Με αφορμή την ανάδειξη του 2018 ως έτος μνήμης του Γιαννούλη Χαλεπά (1851-1938), ο Δήμος Τήνου και το Πνευματικό Κέντρο Πανόρμου ΓΙΑΝΝΟΥΛΗΣ ΧΑΛΕΠΑΣ διοργανώνουν μια σειρά εκδηλώσεων με σκοπό να υπενθυμίσουν το σπουδαίο έργο και την πολύτιμη προσφορά του στο σύγχρονο καλλιτεχνικό γίγνεσθαι.

Ο Γιαννούλης Χαλεπάς μαζί με τον Κωνσταντίνο Καβάφη, τον Νίκο Καζαντζάκη, τη Μαρία Κάλλας, τον Δημήτρη Μητρόπουλο και τον Νίκο Σκαλκώτα αποτελεί έναν από τους κορυφαίους Έλληνες δημιουργούς του 20ού αιώνα αλλά και έναν από τους πρωτοπόρους του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Το διαχρονικά επίκαιρο έργο του μας παρακινεί -πέρα από τον όποιο φολκλορικό χαρακτήρα των εκδηλώσεων μνήμης- να κάνουμε μια αναδρομή στο παρελθόν και να αναδείξουμε θέματα – σταθμούς στην ιστορία και τον πολιτισμό που επιτρέπουν στη νεοελληνική τέχνη να συνυπάρχει και συνοδοιπορεί με την ευρύτερη ευρωπαϊκή οικογένεια.

Το έργο του σύμφωνα με τους περισσότερους μελετητές χωρίζεται σε τρεις περιόδους που χαρακτηρίζονται και στιγματίζονται από κρίσιμα στάδια στη ζωή του: Η πρώτη περίοδος τοποθετείται στα έτη 1870-1878, καλύπτοντας τα νεανικά χρόνια του καλλιτέχνη μέχρι και την εμφάνιση της ασθένειάς του.

Ακολουθεί η περίοδος 1902-1930 που καλύπτει τα χρόνια που έζησε και εργάστηκε στην Τήνο έπειτα από το εξιτήριό του από το ψυχιατρείο της Κέρκυρας. Η τρίτη περίοδος (1930-1938) αναφέρεται στην περίοδο που έζησε και δημιούργησε στην Αθήνα μέχρι και τον θάνατό του. 

Την Τετάρτη 6 Ιουνίου πραγματοποιήθηκε στο Μουσείο Μπενάκη συνέντευξη τύπου όπου οι διοργανωτές παρουσίασαν το πρόγραμμα των εκδηλώσεων μνήμης και τιμής στον εμβληματικό καλλιτέχνη.

Προκειται για μια σειρά πλούσιων αφιερωματικών εκδηλώσεων, που θα πραγματοποιηθούν στην Τήνο από τον Ιούλιο μέχρι και τον Σεπτέμβριο, υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού

«Ολόκληρη η Τήνος ζει φέτος κάτι συγκλονιστικό. Από τον καλλιτεχνικό και επιστημονικό κόσμο του νησιού, μέχρι τους απλούς κατοίκους του, όλοι επιστρατεύτηκαν με χαμόγελο για την δημιουργία αυτού του αφιερωματικού προγράμματος που προετοιμάζαμε έναν ολόκληρο χειμώνα με σκοπό να υπενθυμίσουν το τεράστιο έργο και τη σημαντική καλλιτεχνική προσφορά του Γιαννούλη Χαλεπά» τόνισε ο κ. Εμμανουήλ Σώχος, Πρόεδρος του Πνευματικού Κέντρου Πανόρμου και αντιδήμαρχος δήμου Τήνου ο οποίος άνοιξε με τον λόγο του τη συνέντευξη τύπου παρουσίασης του προγράμματος.

Μεγάλο μέρος των εκδηλώσεων καταλαμβάνουν οι Εκθέσεις τις οποίες επιμελήθηκε ο ιστορικός τέχνης, Μάνος Στεφανίδης που τόνισε την ανάγκη να αποκατασταθεί ο Χαλεπάς τόσο στη συνείδηση του έθνους όσο και της κοινής μας ευρωπαϊκής οικογένειας:

 «Δεν υπάρχει άλλος που να υπερασπίστηκε με το έργο του τόσο πολύ την διαχρονικότητα του ελληνικού πολιτισμού, όσο ο Χαλεπάς»,σημείωσε χαρακτηριστικά, ενώ δεν παρέλειψε να αναφερθεί και στο ζήτημα της «Κοιμωμένης», το πιο διάσημο γλυπτό του Χαλεπά, που εξαιτίας χρόνιων βανδαλισμών, κακού καθαρισμού και φθοράς μεταφέρθηκε πρόσφατα από το Α’ Νεκροταφείο Αθηνών στην Εθνική Πινακοθήκη. Ένα ζήτημα που παραμένει κόκκινο πανί για το Πανελλήνιο Ιερό Ίδρυμα Ευαγγελιστρίας της Τήνου στο οποίο ανήκει το γλυπτό.

Στις εκθέσεις περιλαμβάνονται έργα γλυπτικής, χαρακτικής, σχεδίου και φωτογραφίας σύγχρονων Τηνιακών καλλιτεχνών που θα τιμήσουν τον μεγάλο δημιουργό, ενώ ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζει και η έκθεση ζωγραφικής του βραβευμένου από την Ακαδημία Αθηνών ζωγράφου, Πέτρου Ζουμπουλάκη.

«Τα έργα αυτά είναι αποτέλεσμα 60 χρόνων εργασίας» τόνισε ο κ. Ζουμπουλάκης αναφερόμενος χωριστά στο καλλιτεχνικό αποτύπωμα του Χαλεπά και την «ανυπέρβλητη» προσωπικότητά του.

Ο Γιαννούλης Χαλεπάς κατέχει μια ξεχωριστή θέση στη νεοελληνική γλυπτική. Το νεανικό του έργο ανήκει στον 19ο αιώνα (Κοιμωμένη), ενώ κατά τη δεύτερη και τρίτη δημιουργική του φάση εμπλουτίζει τον 20ό αιώνα με τη γνήσια, αυθετική και τόσο ιδιόμορφη φωνή του.

Άλλωστε, “Σε αντίθεση με τον Βαν Γκογκ που βυθίστηκε στην τρέλα και εγκατέλειψε όταν συνειδητοποίησε ότι η τέχνη του δεν μπορεί να τον σώσει, ο Γιαννούλης Χαλεπάς αν και έχανε τη λογική του, κατάφερε να κοιτάξει ψηλά και με οδηγό την τέχνη του να βγει από το σκοτάδι του και να βρει ξανά τον εαυτό του…” τόνισε ο κ. Μάνος Στεφανίδης παρουσιάζοντας το βιβλίο του με τίτλο: «Ιδιοφυΐα και Τρέλα. Βαν Γκογκ, Χαλεπάς».

Πιο συγκεκριμένα, ο προγραμματισμός εκδηλώσεων του έτους Χαλεπά περιλαμβάνει:

• Εκθέσεις Γλυπικής – Χαρακτικής – Σχεδίου και Φωτογραφίας

Διάρκεια: Ιούλιος-Αύγουστος 2018. Συνδιοργάνωση με τον Σύλλογο Καλλιτεχνών Εικαστικών Τεχνών Τήνου (60 μέλη).. Επιμέλεια εκθέσεων: Μάνος Στεφανίδης, Ιστορικός Τέχνης.

Χώροι εκθέσεων: (α) Δημοτικό Σχολείο Υστερνίων Τήνου, και (β) Αίθουσα τέχνης «Νίκος Γαΐτης» στον Πύργο Τήνου. Οι σύγχρονοι Τηνιακοί καλλιτέχνες τιμούν τον μεγάλο δημιουργό, σκύβουν στη ζωή και το έργο του και ανοίγουν ένα νέο διάλογο μαζί του, αναζητώντας τη δική του αλήθεια. Εγκαίνια των εκθέσεων: Κυριακή, 8 Ιουλίου 2018, ώρες 11.00΄ στα Υστέρνια και 12.00΄ στον Πύργο. Στη συνέχεια το κοινό θα ξεναγηθεί στο σπίτι του τραγικού καλλιτέχνη, όπου θα ακολουθήσει μικρή δεξίωση.

Υπαίθρια Έκθεση Γλυπτικής στο εσωτερικό λιμάνι της Τήνου

Η έκθεση θα πραγματοποιηθεί στο εσωτερικό λιμάνι της Τήνου (εξωτερικός χώρος απέναντι από τις τράπεζες) με αφορμή το έτος ΧΑΛΕΠΑ,. Θα εκτεθούν έξι (6) γλυπτικές συνθέσεις Τηνιακών καλλιτεχνών που χαρακτηρίζονται από δυνατές γραμμικές φόρμες, Συνδιοργάνωση με τον Σύλλογο Καλλιτεχνών Εικαστικών Τεχνών Τήνου. Διάρκεια: 20 Ιουνίου – 30 Σεπτεμβρίου 2018.

Έκθεση Ζωγραφικής Πέτρου Ζουμπουρλάκη

«Πορτρέτα σε βάθος χρόνου». Έκθεση ζωγραφικής του καταγόμενου από τον Πύργο και βραβευμένου από την Ακαδημία Αθηνών ζωγράφου Πέτρου Ζουμπουλάκη,, που θα περιλαμβάνει 60 προσωπογραφίες ανθρώπων του πνεύματος και της τέχνης που συγκίνησαν τον καλλιτέχνη. Ανάμεσά τους και το πορτρέτο του Γιαννούλη Χαλεπά, που επελέγη για το λογότυπο των πολιτιστικών εκδηλώσεων έτους ΧΑΛΕΠΑ. Ο καλλιτέχνης στον χώρο της έκθεσης θα προβεί σε σκηνογραφική αναπαράσταση του εργαζόμενου Γιαννούλη Χαλεπά. Η έκθεση διοργανώνεται από το Πνευματικό Κέντρο Πανόρμου Τήνου στην κεντρική του αίθουσα στον Πύργο από 1 έως 30 Ιουλίου 2018. Κατά τη διάρκεια της έκθεσης θα αναπτυχθούν καλλιτεχνικές δράσεις (ξεναγήσεις, συζητήσεις με καλλιτέχνες και το κοινό, κ.λπ.) και θα πραγματοποιηθεί τιμητική εκδήλωση για τον ζωγράφο.

Έκθεση Μαρμαρογλυπτικής

Εικοσιπέντε Τηνιακοί μαρμαρογλύπτες εκθέτουν τα έργα τους προς τιμήν του Γιαννούλη Χαλεπά. Ο τραγικός γλύπτης γεννήθηκε και ανδρώθηκε μέσα σε περιβάλλον τεχνιτών του μαρμάρου που σημάδεψε την καλλιτεχνική του πορεία. Η έκθεση διοργανώνεται από το Πνευματικό Κέντρο Πανόρμου Τήνου, στην κεντρική του αίθουσα και θα είναι ανοιχτή κατά τη διάρκεια του Αυγούστου 2018. Επιμέλεια έκθεσης: Μάνος Στεφανίδης, Ιστορικός τέχνης. Η έκθεση θα είναι μία ακόμη απόδειξη ότι η «ΤΗΝΙΑΚΗ ΜΑΡΜΑΡΟΤΕΧΝΙΑ» εξακολουθεί να είναι παρούσα στη ζωή του τόπου και επιβεβαιώνει την εγγραφή της στον κατάλογο της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της ανθρωπότητας της Unesco.

Μετά την ολοκλήρωσή της, σε συνεργασία με τις κατά τόπους δημοτικές αρχές, η έκθεση θα μεταφερθεί στην Ερμούπολη ( 2-13 Σεπτέμβριου 2018), τη Χίο (Οκτώβριος 2018), τα Ιωάννινα (Νοέμβριος 2018) και τη Δάφνη Αττικής (Δεκέμβριος 2018).

Έκθεση Ζωγραφικής – Γλυπτικής και Σχεδίου μαθητών του προπαρασκευαστικού – επαγγελματικού σχολείου καλών τεχνών Πανόρμου Τήνου

Οι 40 σπουδαστές του Προπαρασκευαστικού-Επαγγελματικού Σχολείου Πανόρμου Τήνου εκθέτουν τα έργα τους (ζωγραφική, γλυπτική και σχέδιο) στο Πνευματικό Κέντρο Πανόρμου Τήνου κατά τη διάρκεια του Σεπτεμβρίου 2018. Επιμέλεια έκθεσης: Π.Ε.Σ.Κ.Τ.Π..

Υπαίθρια Έκθεση Γλυπτικής στο Βρυόκαστρο Τήνου

Ο γλύπτης Φαέθων Γρυπάρης, κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, πραγματοποιεί στον χώρο του, στο Βρυόκαστρο Τήνου, υπαίθρια έκθεση έργων του αφιερωμένη στο ΕΤΟΣ ΧΑΛΕΠΑ, με τίτλο «Διάλογος με τη φύση».

• Συναυλίες Κλασικής Μουσικής

α). Η Συμφωνική Ορχήστρα της ΕΡΤ το Σάββατο, 7 Ιουλίου 2018, ώρα 21.30΄, στον αύλειο χώρο του Ιερού Ναού της Ευαγγελίστριας Τήνου, θα ερμηνεύσει έργα των συνθετών Ζακ Όφενμπαχ και Αντονίν Ντβόρζακ και τη Συμφωνία «ΧΑΛΕΠΑΣ» του Γιώργου Πλουμπίδη.

β). Η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών κατά τη διάρκεια των μηνών Οκτώβριος – Δεκέμβριος 2018 θα ερμηνεύσει έργα των συνθετών Ζακ Όφενμπαχ και Αντονίν Ντβόρζακ και τη Συμφωνία «ΧΑΛΕΠΑΣ» του Γιώργου Πλουμπίδη στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.

• Στρογγυλή Τράπεζα για τον Γιαννούλη Χαλεπά

Στις 16 Σεπτεμβρίου 2018, ώρα 20.00΄, καλλιτέχνες και άνθρωποι των γραμμάτων και του πνεύματος συνομιλούν για τον Γιαννούλη Χαλεπά στο Ίδρυμα Τηνιακού Πολιτισμού. Θέμα της συνάντησης: «Από την Κοιμωμένη στην Αναπαυομένη». Επιμέλεια: Αλεξάνδρα Γουλάκη-Bουτυρά, Αρχαιολόγος-Ιστορικός τέχνης, καθηγήτρια ΑΠΘ.

• 30ο Συνέδριο ελληνικής εταιρίας Κοινωνικής Παιδιατρικής

Ημερομηνία: 20-23 Σεπτεμβρίου 2018. Τόπος: Ίδρυμα Τηνιακού Πολιτισμού, Χώρα Τήνου. Συνδιοργάνωση με την Ελληνική Εταιρία Κοινωνικής Παιδιατρικής. Η εκδήλωση είναι αφιερωμένη στο ΧΑΛΕΠΑ. Θέμα: «Τι μας διδάσκει ο Χαλεπάς». Εισηγητής: Ε. Ασλανίδης, ψυχίατρος-ψυχαναλυτής. Επιμέλεια: Ε.Ε.Κ.Π.

• Παρουσιάσεις Βιβλίων

1. Παρουσίαση στο Ίδρυμα Τηνιακού Πολιτισμού του βιβλίου «Βαν Γκογκ – Χαλεπάς, ιδιοφυΐα και τρέλα» του συγγραφέα – ιστορικού τέχνης Μάνου Στεφανίδη. Συνδιοργάνωσή με το ΙΤΗΠ.(6 Αυγούστου 2018). Ο κ. Στεφανίδης κάνει αναφορά στη ζωή και το έργο των δύο τραγικών δημιουργών, αναζητώντας συγκλίσεις και αποκλίσεις.

2. Παρουσίαση στο Ίδρυμα Τηνιακού Πολιτισμού του βιβλίου «Ο ΧΑΛΕΠΑΣ ΜΑΣ», του συγγραφέα – ιστορικού ερευνητή Κώστα Δανούση. Συνδιοργάνωση με την Αδελφότητα των εν Αθήναις Τηνίων (9 Σεπτεμβρίου). Ο συγγραφέας εξετάζει τη στάση της τοπικής κοινωνίας και της τηνιακής διανόησης απέναντι στο μεγάλο καλλιτέχνη.

3. Παρουσίαση στον Πύργο Τήνου του βιβλίου της λέκτορος Τμήματος Επικοινωνίας και Μ.Μ.Ε. του Πανεπιστημίου Αθηνών Ευαγγελίας Διαμαντοπούλου «Η διμέτωπη ταυτότητα του Γιαννούλη Χαλεπά», το οποίο αναφέρεται σε τέσσερα διμέτωπα έργα του καλλιτέχνη. Θα ακολουθήσει διάλεξη της συγγραφέως με θέμα: «Η περίπτωση της Κοιμωμένης – Μύθος, παραμύθι, επιμύθιο» (17 Σεπτεμβρίου 2018,).

• Διαγωνισμός Μαθητείας για το έργο Χαλεπά στν Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση

Διάρκεια: Αρχή έτους 2018, μέχρι τη λήξη της σχολικής χρονιάς. Θέμα: «Η ζωή και το έργο του Γιαννούλη Χαλεπά». Μετέχουν τα 5 Δημοτικά Σχολεία της Τήνου. Διδάσκουν δάσκαλοι των εικαστικών τεχνών και ιστορικός τέχνης. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει επισκέψεις στα Μουσεία της Τήνου και στο σπίτι-Μουσείο Χαλεπά. Οι εργασίες των μαθητών βραβεύονται ανά Σχολείο και οι μετέχοντες μαθητές παραλαμβάνουν δίπλωμα συμμετοχής στο ΕΤΟΣ ΧΑΛΕΠΑ. Η εκδήλωση απονομής των βραβείων στα σχολεία και του αναμνηστικού στα παιδιά θα πραγματοποιηθεί στο Πνευματικό Κέντρο του ΠΙΙΕΤ (Χώρα, 8 Ιουνίου 2018, ώρες 09.30΄ – 11.30΄).

• Έκδοση Γραμματοσήμου Χαλεπά

Σε συνεργασία με τα ΕΛ.ΤΑ. θα εκδοθεί συλλεκτικό γραμματόσημο, αφιερωμένο στα 80 χρόνια από την εκδημία (1938-2018 ) του κορυφαίου Έλληνα γλύπτη στη νεώτερη ελληνική ιστορία., Στο γραμματόσημο παρουσιάζεται το πορτρέτο του Χαλεπά, φιλοτεχνημένο από τον ζωγράφο Πέτρο Ζουμπουλάκη.

• Έκδοση Καλλιτεχνικού Λευκώματος αφιερωμένο στο Χαλεπά

Το Πνευματικό Κέντρο Πανόρμου Τήνου θα εκδώσει καλλιτεχνικό λεύκωμα αφιερωμένο στη ζωή και το έργο του ΧΑΛΕΠΑ. Κείμενο-επιμέλεια έκδοσης: Αλεξάνδρα Γουλάκη-Βουτυρά, Αρχαιολόγος-Ιστορικός τέχνης, καθηγήτρια ΑΠΘ. Θα περιέχει εικόνες και σχέδια από τη ζωή και το έργο του καλλιτέχνη.

• «ΑΝΑΦΟΡΑ» στον Γιαννούλη

Αναφορά σε πτυχές της ζωής και του έργου του Γιαννούλη Χαλεπά, στον αύλειο χώρο του σπιτιού – Μουσείου Χαλεπά από τον ιστορικό τέχνης και πρώην καθηγητή των ΤΕΙ Αθηνών Ηλία Νομπιλάκη.

Ι. Παρουσίαση Καλλιτεχνικών Γραφημάτων στα επιχρίσματα των τοίχων του σπιτιού – Μουσείου Χαλεπά

Η εκτίμηση των αποτελεσμάτων της έρευνας-μελέτης αποκάλυψης των καλλιτεχνικών γραφημάτων στο σπίτι-Μουσείο Χαλεπά, του Ερευνητικού Τμήματος των Τ.Ε.Ι. Αθηνών, έχει ανατεθεί στην Υπηρεσία Νεώτερων Μνημείων του Υπ. Πολιτισμού. Κατά τη διάρκεια του έτους ΧΑΛΕΠΑ (τελευταίο τρίμηνο 2018) η μελέτη θα παρουσιαστεί στο κοινό.