Λεφτά (για μειώσεις φόρων) υπάρχουν; Και αν υπάρχουν, πού βρέθηκαν και, το κυριότερο, πότε μπορούν να πέσουν στην αγορά;

Οι απαντήσεις στο ερώτημα ενδιαφέρουν προφανώς τους πολίτες, οι οποίοι εξακολουθούν να δυσκολεύονται να δουν το φως στην άκρη του τούνελ, ενδιαφέρει όμως και την κυβέρνηση, η οποία θέλει χειροπιαστά επιχειρήματα και «συνθήματα» ενόψει της επόμενης εκλογικής αναμέτρησης, είτε αυτή γίνει φέτος το φθινόπωρο είτε εντός του 2019. Οι αριθμοί που ήρθαν στο φως της δημοσιότητας ύστερα από την… προδημοσίευση του Μεσοπρόθεσμου Προγράμματος Δημοσιονομικής Στρατηγικής είναι πραγματικά εντυπωσιακοί.

 

Το θέμα είναι ότι ο ψηφοφόρος ακούει για πρωτογενή πλεονάσματα «μαμούθ», ακόμη και άνω του 5%, αλλά δυσκολεύεται – και σε ένα βαθμό δικαίως – να αντιληφθεί ότι αυτό το ποσοστό θα έχει πραγματικό αντίκτυπο στην τσέπη του μέσα στο επόμενο χρονικό διάστημα. Πράγματι, αν κάποιος μπει στη διαδικασία να αναλύσει τους αριθμούς του Μεσοπρόθεσμου, θα διαπιστώσει ότι φορολογικές ελαφρύνσεις δεν θα υπάρξουν ούτε φέτος ούτε το 2019.

Από την 1.1.2020 εκατοντάδες χιλιάδες φορολογούμενοι θα υποστούν πολύ μεγάλες απώλειες λόγω της μείωσης της έκπτωσης φόρου, ενώ τα φορολογικά αντίμετρα είναι δεδομένο ότι δεν πρόκειται να επουλώσουν τις πληγές όλων. Ειδικά οι χαμηλόμισθοι και οι χαμηλοσυνταξιούχοι, που αποτελούν και εκλογικό… target grουp, δεν προστατεύονται από τα φορολογικά αντίμετρα του 2020.

 

Έτσι αυτή τη στιγμή θεωρούν δεδομένο ότι θα βάλουν ακόμη πιο βαθιά το χέρι στην τσέπη και θα περιμένουν μήπως και το δεύτερο εξάμηνο του 2019 «πιστοποιηθεί» η παραγωγή υπερπλεονάσματος ώστε να γίνουν κάποιες φορολογικές ελαφρύνσεις.

Συμπέρασμα: Έως και το 2020 η φορολογική πολιτική είναι δεδομένο ότι θα μοιράσει ακόμη περισσότερες πίκρες σε ευρύτατες κοινωνικές ομάδες, μεταξύ των οποίων και αυτές των χαμηλόμισθων και των χαμηλοσυνταξιούχων. Για τις… καλύτερες ημέρες, το ρεαλιστικό είναι να περιμένει κανείς το μετεκλογικό (σε κάθε περίπτωση) 2021 – εκτός αν και αυτή η χρονιά είναι… προεκλογική!

Τα δεδομένα διαμορφώνονται αυτή τη στιγμή ως εξής:

 

Για το 2018 η κυβέρνηση υποχρεώθηκε από τους δανειστές να αναθεωρήσει προς τα κάτω τον πήχη της ανάπτυξης, μετά και τις χειρότερες του αναμενομένου οικονομικές επιδόσεις του 2017 με την ισχνή ανάπτυξη του 1,4%. Έτσι, τουλάχιστον όπως προκύπτει από το σχέδιο του Mεσοπρόθεσμου, δεν… τόλμησε να μιλήσει για υπερπλεόνασμα κατά τη διάρκεια της φετινής χρονιάς.

Με τον επίσημο στόχο στο 3,5%, ο πήχης για τη φετινή χρονιά ανεβαίνει από το οικονομικό επιτελείο στο 3,56%, ενώ και οι θεσμοί φέρονται να έχουν συμφωνήσει στην οριακή υπερ-εκτέλεση. Ο «δημοσιονομικός χώρος» του 2018 προσδιορίζεται σε μόλις 111 εκατ. ευρώ, ποσό το οποίο δεν αφήνει κανένα περιθώριο συζήτησης για χρηματοδότηση φορολογικών ελαφρύνσεων κατά το τρέχον έτος.

Κρυφό όνειρο της κυβέρνησης είναι, προς το τέλος του 2018, να υπάρξει και πάλι υπερ-απόδοση κατά την εκτέλεση του προϋπολογισμού, η οποία όμως θα διατεθεί για τη χρηματοδότηση έκτακτου μερίσματος, με αποδέκτες τους συνταξιούχους. Ο λόγος είναι προφανής:

Ενόψει της περικοπής των συντάξεων λόγω κατάργησης της προσωπικής διαφοράς από την 1.1.2019, η κυβέρνηση θα επιθυμούσε διακαώς να εξασφαλίσει ένα ποσό προς διάθεση προκειμένου να μετριάσει τις απώλειες των περίπου 1,3 εκατομμυρίων συνταξιούχων που αναμένεται να πληγούν. Ιδανικά, μάλιστα, θα ήθελε αυτό το ποσό να έχει διασφαλιστεί μέχρι τον Σεπτέμβριο, ώστε να μπορεί να ανακοινωθεί στο πλαίσιο της ομιλίας του πρωθυπουργού στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης, είτε έχουν προκηρυχθεί εθνικές εκλογές μέχρι τότε είτε όχι.

 

Και ενώ φορολογικές ελαφρύνσεις για τη φετινή χρονιά δεν αναμένονται, είναι δεδομένο ότι μερικές εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες θα βρεθούν πάλι αντιμέτωποι με τα φορολογικά μέτρα που θα ενεργοποιηθούν.

1. Πρώτοι απ’ όλους οι κάτοικοι των πέντε νησιών του Αιγαίου, οι οποίοι θα χάσουν στο τέλος του μήνα το ειδικό καθεστώς του ΦΠΑ, με αποτέλεσμα ο χαμηλός συντελεστής να αυξηθεί από το 9% στο 13% και ο κανονικός συντελεστής να ανέλθει από το 17% στο 24%.

Πρόκειται για τους κατοίκους των νησιών Λέρος, Λέσβος, Κως, Σάμος και Χίος, οι οποίοι θα επιβαρυνθούν άμεσα λόγω των αλλαγών των συντελεστών και θα περιμένουν την ενεργοποίηση του λεγόμενου «μεταφορικού ισοδύναμου» για να διαπιστώσουν – όπως και οι υπόλοιποι κάτοικοι του Αιγαίου – αν και πώς θα λειτουργήσει το συγκεκριμένο μέτρο.

2. Το μεγάλο φορολογικό μέτρο της φετινή χρονιάς θα είναι βέβαια ο ΕΝΦΙΑ. Την Τρίτη στη Βουλή, σε μια προσπάθεια να καθησυχάσει τους φόβους των βουλευτών της Κοινοβουλευτικής Ομάδας, ο υπουργός Οικονομικών υποστήριξε ότι από τις νέες αντικειμενικές αξίες θα προκύψουν επιβαρύνσεις για το 15% των ιδιοκτητών. Ως ποσοστό μικρό ακούγεται, αλλά στην πράξη αντιστοιχεί σε περίπου ένα εκατομμύριο ιδιοκτήτες ακινήτων. Αυτό που μετράει είναι η επιβάρυνση σε απόλυτο αριθμό.

Ο υπουργός Οικονομικών εμφανίστηκε επίσης καθησυχαστικός μιλώντας για επιβαρύνσεις οι οποίες δεν πρόκειται να ξεπεράσουν τα 20 ευρώ. Αυτό όμως είναι κάτι που θα φανεί στην πράξη. Χωρίς να ανακοινωθούν οι νέες αντικειμενικές αξίες και χωρίς να ψηφιστούν οι όποιες αλλαγές στους συντελεστές υπολογισμού του ΕΝΦΙΑ, ουδείς μπορεί να γνωρίζει τι ακριβώς θα… πάθει, ενώ η οριστική εικόνα θα προκύψει τον Αύγουστο με την αποστολή των εκκαθαριστικών του ΕΝΦΙΑ.

Εκτός από αυτούς που θα έχουν επιβάρυνση, θα υπάρξουν και αυτοί που θα έχουν μείωση, οι οποίοι αντιστοιχούν σε περίπου 18% του συνόλου ή σε περίπου 1,4 εκατομμύρια ιδιοκτήτες. Για τη μεγάλη πλειονότητα – σχεδόν τους δύο στους τρεις – θα ισχύσει το «ούτε κρύο ούτε ζέστη».

 

Για το 2019 η κυβέρνηση είναι προς το παρόν ευχαριστημένη επειδή γλίτωσε από τα χειρότερα, δηλαδή από την πρόωρη μείωση της έκπτωσης φόρου από τα 1.900 στα 1.250 ευρώ, κάτι που, αν γινόταν, θα μοίραζε επιβαρύνσεις της τάξεως των 650 ευρώ κατ’ άτομο σε εκατομμύρια συνταξιούχους και μισθωτούς.

Οι δανειστές φαίνεται να συμφώνησαν ότι την επόμενη χρονιά ο στόχος του πρωτογενούς πλεονάσματος μπορεί να επιτευχθεί με το «μείγμα» της πολιτικής να περιλαμβάνει τη μείωση των συντάξεων αλλά και την ενεργοποίηση μιας σειράς από αντίμετρα, μεταξύ των οποίων και το επίδομα στέγασης. Φορολογικά αντίμετρα δεν υπάρχουν.

Η χρονιά θα έχει ακόμη την καθιέρωση του μόνιμου μηχανισμού επικαιροποίησης των αντικειμενικών αξιών (κάτι που σημαίνει ότι μπορεί να υπάρξει νέα αλλαγή στους φόρους ακινήτων), την ενεργοποίηση του φόρου υπεραξίας, ο οποίος ενδιαφέρει κυρίως αυτούς που θέλουν να πουλήσουν ακίνητο, αλλά και την πιθανή ένταξη των αγροτεμαχίων στον συμπληρωματικό φόρο ακινήτων.

Για το 2019 το Μεσοπρόθεσμο προβλέπει ότι θα υπάρξει ανάπτυξη 2,4%, η οποία με τη σειρά της θα συμβάλει ώστε να παραχθεί πρωτογενές πλεόνασμα της τάξεως του 3,96%. Αυτό το ποσοστό αφήνει δημοσιονομικό χώρο της τάξεως των 866 εκατ. ευρώ, ποσό το οποίο ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας έχει ήδη ανακοινώσει ότι θα διαθέσει για φορολογικές ελαφρύνσεις, με τον υπουργό Οικονομικών να ξεκαθαρίζει ότι αυτές θα είναι μόνιμου χαρακτήρα.

Η κρίσιμη λεπτομέρεια είναι η εξής: Για να πιστοποιηθεί ότι θα υπάρξει η υπεραπόδοση κατά την εκτέλεση του προϋπολογισμού του 2019, θα χρειαστεί να περάσει ολόκληρο το πρώτο εξάμηνο προκειμένου οι επιδόσεις να συμφωνηθούν με τους δανειστές. Μπορεί μετά τον Αύγουστο του 2018 να πάψουμε να είμαστε δέσμιοι των μνημονίων, ωστόσο θα πρέπει να παραμένουμε συνεπείς στα όσα θα προβλέπει η μεταμνημονιακή εποπτεία. Και η επίτευξη του βασικού δημοσιονομικού στόχου του 3,5% θα είναι ίσως το πρώτο θέμα για το οποίο θα παρακολουθείται η ελληνική οικονομία.

Άρα, χωρίς να υπάρχουν τα δημοσιονομικά δεδομένα που θα διασφαλίζουν ότι ο προϋπολογισμός θα μπορεί να παράγει υπερ-πλεονάσματα, τα οποία μάλιστα θα κρίνονται και ως «διατηρήσιμα», δεν θα μπορέσει η κυβέρνηση να περάσει μείωση φορολογικού συντελεστή από τη Βουλή. Έτσι, πρακτικά, στην τσέπη των φορολογουμένων οι όποιες αλλαγές στη φορολογική πολιτική θα φανούν από το 2020.

 

Το 2020 είναι το έτος μείωσης της έκπτωσης φόρου από τα 1.900 στα 1.250 ευρώ. Το τι σημαίνει αυτό στην πράξη απαντάται με μια πρόταση: Πρόσθετος φόρος 650 ευρώ για όλους τους συνταξιούχους και τους μισθωτούς που δηλώνουν ετήσιο ατομικό εισόδημα άνω των 7.000 – 8.000 ευρώ.

Ταυτόχρονα, εφόσον όλα κυλήσουν ομαλά σε δημοσιονομικό επίπεδο, θα ενεργοποιηθούν και τα φορολογικά αντίμετρα με το πακέτο να περιλαμβάνει

● μια μικρή μείωση του ΕΝΦΙΑ κατά 200 εκατ. ευρώ (σ.σ.: όταν το συνολικό ποσό της βεβαίωσης ανέρχεται στα 3,2 δισ. ευρώ),

● τον μηδενισμό της εισφοράς αλληλεγγύης για τους έχοντες εισόδημα έως 30.000 ευρώ,

● τη μείωση του βασικού συντελεστή της φορολογικής κλίμακας από το 22% που είναι σήμερα στο 20%

● και φυσικά τη μείωση του συντελεστή φορολόγησης των επιχειρήσεων από το 29% που είναι σήμερα στο 26%.

Ακόμη και αν όλα πάνε καλά, οι πλατιές μάζες των μισθωτών με ετήσιες αποδοχές έως και 20.000 ευρώ δεν θα έχουν κανένα όφελος αλλά θα κληθούν να βάλουν πιο βαθιά το χέρι στην τσέπη λόγω της μείωσης της έκπτωσης φόρου. Έτσι, για να… παρηγορήσει τα κοινωνικά στρώματα από τα οποία κατά κύριο λόγο αντλεί ψήφους, η κυβέρνηση θα πρέπει να βρει τη λύση στα υπερπλεονάσματα.

Το 2020 το Μεσοπρόθεσμο προβλέπει ότι θα «περισσέψουν» 1,3 δισ. ευρώ. Και πάλι όμως αυτό το ποσό θα πρέπει πρώτα να εξασφαλιστεί (κάτι που θα εξαρτηθεί από την πορεία εκτέλεσης του προϋπολογισμού) και μετά να κατατεθούν οι σχετικές νομοθετικές διατάξεις.

Τα εντυπωσιακά νούμερα του 2021 και του 2022 με τα πρωτογενή πλεονάσματα που ξεπερνούν ακόμη και το δυσθεώρητο 5% μόνο για λόγους εντυπωσιασμού μπορεί να τα επικαλεστεί κάποιος σε αυτή τη φάση, καθώς σε πρακτικό επίπεδο ο χρόνος είναι πολύ μακρινός και ούτως ή άλλως οι αποφάσεις των συγκεκριμένων ετών αφορούν την επόμενη κυβέρνηση.

Στο «διά ταύτα» προκύπτει ότι το πεδίο της φορολογικής πολιτικής, ακόμη και αν όλα πάνε κατ’ ευχήν, με την ελληνική οικονομία να παράγει υπερπλεονάσματα, μάλλον δεν προσφέρεται για πολιτικό και επικοινωνιακό παιχνίδι. Τα νούμερα δεν βοηθούν…