Ρεπορτάζ: Ηρώ Γλάρου

Tην ίδια ώρα που καθ’ ύλην αρµόδιοι και αναρμόδιοι συζητούν εν κρυπτώ αµφιλεγόµενα σχέδια για την τσιµεντοποίηση – εκποίηση των 5.200 στρεµµάτων του πρώην αεροδροµίου στο Ελληνικό, πολίτες ανοικτά και καθαρά δίνουν τη δική τους απάντηση στο πώς θα µπορούσε η µεγαλύτερη δηµόσια και αδόµητη έκταση στην Ευρώπη να αποτελέσει το πρότυπο µιας ουσιαστικής και µοντέρνας ανάπτυξης – ανάπλασης προς όφελος όλων των κατοίκων του Λεκανοπεδίου.

 

Ρεπορτάζ: Ηρώ Γλάρου

Tην ίδια ώρα που καθ’ ύλην αρµόδιοι και αναρμόδιοι συζητούν εν κρυπτώ αµφιλεγόµενα σχέδια για την τσιµεντοποίηση – εκποίηση των 5.200 στρεµµάτων του πρώην αεροδροµίου στο Ελληνικό, πολίτες ανοικτά και καθαρά δίνουν τη δική τους απάντηση στο πώς θα µπορούσε η µεγαλύτερη δηµόσια και αδόµητη έκταση στην Ευρώπη να αποτελέσει το πρότυπο µιας ουσιαστικής και µοντέρνας ανάπτυξης – ανάπλασης προς όφελος όλων των κατοίκων του Λεκανοπεδίου. Οι πολίτες που στηρίζουν την πρόταση του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου για την αξιοποίηση του Ελληνικού έδωσαν δείγµα γραφής οργανώνοντας έναν αστικό αυτοδιαχειριζόµενο αγρό στην «καρδιά» του Ελληνικού.

Η κίνησή τους έχει στόχο να υπογραµµίσει µε ποιον τρόπο πρέπει να σχεδιάζονται οι αστικές αναπλάσεις τού σήµερα και ποια χαρακτηριστικά πρέπει να διαθέτουν για να απαντούν στο µέγα πρόβληµα της βιωσιµότητας των πόλεων, αποτελώντας ταυτόχρονα χώρους έκφρασης, συλλογικότητας και κοινωνικής αλληλεγγύης.

«Σπέρνοντας» την αλληλεγγύη

Το πρώτο βήµα για να γίνει πράξη ο αστικός αγρός έγινε όταν πολίτες συσπειρώθηκαν και δηµιούργησαν την «Πρωτοβουλία για έναν αυτοδιαχειριζόµενο αγρό στο Ελληνικό». Όπως µας επισήµανε ο Πάνος Τότσικας, πολεοδόµος και εκ των πρωτεργατών της κίνησης, «ο “αυτοδιαχειριζόµενος αγρός στο Ελληνικό” είναι µια αυτόνοµη συλλογικότητα πολιτών, η οποία ιδρύθηκε από τη Συνέλευση της 17ης Ιανουαρίου 2011. Το “κάλεσµα” οµάδας πρωτοβουλίας γι’ αυτήν τη Συνέλευση αποτέλεσε το πλαίσιο συµφωνίας όσων συσπειρώθηκαν στη συνέχεια στη συλλογικότητα. Είχε προηγηθεί µια διαδικασία “κινηµατικής διαβούλευσης” µε βάση το κείµενό µου ‘‘Πρόταση για νέες παραγωγικές δραστηριότητες στον αστικό χώρο’’, το οποίο κατατέθηκε στον ∆ήµο Ελληνικού.

Ακολούθησαν µια σειρά συναντήσεις, από τις οποίες προέκυψε η δηµιουργία ενός πιλοτικού αγρού σε έκταση 2,5 στρεµµάτων, στον χώρο της πρώην αµερικάνικης βάσης, στο Ελληνικό».

Έτσι όλα πήραν τον δρόµο τους: επιλέχθηκε η περιοχή, που βρίσκεται πίσω από το γήπεδο σόφτµπολ και σε απόσταση 100 µέτρων από το πολιτιστικό κέντρο του πρώην ∆ήµου Ελληνικού, κλήθηκαν οι κατάλληλες ενισχύσεις, όπως βιοκαλλιεργητές, γεωπόνοι, και δηµιουργήθηκε ένα σπορείο µε ντόπιες παραδοσιακές ποικιλίες φυτών µε στόχο την προώθηση ενός οικoαγρού, όπου δεν χρησιµοποιούνται καθόλου χηµικά συστατικά.

Συγκεκριµένα φυτεύτηκαν σπόροι µαύρου καρπουζιού, χειµωνιάτικου πεπονιού, ντοµάτες, ντοµατάκια Σαντορίνης, πιπεριές φλάσκες, πιπεριές Φλωρίνης καθώς και µυρωδικά, όπως ρίγανη και θυµάρι. Όπως υπογραµµίζει η «Πρωτοβουλία», «στόχος µας είναι να βοηθήσουµε στη διατήρηση και διάδοση των σπόρων αυτών, επαναπροσδιορίζοντας αξίες που χάνονται λόγω της εµπορευµατοποίησης της διατροφής µας.

Οι φυτεύσεις σπόρων έφτασαν τις 8.000 και δέκα µήνες µετά την πρώτη προσπάθεια οι πολίτες απολαµβάνουν τους καρπούς της ιδέας και των κόπων τους. Όπως επισηµαίνει ο Πάνος Τότσικας, «πιστεύουµε ότι στις σηµερινές δύσκολες συνθήκες και στα ακόµη δυσκολότερα χρόνια που έρχονται πρέπει να αναληφθούν πρωτοβουλίες κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονοµίας που να απαντούν στις ανάγκες εκπαίδευσης, περίθαλψης, στέγασης, διατροφής κάποιων πληθυσµιακών οµάδων που αντιµετωπίζουν ακόµη και προβλήµατα επιβίωσης. Ήδη υπάρχουν και λειτουργούν συλλογικές κουζίνες, παραγωγικοί και καταναλωτικοί συνεταιρισµοί, κοινωνικά ιατρεία. Καιρός είναι να δηµιουργήσουµε σε κατάλληλους χώρους και “αυτοδιαχειριζόµενους αστικούς αγρούς”, σε συνεργασία µε όσους κοινωνικούς φορείς και συλλογικότητες είναι διατεθειµένοι να κινηθούν προς αυτή την κατεύθυνση».

Έτσι ο αστικός αγρός στο Ελληνικό δεν αποτελεί ένα χωραφάκι, όπως πολλοί θα ήθελαν, για την καλλιέργεια ζαρζαβατικών, αλλά φιλοδοξεί να αποτελέσει:

• Σημείο συνάντησης κοινωνικών κινημάτων για τη διαχείριση των ελεύθερων χώρων, αναλαμβάνοντας πρωτοβουλίες για συζητήσεις, προβολές, γιορτές, παράλληλες εκδηλώσεις.
• Χώρο έκφρασης για δραστηριότητες «Κοινωνικής Οικονομίας», προωθώντας μορφές συλλογικοτήτων κοινωνικής αλληλεγγύης που αφορούν ομάδες άνεργων, νέων, γυναικών, συνταξιούχων, μεταναστών κ.ά.
• Χώρο αστικής κηπουρικής για κατοίκους της ευρύτερης περιοχής, με παράλληλη παρακολούθηση μαθημάτων.
• Χώρο περιβαλλοντικής εκπαίδευσης για τη δημιουργία σχολικών κήπων, την ευαισθητοποίηση σε θέματα κομποστοποίησης, ανακύκλωσης και προστασίας της βιοποικιλότητας.
• Τράπεζα διατήρησης του γενετικού πλούτου της χώρας μας, με τοπικές ποικιλίες σπόρων, κηπευτικών.
• Φυτώριο παραγωγής πολλαπλασιαστικού υλικού οπωροκηπευτικών.
• Χώρο γευσιγνωσίας και προβολής των προϊόντων.

Οι «Σκαπανείς»

Εμπνευστής των αστικών κήπων θεωρείται ο Βρετανός Τζέραρντ Γουινστάνλεϊ, ο οποίος το 1649 ηγήθηκε ενός κοινωνικού κινήματος με το όνομα «Σκαπανείς». Τα μέλη της ομάδας καταλάμβαναν ανεκμετάλλευτες εκτάσεις γης, τις καλλιεργούσαν και μοίραζαν τη σοδειά στους πολίτες χωρίς κανένα αντίτιμο.

Στην εποχή μας, η δημιουργία αστικών κήπων επεκτάθηκε ραγδαία, αρχικά στις δυτικές μεγαλουπόλεις και στη συνέ­χεια σχεδόν παντού στον κόσμο. Το 1974 η καλλιτέχνις Λιζ Κρίστι ξεκίνησε στη Νέα Υόρκη το κίνημα «Αντάρτες Κηπουροί», όπου πολίτες άρχισαν να φυτεύουν λαχανικά και λουλούδια σε αδόμητους χώρους. Σήμερα, μόνο στον πυρήνα της Νέας Υόρκης υπάρχουν 600 δημόσιοι αστικοί κήποι που τους περιποιούνται πάνω από 20.000 πολίτες.

Το τελευταίο διάστημα έχουν γίνει αρκετές απόπειρες για τη δημιουργία αστικών κήπων, τόσο στην Αττική όσο και στην περιφέρεια. Στην Αττική, εκτός από τον αγρό στο Ελ­ληνικό, πολίτες δραστηριοποιούνται στην Πετρούπολη για τη δημιουργία του «Βοτανικού Κήπου» στην Πετρούπολη, ενώ τα πρώτα σοβαρά δείγματα γραφής έδωσαν πολίτες στο πάρκο Τρίτση με τη δημιουργία του «Αγρού». Στην Αλεξανδρούπολη προγραμματίζεται από τον δήμο να δοθεί προς καλλιέργεια έκταση 20 στρεμμάτων σε 200 συνταξιούχους για παραγωγή προϊόντων βιολογικής καλ­λιέργειας. Σύμφωνα με τον σχεδιασμό, το 10% της παρα­γωγής θα δίνεται στο «Κοινωνικό Παντοπωλείο» για τους απόρους, στους οποίους στη δεύτερη φάση του εγχειρήματος θα παραχωρηθεί έκταση μισού στρέμματος στον καθένα για να καλλιεργούν τα δικά τους λαχανικά. Οι Δήμοι Συκεών και Θέρμης Θεσσαλονίκης προγραμμα­τίζουν, επίσης, να νοικιάζουν εκτάσεις έναντι συμβολικού ποσού σε κατοίκους που θα καλλιεργούν οι ίδιοι τα λαχα­νικά τους.

Στην Κομοτηνή έχει κατατεθεί στον δήμο πρόταση για τη δημιουργία κήπων σε περιαστικές εκτάσεις προς όφελος των κατοίκων.