Μέσα σε καθεστώς βίαιης μνημονιακής προσαρμογής, με σκυμμένο το κεφάλι και σηκωμένα τα μανίκια, χωρίς αυταπάτες, ο υπουργός Υγείας επιχειρεί να αποδείξει ότι μπορεί να υπάρξει πρόγραμμα συνολικής ανόρθωσης του ΕΣΥ, το οποίο είχε «στεγνώσει» από τις προηγούμενες πολιτικές. Ο Ανδρέας Ξανθός μιλά στην «Εφημερίδα των Συντακτών» και λέει ότι στο τέλος της 4ετίας το αριστερό «αποτύπωμα» στην Υγεία θα είναι ευδιάκριτο και υπερασπίσιμο.

● Παραμείνατε πιστοί στη δέσμευσή σας ως κυβέρνηση απέναντι στους πολίτες για ανόρθωση του τελματωμένου συστήματος υγείας με επίκεντρο την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας; Ως γιατρός και ως αριστερός είστε ικανοποιημένος με το κυβερνητικό έργο στον τομέα της Υγείας;

Στο ίδιο μνημονιακό πλαίσιο βάλαμε τους άξονες μιας διαφορετικής πολιτικής και τώρα βρισκόμαστε στην τελική φάση της υλοποίησης των βασικών δεσμεύσεών μας.

Το παράδειγμα της Υγείας και το πώς αντιμετωπίστηκε από αυτή την κυβέρνηση νομιμοποιεί κοινωνικά και πολιτικά την επιλογή της διαχείρισης ενός επιπλέον Μνημονίου, αλλά με άλλες κοινωνικές και πολιτικές προτεραιότητες: με εντιμότητα, με κοινωνική δικαιοσύνη, με στήριξη των συλλογικών αγαθών.

Το προηγούμενο πολιτικό σχέδιο ποιο ήταν; Συρρίκνωση των δημόσιων δομών, αγορά υπηρεσιών από τον ιδιωτικό τομέα, μετακύλιση του κόστους στον πολίτη και παροχή ενός ελάχιστου πακέτου υπηρεσιών ως «δίχτυ ασφαλείας» για τους πλέον αδύναμους.

Το δικό μας πολιτικό σχέδιο λέει καθολική και ισότιμη κάλυψη, χωρίς διάκριση ασφαλισμένου- ανασφάλιστου όσον αφορά την πρόσβαση στο Εθνικό Σύστημα Υγείας. Ο ανασφάλιστος πλέον έχει δικαίωμα, χωρίς εμπόδια, χωρίς τριμελείς επιτροπές προέγκρισης της εισαγωγής του στο νοσοκομείο, να νοσηλευτεί, να χειρουργηθεί, να κάνει εξετάσεις στις δημόσιες δομές, να δεχτεί ακριβές θεραπείες, να συνταγογραφήσει και να πάρει τα φάρμακά του από τα ιδιωτικά φαρμακεία όπως όλοι οι πολίτες.

Για το 1/3 μάλιστα των ανασφάλιστων που έχουν πολύ χαμηλό εισόδημα προβλέπεται μηδενική συμμετοχή στα φάρμακα.

Επίσης διαγράφονται όλα τα βεβαιωμένα στις Εφορίες χρέη των ανασφάλιστων, ύψους 28 εκατ. ευρώ.

● Τελικά πετύχατε εκεί που οι άλλοι απέτυχαν, στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας;

Είναι στρατηγικής σημασίας η μεταρρύθμιση στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας και ο θεσμός του οικογενειακού γιατρού. Δίνουμε για πρώτη φορά έμφαση στην πρόληψη, στην αγωγή υγείας, στην κοινοτική φροντίδα, στην εξωστρέφεια του συστήματος. Αυτή η «αλλαγή παραδείγματος» στην Υγεία δεν πρέπει να εκληφθεί ως μια παρέμβαση μνημονιακού χαρακτήρα που έχει στόχο την εφαρμογή μέτρων λιτότητας.

Θα υπάρξει η απαραίτητη ευελιξία και μεταβατικότητα για να εξοικειωθούν και οι επαγγελματίες Υγείας και οι πολίτες με αυτή τη νέα κουλτούρα. Πρέπει να πείσουμε για τα οφέλη της μεταρρύθμισης και όχι να την επιβάλουμε.

Ο στόχος της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας είναι ο πολίτης να έχει ευχερή πρόσβαση σε μια δημόσια δομή (Τοπική Μονάδα Υγείας-ΤΟΜΥ) και έναν οικογενειακό γιατρό αναφοράς.

Ο ρόλος τους δεν είναι να δημιουργήσουν δυσκολίες και εμπόδια στους πολίτες. Δεν έχουμε την αντίληψη του αυστηρού «θυρωρού» (gatekeeper) που δεν θα σε αφήνει να κάνεις βήμα και θα σε βάζει να πληρώνεις από την τσέπη σου αν δεν ακολουθήσεις τις οδηγίες του.

Η αξιοποίηση του δικτύου της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας και του οικογενειακού γιατρού θα παρέχει εύκολη πρόσβαση, ολιστική και συνεχή φροντίδα και διευκόλυνση όταν πραγματικά χρειάζεται παραπομπή είτε στα Κέντρα Υγείας και τα νοσοκομεία, είτε σε συμβεβλημένους ειδικούς γιατρούς.

Εννοείται ότι θα εξαιρούνται τα επείγοντα και έκτακτα περιστατικά, καθώς και τα χρόνια ειδικά νοσήματα, για τα οποία θα χορηγείται ετήσιο παραπεμπτικό.

Σκληρό gatekeeping υπήρχε τα προηγούμενα χρόνια, όταν οι ανασφάλιστοι ήταν αποκλεισμένοι και οι ασφαλισμένοι δεν εξυπηρετούνταν στο αποδιοργανωμένο ΕΣΥ. Δεν υπάρχει πουθενά στον κόσμο σοβαρό μοντέλο Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας χωρίς οργανωμένη πρόσβαση σε γιατρό και επαγγελματίες Υγείας πρώτης επαφής και χωρίς σύστημα παραπομπών.

Σ’ αυτούς θα απευθύνεται ο πολίτης για κάθε μικρό ή μεγάλο πρόβλημα υγείας του, για τα εμβόλια, τα φάρμακα, τις εξετάσεις του, τον προσυμπτωματικό έλεγχο των μειζόνων παραγόντων κινδύνου.

Η εναλλακτική επιλογή στη μεταρρύθμιση της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας είναι ένα μη σύστημα στο οποίο ο κάθε πολίτης «αγοράζει» υπηρεσίες κατά το δοκούν, επιβαρύνοντας το κράτος, τα ασφαλιστικά ταμεία και κυρίως την τσέπη του.

● Προχωρούν οι ΤΟΜΥ; Εξειδικευμένοι και γενικοί γιατροί διαμαρτύρονται, ζητούν να είναι είναι πλήρους αλλά όχι αποκλειστικής απασχόλησης και περισσότερα κίνητρα. Εσείς θέλετε ένα σύστημα δημόσιο όμως.

Η βασική ιδέα είναι ότι οι ΤΟΜΥ είναι οι αποκεντρωμένες δομές των Κέντρων Υγείας της πόλης, λειτουργικά διασυνδεδεμένες και συνεργαζόμενες μαζί τους. Δεν υπάρχει ανταγωνισμός ανάμεσα στις ΤΟΜΥ και τα Κέντρα Υγείας.

Σε κάποιες περιοχές έγιναν συστεγάσεις λόγω έλλειψης διαθέσιμων κτιρίων. Αυτό δεν δημιουργεί κανένα πρόβλημα. Αντιθέτως διευκολύνει την παραπομπή για εξετάσεις ή ειδικότερη φροντίδα.

Εχουμε ξεκαθαρίσει -ιδιαίτερα στους «θεσμούς»- ότι «πυρήνας» του νέου συστήματος είναι ο οικογενειακός γιατρός των δημόσιων δομών (Κέντρα Υγείας, ΤΟΜΥ, Περιφερειακά Ιατρεία). Ο συμβεβλημένος με τον ΕΟΠΥΥ οικογενειακός γιατρός θα έχει επικουρικό ρόλο εκεί που το σύστημα δεν έχει επαρκή κάλυψη.

Απέναντι στην άποψη ότι πρέπει να δοθούν περισσότερα οικονομικά κίνητρα στους γιατρούς ώστε να συμβληθούν, εμείς θεωρούμε ότι πρέπει να αναβαθμίσουμε μισθολογικά και επιστημονικά τους νέους συναδέλφους που θα στελεχώσουν τις ΤΟΜΥ και θα είναι πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης. Στόχος μας είναι να αυξήσουμε τη «χωρητικότητα» του δημόσιου τομέα και την ικανότητά του να καλύψει περισσότερες ανάγκες οικογενειακής φροντίδας.

Ο ιδιωτικός τομέας θα έχει διακριτή αλλά συμπληρωματική συνδρομή στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας.

Μέχρι στιγμής έχουν εγγραφεί κάποιες δεκάδες χιλιάδες πολίτες στις 70 ΤΟΜΥ που έχουν ανοίξει. Για τους υπόλοιπους θα γίνει αντιστοίχιση με τους υπηρετούντες στο ΕΣΥ οικογενειακούς γιατρούς (γενικούς γιατρούς, παθολόγους, παιδιάτρους) και οι πολίτες θα κληθούν να επιβεβαιώσουν την εγγραφή τους ή να επιλέξουν άλλο διαθέσιμο γιατρό, όταν θα κάνουν χρήση των υπηρεσιών του συστήματος υγείας.

● Θα τεθούν σε 24ωρη εφημερία και άλλα Κέντρα Υγείας -εκτός από τα δύο που λειτουργούν μέχρι σήμερα- στα μεγάλα αστικά κέντρα; Οι εργαστηριακές εξετάσεις που ο κόσμος πληρώνει από την τσέπη του ιδιωτικά για να τις κάνει θα δώσετε τη δυνατότητα να γίνονται στο σύστημα;

Τα προηγούμενα χρόνια, συνειδητά επιλέξαμε να δοθεί προτεραιότητα στην ενίσχυση των νοσοκομείων που κινδύνευαν με λειτουργικό blackout. Tα Κέντρα Υγείας αναγκαστικά έμειναν πίσω σε παρεμβάσεις στήριξης και αναβάθμισης.

Τώρα όμως προκηρύσσουμε πάνω από 400 θέσεις μόνιμων ειδικευμένων γιατρών ΕΣΥ, στοχευμένα για τα Κέντρα Υγείας αγροτικού και αστικού τύπου όλης της χώρας. Προφανώς οι ανάγκες είναι παραπάνω.

Επιπλέον, θα επιδιώξουμε να τεθούν σε 24ωρη εφημερία ακόμα 4-5 Κέντρα Υγείας στο Λεκανοπέδιο αλλά και σε Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Λάρισα, Γιάννενα, Ηράκλειο.

Αυτό θα «φιλτράρει» έναν όγκο περιστατικών πρωτοβάθμιου χαρακτήρα που σήμερα συσσωρεύεται στα επείγοντα των νοσοκομείων. Παράλληλα, ενισχύουμε τα εργαστήρια των Κέντρων Υγείας της πόλης (πρώην ΠΕΔΥ) που είχαν απαξιωθεί πλήρως και έστελναν τον κόσμο στον ιδιωτικό τομέα. Λειτουργεί το κεντρικό εργαστήριο της 1ης Υγειονομικής Περιφέρειας Αττικής, που παραλαμβάνει καθημερινά 800 δείγματα από τα Κέντρα Υγείας και κάνει εξειδικευμένες εξετάσεις.

Ο πολίτης πηγαίνει στη Μονάδα Υγείας της περιοχής του, δίνει αίμα, γίνονται οι εξετάσεις ρουτίνας, οι υπόλοιπες αποστέλλονται και παίρνει το σύνολο των αποτελεσμάτων από το σημείο αιμοληψίας χωρίς ταλαιπωρία. Μετρήσαμε ότι μέσα σε έναν χρόνο αυξήθηκαν κατά 28-30% οι εξετάσεις που διενεργούνταν στις δημόσιες δομές.

● Οι γιατροί και οι νοσηλευτές ξεπερνούν τον εαυτό τους σε μια καθημερινή άνιση μάχη λόγω έλλειψης ανθρώπινου δυναμικού. Πόσες προσλήψεις έγιναν, ποιος είναι ο μελλοντικός σχεδιασμός;

Προκηρύσσουμε ακόμα 750 θέσεις γιατρών τους επόμενους μήνες (για την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας και τα νοσοκομεία) συμπληρώνοντας το πακέτο 3.420 μόνιμων θέσεων γιατρών που καταφέραμε να ενεργοποιήσουμε την τελευταία διετία και 2.000 επικουρικών. Εγιναν ακόμα 5.000 προσλήψεις μόνιμου λοιπού προσωπικού και πολλές χιλιάδες ακόμα μέσω ΟΑΕΔ ή συμβάσεων άλλου τύπου.

Βέβαια, στο μεσοδιάστημα αρκετοί εργαζόμενοι συνταξιοδοτήθηκαν, επομένως παραμένουν ακόμα κενά που οφείλουμε σταδιακά να καλύψουμε. Στο νέο μεταμνημονιακό περιβάλλον θα προσπαθήσουμε να διασφαλίσουμε επιπλέον θέσεις μόνιμου προσωπικού.

Με τη ρύθμιση του 1/1 το 2019 από 1/2 που ίσχυε (δύο αποχωρήσεις/μία πρόσληψη), μπορούμε να προετοιμάσουμε μια νέα δέσμη προσλήψεων γιατρών και λοιπού προσωπικού, ειδικά νοσηλευτών όπου έχουμε σημαντικές ελλείψεις. Είναι θέμα συνολικού κυβερνητικού σχεδιασμού ο αριθμός των προσλήψεων στην Υγεία.

● Ποιες είναι οι αλλαγές που προωθείτε στην πολιτική φαρμάκου;

Για πρώτη φορά προωθούνται διαρθρωτικές αλλαγές. Οι προτεραιότητές μας είναι αξιολόγηση-διαπραγμάτευση-πρωτόκολλα-μητρώα ασθενών. Ετσι ελέγχεται η ζήτηση, γίνεται ορθολογική συνταγογράφηση και προοπτικά συγκρατείται η δαπάνη.

Συνδέσαμε την αξιολόγηση της φαρμακευτικής καινοτομίας με τη διαπραγμάτευση της τιμής. Δηλαδή, για να αποζημιώνεται ένα νέο φάρμακο (νοσοκομειακό ή εξωνοσοκομειακό), πρώτα θα αξιολογείται από την Επιτροπή Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας (HTA) σε συνδυασμό με τη διαπραγμάτευση της τιμής του από τη νέα Επιτροπή Διαπραγμάτευσης του υπουργείου Υγείας. Στη συνέχεια, τα θεραπευτικά πρωτόκολλα θα εξασφαλίζουν ότι δεν γίνεται αυθαίρετη και ατεκμηρίωτη συνταγογράφηση.

Μέχρι στιγμής έχουν εκπονηθεί πάνω από 70 θεραπευτικά πρωτόκολλα από επιτροπές επιστημονικές που συγκροτήθηκαν στο υπουργείο και έχουμε ήδη ενσωματώσει 21 επιπλέον στο σύστημα της ΗΔΙΚΑ.

● Για την υγεία του ο κόσμος εξακολουθεί να πληρώνει κοντά στο 40% των συνολικών δαπανών της περίθαλψης, όπως συμβαίνει εδώ και δεκαετίες. Θα δείτε ξανά την αποζημιωτική πολιτική;

Πράγματι, στην Ελλάδα η συμμετοχή στις ιδιωτικές δαπάνες για την υγεία κυμαινόταν πάντα σε πολύ υψηλά επίπεδα. Ωστόσο, σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, το 2015-2016 καταγράφηκε αύξηση 7,3% στις δημόσιες δαπάνες υγείας και μείωση 2,4% στις ιδιωτικές. Ο δημόσιος τομέας από 58,3% συμμετοχή στη συνολική δαπάνη το 2015 έφτασε στο 61,3% το 2016, ενώ ο ιδιωτικός τομέας αντίστοιχα από 39,9% υποχώρησε στο 38,2%.

Ο συσχετισμός Δημόσιο/Ιδιωτικό αλλάζει υπέρ της δημόσιας περίθαλψης και μειώνεται η οικονομική επιβάρυνση των πολιτών. Χρειάζεται, ωστόσο, περισσότερη «δημοσιονομική ευρυχωρία» στη μεταμνημονιακή περίοδο για να καλύψουμε με καθολικότητα, ισότητα και μεγαλύτερη πληρότητα τις ανάγκες υγειονομικής και κοινωνικής φροντίδας των ανθρώπων.

Την επόμενη μέρα του Μνημονίου θα εστιάσουμε σε ένα πιο ισορροπημένο μείγμα τιμολογιακής και αποζημιωτικής πολιτικής, το οποίο και θα επουλώσει τις πληγές που δημιουργήθηκαν την προηγούμενη περίοδο και θα καταστήσει βιώσιμο το σύστημα.

Στην τιμολόγηση προκρίνουμε ένα μικρότερο «καλάθι» χωρών για τις τιμές αναφοράς (19 χώρες της ευρωζώνης), βάζοντας όριο στη μείωση των τιμών έτσι ώστε να μην αποσυρθούν και να παραμείνουν στην αγορά φάρμακα τα οποία είναι αξιόπιστα και έχουν χαμηλές τιμές.

Η πολιτική αποζημίωσης των φαρμάκων είναι πολύ κρίσιμο ζήτημα. Στο πολυνομοσχέδιο κάνουμε ένα πρώτο βήμα, μειώνοντας την οικονομική επιβάρυνση των πολιτών που επιλέγουν γενόσημο.

Εξισώνουμε λιανική και ασφαλιστική τιμή για τα γενόσημα, με αποτέλεσμα ο πολίτης να πληρώνει μόνο το ποσοστό συμμετοχής του και όχι και τη διαφορά λιανικής και ασφαλιστικής τιμής.

Επιπλέον, μηδενίζουμε τη συμμετοχή του 10% για τους ασθενείς με σοβαρές χρόνιες παθήσεις (σακχαρώδης διαβήτης, στεφανιαία νόσος, ΧΑΠ) όταν επιλέγουν γενόσημο.

● Δημοσιονομικά όρια και κλειστοί προϋπολογισμοι θα παραμείνουν;

Είναι το πιο ακανθώδες ζήτημα. Σήμερα έχουμε σε κλειστούς προϋπολογισμούς 1,945 δισ. ευρώ για εξωνοσοκομειακή και περίπου 500 εκατ. ευρώ για νοσοκομειακή φαρμακευτική δαπάνη, καθώς και 1,5 δισ. λοιπές παροχές του ΕΟΠΥΥ. Σύνολο 4 δισ. ευρώ.

Συμφωνήσαμε και περιλαμβάνεται στο επικείμενο πολυνομοσχέδιο η διατήρηση του μηχανισμού των κλειστών προϋπολογισμών για 4 χρόνια, με αναπροσαρμογή των ορίων του 2018 με βάση την προβλεπόμενη αύξηση του ΑΕΠ. Οσο είμαστε σε απόκλιση από τους μέσους ευρω- παϊκούς όρους στις δημόσιες δαπάνες Υγείας, η λιτότητα θα είναι παρούσα, αλλά σε σταδιακή υποχώρηση από το 2019.

Ετσι, μαζί με την προσπάθεια νοικοκυρέματος του συστήματος, εξυγίανσης, ηθικοποίησης, καλύτερου ελέγχου, εφαρμογής διαγνωστικών και θεραπευτικών πρωτοκόλλων κ.λπ., θα μπορέσουμε να καλύψουμε αξιόπιστα περισσότερες υγειονομικές ανάγκες.

● Αν κερδίσετε τις εκλογές, θα θέλατε να συνεχίσετε το έργο σας από το ίδιο πόστο;

Θέλω τουλάχιστον μία εικοσαετία για να το ολοκληρώσω (γελάει), δεδομένου ότι οι σοβαρές μεταρρυθμίσεις έχουν βάθος χρόνου. Η κυβέρνηση, έχοντας ως πολύ καλό παράδειγμα την Υγεία, μπορεί να υποστηρίξει με αξιοπιστία τη συνολική πολιτική της 4ετίας και να ζητήσει την υποστήριξη του κόσμου για να ολοκληρωθεί μια παρέμβαση που έδωσε προτεραιότητα στη δημόσια περίθαλψη και αντιμετώπισε αυτό το μείζον κοινωνικό αγαθό με όρους καθολικότητας και ισότητας.

Στο τέλος της θητείας μας, το αριστερό «αποτύπωμα» στην Υγεία θα είναι πολύ περισσότερο ευδιάκριτο και υπερασπίσιμο.