Οι Βρυξέλλες και το Βερολίνο έχουν τα μάτια καρφωμένα στις ιταλικές βουλευτικές εκλογές της Κυριακής. Ο λόγος είναι απλός. Η Ιταλία είναι υπερβολικά σημαντική για να «χαθεί». Χωρίς την Ιταλία δεν μπορεί να υπάρξει Ευρωπαϊκή Ένωση όπως την ξέρουμε. Και η μελλοντική πορεία της Ένωσης θα επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό από το αποτέλεσμα της κάλπης στην Ιταλία. 

Το Βερολίνο ανησυχεί ιδιαίτερα για δύο πράγματα. Το ενδεχόμενο της επικράτησης λαϊκιστικών, ευρωσκεπτικιστικών κομμάτων και την ιταλική οικονομία. Εκτός του μεγάλου δημοσίου χρέους, άλλωστε, η χώρα πάσχει από βασικές δομικές παθογένειες. Η «Die Welt» έγραψε ότι η Ιταλία δεν προσαρμόστηκε ποτέ στα νέα δεδομένα μετά την ένταξή της στην ευρωζώνη και χρειάζεται μεταρρυθμίσεις σαν αυτές της Ελλάδας. 

 

Όμως οι μεταρρυθμίσεις είναι το τελευταίο πράγμα που ευαγγελίζεται το Κίνημα πέντε Αστέρων, το ασαφές πολιτικά κόμμα του Μπέπε Γκρίλο, που άρχισε ως πολυσυλλεκτική σύναξη «γραφικών» και αυτή τη στιγμή έρχεται πρώτο κόμμα στις δημοσκοπήσεις. Το «πρόσωπο» του κόμματος είναι ο βασικός υποψήφιος, ο Λουίτζι Ντι Μάιο, που κάνει τα πάντα για να εμφανίσει το Κίνημα ως αξιόπιστη επιλογή για τη διακυβέρνηση της χώρας. 

 

Εκμεταλλευόμενος την απομάκρυνση των ψηφοφόρων από τα δύο παραδοσιακά κόμματα, το Δημοκρατικό του Ματέο Ρέντζι και τη Φόρτσα Ιτάλια του Μπερλουσκόνι, ο Ντι Μάιο επιχειρεί να παρουσιάσει το κόμμα του ως το μοναδικό που εκπροσωπεί την εντιμότητα, τον σεβασμό στους νόμους και, κυρίως, τα «καθαρά χέρια». 

 

Παρά τα πολυδιαφημιζόμενα «καθαρά χέρια», πάντως, το Κίνημα Πέντε Αστέρων είναι ιδιαίτερα επιρρεπές σε διάφορα σκάνδαλα, εκ των οποίων το τελευταίο «έσκασε» πριν από λίγες ημέρες. 

 

Με την είσοδό τους στο ιταλικό κοινοβούλιο οι βουλευτές του Κινήματος Πέντε Αστέρων δεσμεύτηκαν να παραχωρούν τη μισή αποζημίωσή τους και μερίδιο των εξόδων τους σε ένα fund για τις μικρές επιχειρήσεις. Μέχρι στιγμής, φέρονται να έχουν συνεισφέρει 23 εκατ. ευρώ. Όμως, στις 11 Φεβρουαρίου, τηλεοπτικό κανάλι που ελέγχεται από τον Σίλβιο Μπερλουσκόνι κατηγόρησε βουλευτές των Πέντε Αστέρων ότι χειραγώγησαν το σύστημα με σκοπό να κρατήσουν οι ίδιοι τα λεφτά. Ο Ντι Μάιο αναγκάστηκε να παραδεχτεί ότι οκτώ βουλευτές του κόμματός του παρακράτησαν δωρεές ύψους 795.000 ευρώ. 

Οι δύο από αυτούς παραιτήθηκαν από υποψήφιοι και ένας τρίτος αποχώρησε από το Κίνημα.

 

Σύντομα το θέμα έφτασε και στο Ευρωκοινοβούλιο, όταν ευρωβουλευτής – και παράλληλα μία από τις ισχυρότερες φιγούρες του Κινήματος – παραιτήθηκε και αρνήθηκε να μιλήσει στους δημοσιογράφους. Ο Ντι Μάιο δήλωσε ότι «σάπιοι υπάρχουν παντού, αλλά εμείς τους διώχνουμε, ενώ σε άλλα κόμματα γίνονται υπουργοί». 

 

Όμως υπήρξαν κι άλλες ατυχείς στιγμές που έκαναν το Κίνημα Πέντε Αστέρων να δείχνει ανησυχητικά ερασιτεχνικό. Στις 7 Φεβρουαρίου, το ειδησεογραφικό σάιτ Il Post αποκάλυψε ότι αποσπάσματα του επίσημου προγράμματος του κόμματος αποτελούν αντιγραφές από αλλού, πολλά μάλιστα από τη Wikipedia. Ένας από τους υποψηφίους του αναγκάστηκε να δεσμευτεί ότι σε περίπτωση εκλογής του θα παραιτηθεί από τη Βουλή, αφότου προηγουμένως είχε καυχηθεί ότι είχε πλακώσει στο ξύλο έναν μετανάστη από τη Ρουμανία. 

 

Όμως οι Ιταλοί είναι τόσο απογοητευμένοι από τα mainstream κόμματα, ώστε τέτοια περιστατικά δεν κατάφεραν να μετριάσουν την υποστήριξη στο Κίνημα Πέντε Αστέρων. Οι δημοσκοπήσεις το δείχνουν σταθερά στην κορυφή με περίπου 28% των ψήφων. 

Οι ψηφοφόροι του Κινήματος Πέντε Αστέρων προέρχονται από κάθε περιοχή της Ιταλίας και κάθε κοινωνική ομάδα. Πάντως το Κίνημα δεν έχει καταφέρει να «πείσει» τους μεγαλύτερους στην ηλικία, αφού είναι το λιγότερο δημοφιλές στη συγκεκριμένη ομάδα ψηφοφόρων και, αν και πρωτοδημιουργήθηκε στον Βορρά, είναι ιδιαίτερα δημοφιλές στον φτωχότερο Νότο. 

 

Σύμφωνα με τον βασικό υποψήφιο του Κινήματος στην Νάπολη Ρομπέρτο Φίκο, δύο είναι οι βασικές εξηγήσεις γι’ αυτό. Στον ιταλικό Βορρά το Κίνημα Πέντε Αστέρων διαθέτει ανταγωνιστή, το λαϊκιστικό και αντιευρωπαϊκό κόμμα της Λέγκας του Βορρά. Δεύτερον, οι ψηφοφόροι στον Νότο δεν απωθούνται τόσο από τις ασαφείς, θολές θέσεις του κόμματος. 

 

Το Κίνημα πέντε Αστέρων ιδρύθηκε πριν από εννέα χρόνια από τον κωμικό Μπέπε Γκρίλο και πρακτικά είναι δύσκολο να χαρακτηριστεί με σαφήνεια. Δανειζόμενο έμπνευση από το En Marche, το κόμμα του Εμανουέλ Μακρόν στη Γαλλία, το Κίνημα απορρίπτει τον διαχωρισμό μεταξύ Αριστεράς – Δεξιάς στο πολιτικό φάσμα, διότι, όπως υποστηρίζει, οι διαχωρισμοί με βάση την κοινωνική τάξη είναι πια ξεπερασμένοι. 

 

Όμως, εδώ σταματάνε οποιεσδήποτε άλλες ομοιότητες με τον Μακρόν. Το Κίνημα Πέντε Αστέρων απεχθάνεται τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις και, μάλιστα, κατεβαίνει στις εκλογές διαφημίζοντας ότι θα καταργήσει τους πρόσφατους νόμους για εργατικές και συνταξιοδοτικές αλλαγές. Ο βασικός υποψήφιος Λουίτζι Ντι Μάιο, σε αντίθεση με τον Μακρόν, δεν διαθέτει κάποιο πτυχίο ανώτερης εκπαίδευσης και δεν είχε κάποια συγκεκριμένη δουλειά προτού εκλεγεί βουλευτής πριν από πέντε χρόνια, σε ηλικία 26 ετών.

 

Το Κίνημα Πέντε Αστέρων υποστηρίζει ότι επιδιώκει να καταστρέψει τα κόμματα γενικώς, γι’ αυτό τα μέλη του επιμένουν να αποκαλείται «Κίνημα» και όχι «Κόμμα». Ο προηγούμενος σύμβουλος του Μπέπε Γκρίλο, μάλιστα, ο Τζιανρομπέρτο Καζαλέτζιο, φιλοδοξούσε να αντικατασταθούν τα απολιτικά κόμματα με ένα είδος άμεσης δημοκρατίας μέσω του Ίντερνετ, όπου οι πολίτες θα λάμβαναν τις αποφάσεις για τις νομοθεσίες με ένα «κλικ». 

 

Υποστήριζε ότι το Κίνημα Πέντε Αστέρων θα έπρεπε να εισέλθει στην κυβέρνηση μόνο με απόλυτη πλειοψηφία, πράγμα που θα του επέτρεπε να αλλάξει τελείως το σύστημα. 

Αυτά τα ουτοπικά απουσιάζουν πια από τις τελευταίες προεκλογικές ομιλίες του Ντι Μάιο. Το νέο μήνυμα είναι σαφές: Ο στόχος είναι να σχηματίσουμε κυβέρνηση, ακόμη και χωρίς απόλυτη πλειοψηφία. Ούτε μια φορά δεν ανέφερε το θέμα της άμεσης δημοκρατίας. 

 

Τα δυο πιο προβεβλημένα βασικά στελέχη του Κινήματος πέντε Αστέρων καθ’ οδόν προς τις εκλογές αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα του πόσο διαφορετικές τάσεις συνταιριάζονται ή γίνονται αχταρμάς μέσα στο κόμμα. 

Ο Ντι Μάιο, ο υποψήφιος για πρωθυπουργός, προέρχεται από μια οικογένεια με ακροδεξιές πεποιθήσεις. Ο πατέρας του, οικοδόμος, ήταν μέλος του νεοφασιστικού Ιταλικού Σοσιαλιστικού Κινήματος. 

 

Από την άλλη, η προηγούμενη πολιτική δραστηριότητα του βασικού υποψηφίου στη Νάπολη, του Φίκο, ήταν στον χώρο της Αριστεράς. Μάλιστα το 2005 υπήρξε ένας από τους ιδρυτές ενός τοπικού «πυρήνα» που χρησιμοποιούσαν το Meetup, ένα σάιτ κοινωνικής δικτύωσης, για τη δημιουργία της πρώτης βάσης ψηφοφόρων για το Κίνημα Πέντε Αστέρων.

 

Η θέση του Ντι Μάιο είναι ότι, αν το Κίνημα Πέντε Αστέρων, όπως προβλέπουν και οι δημοσκοπήσεις, αναδειχθεί πράγματι στη μεγαλύτερη πολιτική δύναμη της Ιταλίας, αλλά χωρίς την απόλυτη πλειοψηφία για να σχηματίσει κυβέρνηση, τότε θα επιδιώξει συνεργασίες με άλλα κόμματα, προτείνοντάς τους και συγκεκριμένα υπουργεία. 

 

Η στάση αυτή απειλεί να δημιουργήσει ρήγμα μέσα στο κόμμα, ανάμεσα σε αυτούς που δεν αποδέχονται κανενός είδους συμβιβασμό και υποχωρήσεις με όσους απλώς ανυπομονούν να μπουν στην κυβέρνηση. Όπως δείχνουν τα πράγματα, η πρωτιά στις εκλογές της Κυριακής μπορεί να είναι το εύκολο κομμάτι για το Κίνημα Πέντε Αστέρων, αλλά τα δύσκολα (νομή της εξουσίας στα στελέχη του, εγκατάλειψη ακραίων εξαγγελιών κ.λπ.) έπονται. 

 

Αν και από τα βασικότερα ζητούμενα στην εκλογική ατζέντα είναι το θέμα του μεταναστευτικού, οι προσδοκίες – απαιτήσεις των κομμάτων όσον αφορά θέματα οικονομίας και δημοσιονομικής διαχείρισης δεν βρίσκουν σύμφωνες τις Βρυξέλλες. 

Όλα τα βασικά κόμματα θέτουν θέμα αναθεώρησης του αυστηρού δημοσιονομικού πλαισίου της ευρωζώνης, δηλαδή του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Τα λιγότερο λαϊκιστικά κόμματα προτείνουν διάλογο και διαπραγμάτευση για αλλαγή του δημοσιονομικού συμφώνου (π.χ. το Δημοκρατικό Κόμμα), ενώ το Κίνημα Πέντε Αστέρων και η Λέγκα του Βορρά υπόσχονται πλήρη κατάργηση του συγκεκριμένου δημοσιονομικού πλαισίου. Η Λέγκα, μάλιστα, απειλεί και με δημοψήφισμα για το ευρώ. 

 

Η Άνγκελα Μέρκελ, πάντως, σε ομιλία της στις 22 Φεβρουαρίου στην Μπούντεσταγκ, δήλωσε ξεκάθαρα ότι «το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης θα παραμείνει η πυξίδα της Ευρώπης». Συνεπώς όποιος κυβερνητικός συνασπισμός προκύψει μετά τις εκλογές της Κυριακής θα βρεθεί μπροστά σε σοβαρές διαφωνίες με το Βερολίνο.

 

Αν κανένα από τα κόμματα δεν συγκεντρώσει την απόλυτη πλειοψηφία, πράγμα που, σύμφωνα με τα δημοσκοπικά στοιχεία, είναι το πιθανότερο, ένας μεγάλος συνασπισμός, πιθανώς υπό τον νυν πρωθυπουργό Πάολο Τζεντιλόνι, ίσως να είναι ο μόνος τρόπος να αποκτήσει λειτουργική κυβέρνηση η Ιταλία. Στην πραγματικότητα η γειτονική χώρα βρίσκεται μπροστά στον κίνδυνο πολιτικής παράλυσης. 

 

Χαρακτηριστικά ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν Κλοντ Γιούνκερ δήλωσε ότι «θα επιθυμούσα μετά τις 4 Μαρτίου η Ιταλία να είναι σε θέση να διαθέτει μία κυβέρνηση που θα μπορεί να κυβερνά»…

 

 

1 Το Δημοκρατικό Κόμμα (το κόμμα του πρώην πρωθυπουργού Ματέο Ρέντζι, που έρχεται δεύτερο με 23% – 25% στις δημοσκοπήσεις) υπόσχεται: 
Ενιαίο φόρο για όλους, της τάξεως του 22%.
Φοροαπαλλαγές για τους ελεύθερους επαγγελματίες.
Αύξηση του κατώτατου μισθού.
Ελάχιστη σύνταξη 750 ευρώ.
Διαπραγμάτευση με την Ε.Ε. για κατάργηση του Δημοσιονομικού Συμφώνου.
Μείωση των μεταναστευτικών ροών και κυρώσεις στα κράτη της Ε.Ε. που δεν δέχονται πρόσφυγες.

 

2 Κίνημα Πέντε Αστέρων
Φοροαπαλλαγή στα εισοδήματα έως 10.000 ευρώ ετησίως.
Ελάχιστο μηνιαίο εισόδημα 780 ευρώ για όλους.
Πλήρη κατάργηση του δημοσιονομικού συμφώνου της Ε.Ε.
Κατάργηση των πρόσφατων νομοθεσιών που αφορούν εργατικές και συνταξιοδοτικές μεταρρυθμίσεις.
Βελτίωση των σχέσεων με τη Ρωσία.
Αύξηση φορολόγησης στις ενεργειακές εταιρείες.

 

3 Η Λέγκα του Βορρά (το λαϊκιστικό, ακροδεξιό, αντιευρωπαϊκό κόμμα, που στις δημοσκοπήσεις συγκεντρώνει γύρω στο 13%-14%) εξαγγέλλει:
Διεξαγωγή δημοψηφίσματος για το ευρώ και παράλληλο νόμισμα.
Κατάργηση του Δημοσιονομικού Συμφώνου της Ε.Ε.
Τερματισμό των μεταναστευτικών ροών – επαναπατρισμό 100.000 παράτυπων μεταναστών.
Πάταξη του εγκλήματος.
Άνοιγμα οίκων ανοχής και φορολόγηση της πορνείας.
Βελτίωση των σχέσεων με τη Ρωσία.
Ενιαίο φόρο για όλους στο 15%.
Πρόωρη συνταξιοδότηση.

 

4 Η Φόρτσα Ιτάλια (το κόμμα του πρώην πρωθυπουργού Σίλβιο Μπερλουσκόνι – ο οποίος δεν έχει τυπικά το δικαίωμα εκλογής λόγω καταδίκης του το 2013 για υπόθεση διαφθοράς – κινείται δημοσκοπικά στο 15% -16%) υπόσχεται:
Ενιαίο φόρο εισοδήματος για ιδιώτες και επιχειρήσεις στο 23%.
Διπλασιασμό της ελάχιστης σύνταξης.
Ελάχιστο εισόδημα 1.000 ευρώ μηνιαίως για όλους.
Κατάργηση του φόρου στέγασης από κληρονομιά και του οδικού φόρου.
Τερματισμό των μεταναστευτικών ροών.
Βελτίωση των σχέσεων με τη Ρωσία.