Τα «εθνικά θέματα» είναι θέματα που δεν σηκώνουν αντίλογο, καθώς «όποιος διαφωνεί δε θεωρείται άξιος να είναι Έλληνας». Αυτό σημειώνει μεταξύ άλλων ο Δημήτρης Χριστόπουλος, Καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης & Ιστορίας και πρόεδρος της Διεθνούς Ομοσπονδίας Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.

Κύριε Χριστόπουλε, ποιο σχόλιο που ακούσατε για τα ανθρώπινα δικαιώματα ή για τη δουλειά σας ήχησε στα αυτιά σας σαν προσβολή;

Το χειμώνα του 2010, το ζήτημα που μονοπωλούσε την επικαιρότητα, ήταν η επικείμενη ψήφιση του νόμου που άλλαξε το καθεστώς χορήγησης της ελληνικής ιθαγένειας για τους μετανάστες και τα παιδιά τους. Ο νόμος αυτός, τελευταίος σημαντικός πριν το πρώτο Μνημόνιο, (ψηφίστηκε τέλη Μαρτίου 2010) έβαλε μια τάξη στην αυθαιρεσία της διαδικασίας πολιτογράφησης και εισήγαγε ένα νέο τρόπο κτήσης της ελληνικής ιθαγένειας με δήλωση για τα παιδιά των μεταναστών που γεννήθηκαν και ανατρέφονται στη χώρα μας.

Ήδη από τα Χριστούγεννα του 2009, με την ανάρτηση της νομοθετικής πρωτοβουλίας του Υπουργείου Εσωτερικών στο διαδίκτυο η Άκρα Δεξιά είχε καταστήσει πολύ ηχηρή την παρουσία της με χυδαία υβριστικά σχόλια τα οποία είχαν πλημμυρίσει το διαδίκτυο. Η στόχευση ήταν διπλή: εναντίον των μεταναστών αλλά και εναντίον των εμπνευστών της νομοθεσίας που θεωρήθηκαν ως ο κατεξοχήν «εσωτερικός εχθρός», ο «δούρειος ίππος των εχθρών του έθνους» και πάει λέγοντας. Τέτοια ακούγαμε… Τότε εδραιώθηκε και η χρήση της λέξης «εθνομηδενισμός» από τους ναζί, μια λέξη που δυστυχώς πλέον την χρησιμοποιούν ως και άλλοι συμπολίτες μας, που απλώς προσδιορίζονται ως «πατριώτες» λες κι εμείς οι υπόλοιποι δεν είμαστε… Τέλος πάντων…

Ο νόμος αυτός – για να επανέρθω – ο «νόμος Ραγκούση» όπως έμεινε, βασίστηκε σε μια προεργασία που είχαμε κάνει στην Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και είχα την τιμή να συντονίσω. Σε αυτήν εργαστήκαμε ο Λάμπρος Μπαλτσιώτης, νυν ειδικός γραμματέας Ιθαγένειας, ο Μιχάλης Τσαπόγας, ειδικός επιστήμονας στο Συνήγορο του Πολίτη και ο Γρηγόρης Τσιούκας, υπάλληλος του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ. Το σχέδιο νόμου για ένα νέο Κώδικα Ελληνικής Ιθαγένειας που επεξεργαστήκαμε, μας είχε κάνει «κόκκινο πανί» για τους φασίστες. Όταν αποφασίσαμε ότι θα κάνουμε μια δημόσια εκδήλωση στην οποία με παρρησία θα υπερασπιζόμαστε την ουσία της αλλαγής ξέραμε ότι θα είμαστε εκτεθειμένοι στον κίνδυνο προπηλακισμών, παρενοχλήσεων ως και βιαιοπραγίας από τους νεοναζί. Όντως: όταν μπήκαμε στην Παλιά Βουλή (εκεί έγινε η εκδήλωση στις 8 Φλεβάρη 2010), μια ομάδα από Χρυσαυγίτες – κάποιοι εκ των οποίων στη συνέχεια έγιναν δημόσια πρόσωπα – είχαν λάβει τις θέσεις τους και κάποια στιγμή όρμησαν στο πάνελ με στόχο να διαλύσουν βίαια την εκδήλωση. Τελικά, δεν το κατάφεραν και φύγανε. Την επόμενη μέρα, πλέον υπήρξαν απειλητικά ηλεκτρονικά μηνύματα ως και τηλεφωνήματα.

Πλέον, όλος ο κόσμος που ασχολείται με τα δικαιώματα ξέρει ότι από την Άκρα Δεξιά και την εγκληματική οργάνωση που φόρεσε κοινοβουλευτικό μανδύα θεωρείται εχθρός του έθνους. Ανταποδίδω λοιπόν τον χαρακτηρισμό και θεωρώ πως αντίπαλος της πολιτικής μας κοινότητας είναι αυτός που μας αρνείται το δικαίωμα να διαφωνούμε ελεύθερα και συντεταγμένα. Εχθρός μας λοιπόν είναι αυτός που θέλει να πείσει πως οι πρόσφυγες και οι μετανάστες είναι η απειλή ενώ η πραγματική απειλή της ελευθερίας, της ειρήνης και της ασφάλειας μας είναι αυτός ο ίδιος.

Γιατί τα λέω αυτά; Υπάρχουν χώρες στον κόσμο όπου οι άνθρωποι που υπερασπίζονται τα δικαιώματα των άλλων υποφέρουν, διώκονται και φυλακίζονται ως και εξολοθρεύονται. Δείτε τη γειτονική μας Τουρκία, πχ. Η Ελλάδα είναι μια ασφαλής χώρα για τους ανθρώπους που ασχολούνται με τα δικαιώματα. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι τα δικαιώματα είναι εύκολο θέμα. Εδώ έχουμε φτάσει στο σημείο να πρέπει να κάνεις δήλωση νομιμοφροσύνης ότι «έγινε γενοκτονία των Ποντίων» προκειμένου να θεωρηθείς εθνικά ορθός συνομιλητής. Ένα πρόβλημα στη χώρα μας είναι τα λεγόμενα «εθνικά θέματα». Εθνικά, όχι με την έννοια ότι είναι πιο σημαντικά αλλά «εθνικά» υπό την έννοια ότι δεν σηκώνουν αντίλογο.

Αυτό είναι το πρόβλημα: στο όνομα της κυρίαρχης αντίληψης σχετικά με αυτά τα θέματα, διαιωνίζεται μια αυταρχική κουλτούρα που δεν αντέχει διαφωνίες. Όποιος διαφωνεί δεν είναι άξιος να είναι Έλληνας. Δείτε τι έγινε με τον Μπουτάρη! Δεν έχει απλώς νόημα να οικτίρουμε τους φασίστες ή να καταδικάζουμε τη βία γενικώς, όσο δεν βλέπουμε ότι τα θέματα που αυτοί έχουν αναδείξει σε αιχμή τους, τα έχει προσφέρει αφιλοκερδώς ο κυρίαρχος καθώς πρέπει λόγος. Όσο το πολιτικό σύστημα δεν λέει να αναμετρηθεί με τους μύθους που τρέφουν τον αυταρχισμό που διαχέεται γύρω από οποιοδήποτε ζήτημα θεωρείται «εθνικό», τόσο το κακό θα ριζώνει ώσπου κάποια στιγμή δεν θα τιθασεύεται. Πιθανώς και δυστυχώς, να μην τιθασεύεται ήδη σε σημαντικό βαθμό. Κι αυτό είναι το μείζον για την Ελλάδα σήμερα.

Λένε κάποιοι ότι ο 21ος αιώνας θα είναι αιώνας των δικαιωμάτων. Πολύ αμφιβάλλω. Η αίσθησή μου είναι ότι πλέον τα δικαιώματα δεν είναι διόλου της μόδας. Ολοένα και περισσότερο, η ιδέα των δικαιωμάτων απαξιώνεται σε ανατολή και δύση, βορρά και νότο. Αυτό ενώνει τον Πούτιν με τον Τραμπ, τον Ερντογάν με τον Ορμπαν και πάει λέγοντας. Το στοίχημα μιας αποτελεσματικής και ασφαλούς διακυβέρνησης που θα σέβεται στοιχειωδώς τους θεσμούς είναι ανοιχτό. Νομίζω, τέλος, πως μακροπρόθεσμα, μόνο μια τέτοιου είδους διακυβέρνησης μπορεί να αντέξει. Τα δικαιώματα δεν είναι πολυτέλεια. Είναι ανάγκη.