Για τον όποιο μεσοπρόθεσμο ή μακροπρόθεσμο πολιτικό σχεδιασμό έχει γίνει ή θα γίνει από εδώ και στο εξής από τα δύο κόμματα εξουσίας θα πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη οι σημερινές αποφάσεις του Eurogroup.

Τα μέτρα για τη διευθέτηση του χρέους, το πλαίσιο της μεταμνημονιακής παρακολούθησης και οι δεσμεύσεις για την παραγωγή πρωτογενών πλεονασμάτων συνθέτουν ένα πλαίσιο από το οποίο δεν θα μπορούν να ξεφύγουν οι μελλοντικές κυβερνήσεις. Όλα δείχνουν ότι η μεταμνημονιακή περίοδος θα χωριστεί σε δύο «υποπεριόδους»:

 

1. Η πρώτη περίοδος θα διαρκέσει μέχρι το τέλος του 2022. Όποιος κυβερνήσει σε αυτή την περίοδο θα πρέπει να φροντίσει για την παραγωγή πρωτογενών πλεονασμάτων της τάξεως του 3,5% του ΑΕΠ ή και ακόμη υψηλότερων προκειμένου να δημιουργηθεί ο «δημοσιονομικός χώρος» για τη χρηματοδότηση των φορολογικών ελαφρύνσεων. Οι τελευταίες θα είναι εξαιρετικά χρήσιμες για να χρυσώσουν το χάπι εκατομμυρίων πολιτών από την επικείμενη μείωση των συντάξεων αλλά και του αφορολογήτου.

Τουλάχιστον η κυβέρνηση (ή οι κυβερνήσεις) της περιόδου 2018-2022 δεν θα έχουν να ανησυχούν ιδιαίτερα για την εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους. Οι υποχρεώσεις κατά τη συγκεκριμένη περίοδο δεν είναι μεγάλες, ενώ είναι πολύ πιθανό να γίνουν και λιγότερες, ανάλογα με τις αποφάσεις που θα ανακοινωθούν κατά τη σημερινή συνεδρίαση του Eurogroup.

 

Από την άλλη, θα υπάρχει ένα μαξιλάρι ασφαλείας για παν ενδεχόμενο (σ.σ.: δηλαδή για τις περιπτώσεις που οι αγορές θα πουν και πάλι «όχι» στον δανεισμό της Ελλάδας), αλλά και ένας Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Στήριξης να ενεργοποιήσει πρόσθετα μέτρα (σ.σ.: μεταξύ των οποίων και η προληπτική γραμμή στήριξης), αν και εφόσον χρειαστεί.

 

2. Η δεύτερη περίοδος, μετά το 2023 – και υπό την προϋπόθεση βέβαια ότι δεν θα υπάρξουν απρόοπτες εξελίξεις εντός ή εκτός Ελλάδας –, θα εξασφαλίσει περισσότερα περιθώρια κινήσεων σε όποιον κυβερνά. Στο σημερινό Eurogroup αναμένεται να επικυρωθεί η μείωση των δημοσιονομικών στόχων για την περίοδο μετά το 2022.

 

Ο πήχης του πρωτογενούς πλεονάσματος θα πέσει από το 3,5% που είναι το 2022 στο 2% (ενδεχομένως συν κάτι) για την περίοδο μετά το 2023. Ενδεχομένως η μείωση να μην είναι άμεση από τη μια χρονιά στην άλλη (δηλαδή να υπάρχει μια σταδιακή αποκλιμάκωση με υψηλότερο του 2% πρωτογενές πλεόνασμα για το 2023), το δεδομένο όμως είναι ότι ο υπουργός Οικονομικών εκείνης της περιόδου θα μπορεί να συντάξει προϋπολογισμό έχοντας να αξιοποιήσει έναν δημοσιονομικό χώρο ακόμη και της τάξεως των 3 δισ. ευρώ.

Το τι θα γίνεται σε επίπεδο χρέους παραμένει ακόμη «θολό». Το αν η εξυπηρέτηση των δανειακών υποχρεώσεων εκείνης της περιόδου θα είναι ένας μεγάλος πονοκέφαλος ή όχι θα εξαρτηθεί και από το τελικό περιεχόμενο των μέτρων για το χρέος. Για παράδειγμα, όσο μεγαλύτερη θα είναι η επιμήκυνση στη διάρκεια αποπληρωμής του δανείου του EFSF τόσο μικρότερο θα είναι το συνολικό απαιτούμενο ποσό για την εξυπηρέτηση του χρέους.

 

Οι πληροφορίες που έχουν έρθει στο φως της δημοσιότητας και αφορούν το πλαίσιο μεταμνημονιακής εποπτείας της Ελλάδας εξασφαλίζουν επιχειρήματα στην κυβέρνηση για να μιλήσει για «καθαρή έξοδο» και χαλάρωση των δεσμών υπό τα οποία λειτουργεί η χώρα τα τελευταία οκτώ χρόνια. Εξασφαλίζουν όμως επιχειρήματα και στην αντιπολίτευση να μιλήσει για «νέο μνημόνιο». Οι δύο όψεις του νομίσματος έχουν ως εξής:

 

1. Από το προσχέδιο του πλαισίου μεταμνημονιακής παρακολούθησης προκύπτει ότι δεν υπάρχουν νέοι όροι για την Ελλάδα, πέραν αυτών που έχουν ήδη συμφωνηθεί στο πλαίσιο της τρίτης δανειακής σύμβασης. Πρακτικά η κυβέρνηση ή οι κυβερνήσεις των ετών 2018-2022 θα κληθούν να εφαρμόσουν πολιτικές που έχουν συμφωνηθεί και περιγραφεί από τον Αύγουστο του 2015. Οι πολιτικές αυτές είναι οι εξής:

● Η Ελλάδα θα πρέπει να αναπροσαρμόσει (πάλι) έως τα μέσα του 2020 τις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων ώστε να συμβαδίζουν με τις εμπορικές αξίες και φυσικά να λαμβάνονται υπόψη για τον υπολογισμό του ΕΝΦΙΑ αλλά και των υπόλοιπων φόρων ακινήτων. ● Θα πρέπει να αποφευχθεί η συσσώρευση νέων ληξιπρόθεσμων οφειλών από την πλευρά του Δημοσίου (σ.σ.: αυτή τη στιγμή οι οφειλές ανέρχονται περίπου στα 3 δισ. ευρώ)

● Η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων θα πρέπει να φτάσει να έχει 12.000 εργαζόμενους έως τα τέλη του 2018 και 13.322 εργαζόμενους έως τα μέσα του 2021.

● Η δημιουργία του ενιαίου ταμείου συντάξεων (ΕΦΚΑ) θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί έως τα μέσα του 2020.

● Η Ελλάδα θα πρέπει να συνεχίσει τις προσπάθειές της για τον εκσυγχρονισμό του συστήματος κοινωνικής πρόνοιας σε συνεργασία με την τεχνική βοήθεια.

● Για όλα τα επιδόματα αναπηρίας θα πρέπει να εφαρμοστεί η νέα προσέγγιση ώστε ο προσδιορισμός της αναπηρίας να γίνει με βάση την ιατρική και λειτουργική αξιολόγηση έως τα μέσα του 2019.

● Η Ελλάδα θα πρέπει να συνεχίσει να εφαρμόζει μεταρρυθμίσεις με στόχο τη μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, ενώ η ηλεκτρονική κατάθεση εγγράφων θα πρέπει να εφαρμοστεί σε όλα τα δικαστήρια μέχρι το τέλος του 2019.

● Το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας θα αναπτύξει στρατηγική εξόδου μέχρι το 2018 από τις συστημικές τράπεζες προχωρώντας στην πώληση των μεριδίων που διαθέτει. Το ΤΧΣ θα πρέπει να λειτουργεί υπό εμπορικούς όρους και χωρίς καμία πολιτική ή άλλη παρέμβαση.

● Η Ελλάδα θα διασφαλίσει την ανταγωνιστικότητα μέσω ετήσιας αναπροσαρμογής του κατώτατου μισθού αρχής γενομένης από το 2019.

● Η Ελλάδα θα ολοκληρώσει το έργο του κτηματολογίου επικυρώνοντας το σύνολο των κτηματολογικών χαρτών και δασικών χαρτών μέχρι τα μέσα του 2021.

● Στο μέτωπο των αποκρατικοποιήσεων: Η πώληση των μονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με χρήση λιγνίτη θα πρέπει να ολοκληρωθεί έως τα τέλη του 2018. Έως το τέλος του 2018 θα πρέπει επίσης να ολοκληρωθεί η παραχώρηση του αεροδρομίου «Ελευθέριος Βενιζέλος» και του ΔΕΣΦΑ, ενώ μέχρι τα μέσα του 2019 θα πρέπει να προχωρήσουν οι διαδικασίες για τα Ελληνικά Πετρέλαια αλλά και για τη μαρίνα Αλίμου. Εγνατία, ΕΥΔΑΠ, ΕΥΑΘ και περιφερειακά λιμάνια Αλεξανδρούπολης και Καβάλας θα πρέπει να έχουν αξιοποιηθεί μέχρι το τέλος του 2019. Η πώληση των μετοχών της ΔΕΗ, του δικτύου ΔΕΠΑ, των περιφερειακών λιμένων Ηγουμενίτσας και Κερκύρας και της υπόγειας αποθήκευσης της Καβάλας τοποθετούνται χρονικά μέχρι τα μέσα του 2021.

● Ο διορισμός των γενικών γραμματέων και όλων των γενικών διευθυντών στο Δημόσιο θα πρέπει να γίνει με βάση τις νέες διαδικασίες μέχρι το τέλος του 2018. Έως το τέλος του 2019 η Ελλάδα θα πρέπει να έχει ολοκληρώσει το σύστημα διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού.

 

2. Το προσχέδιο του κειμένου για τη μεταμνημονιακή παρακολούθηση δεν προβλέπει περιορισμούς όσον αφορά την αξιοποίηση πιθανών υπερπλεονασμάτων που θα παραχθούν κατά την περίοδο της «αυξημένης εποπτείας». Στο τελικό κείμενο αναμένεται ότι θα υπάρχουν γενικές αναφορές (π.χ. η αξιοποίηση να βοηθά στην κατεύθυνση της ανάπτυξης κ.λπ.), αλλά σε γενικές γραμμές η κυβέρνηση θα έχει ελευθερία κινήσεων.

Επίσης, σε όσα «μέτωπα» πολιτικής δεν υπάρχουν συγκεκριμένες δεσμεύσεις (σ.σ.: τα βασικά είναι αυτά που προαναφέρθηκαν) η κυβέρνηση μπορεί να… παίξει μπάλα, φυσικά υπό τον όρο ότι οι νέες πολιτικές δεν θα έχουν δημοσιονομικές επιπτώσεις που θα θέτουν σε κίνδυνο τους βασικούς στόχους.

Υπ’ αυτή την έννοια και η κατάργηση της προσωπικής διαφοράς στις συντάξεις αλλά και η μείωση του αφορολογήτου είναι δύο πολιτικές οι οποίες πολύ δύσκολα θα ανατραπούν τα επόμενα χρόνια, άσχετα με το αν η κυβέρνηση θα βρει κάποιους πόρους από τα «υπερπλεονάσματα» για να αποζημιώσει τους πληγέντες.

 

3. Οι αξιολογήσεις την πρώτη περίοδο θα γίνονται ανά τρίμηνο (σ.σ.: αυτό μένει να φανεί βέβαια και στην πράξη, καθώς ακόμη και επί ημερών μνημονίου τριμηνιαίες αξιολογήσεις προβλέπονταν, οι οποίες δεν γίνονταν ποτέ), αλλά σε κάθε περίπτωση αναμένεται να είναι πολύ πιο «χαλαρές» συγκριτικά με αυτές που γίνονταν μέχρι τώρα.

 

Αυτή είναι η μία όψη του νομίσματος και η επιχειρηματολογία που θα αναπτύξει η κυβέρνηση αμέσως μετά την επίτευξη της συμφωνίας. Υπάρχει βέβαια και η άλλη όψη, με την οποία προφανώς θα ταυτιστεί η αντιπολίτευση:

1. Τα μνημόνια μπορεί να τελειώνουν, αλλά δεν σταματούν οι υψηλοί δημοσιονομικοί στόχοι. Το γεγονός ότι το πρωτογενές πλεόνασμα θα πρέπει να παραμείνει κλειδωμένο στο 3,5% του ΑΕΠ για την περίοδο μέχρι και το 2022 πρακτικά δεν αφήνει και πολλά περιθώρια ελιγμών.

Οι μειώσεις των φορολογικών συντελεστών (σ.σ.: είναι ένα πεδίο στο οποίο αναμένεται να αντιπαρατεθούν κυβέρνηση και αντιπολίτευση εν όψει των επόμενων εκλογών) δεν μπορούν να νομοθετηθούν αν δεν υπάρξουν διαβεβαιώσεις στους δανειστές ότι δεν θα επηρεαστούν οι δημοσιονομικοί στόχοι.

Και μόνο η ύπαρξη των δημοσιονομικών δεσμεύσεων είναι ένα σοβαρό επιχείρημα για όποιον θέλει να υποστηρίξει ότι «τα μνημόνια θα είναι εδώ και μετά τις 20 Αυγούστου».

2. Το κείμενο της συμφωνίας θα προβλέπει και «ποινές» αν δεν επιτευχθούν οι δημοσιονομικοί στόχοι, κάτι που επίσης παραπέμπει σε μνημόνιο. Μέχρι τώρα γνωρίζαμε ότι, αν δεν υλοποιήσουμε τα συμφωνηθέντα, δεν θα εκταμιευτεί η επόμενη δόση. Από εδώ και στο εξής θα πασχίζουμε για να εξασφαλίζουμε μια «δόση» στα μέτρα ρύθμισης του χρέους. Δύο είναι τα μέτρα που θα «τεμαχιστούν» και θα συνδεθούν με την υλοποίηση των συμφωνηθέντων:

● Η επιστροφή στην Ελλάδα των κερδών που έχουν αποκομίσει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και οι εθνικές κεντρικές τράπεζες των χωρών – μελών της Ευρωζώνης από τη διακράτηση των ελληνικών ομολόγων. Πρόκειται για ένα ποσό της τάξεως των 4 δισ. ευρώ, το οποίο θα σπάσει σε τέσσερις ετήσιες δόσεις του 1 δισ. ευρώ.

● Η μείωση του επιτοκίου στο δάνειο του EFSF, συνολικού ύψους 130 δισ. ευρώ. Το ποσοστό της επικείμενης μείωσης επίσης αναμένεται να τεμαχιστεί ώστε να αυξηθεί για την Ελλάδα το «κίνητρο» συμμόρφωσης με τους δημοσιονομικούς στόχους.

Ειδικά τα ANFAs και τα SMPs είναι χρήματα που δεν θα θέλει να χάσει η σημερινή ή η μελλοντική κυβέρνηση, καθώς είναι χρήματα τα οποία θα μπορούν να αξιοποιηθούν και για άλλους λόγους, πέρα από την εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους.