρατού την συνωμοσία του «ελληνικού μοναρχοφασισμού» με την κλίκα του Τίτο!