Μια σημαδιακή επανεκκίνηση συντελείται τον καιρό αυτόν στη Μονή Λαζαριστών του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, προκειμένου να υποδεχθεί τη θρυλική συλλογή έργων Ρωσικής Πρωτοπορίας του Γιώργου Κωστάκη. Τα τρία επίπεδά της ανακατασκευάζονται, ο χώρος ανακαινίζεται με σύγχρονες μουσειακές προδιαγραφές και επεκτείνεται προκειμένου να φιλοξενήσει την πιο πλήρη συλλογή έργων Ρωσικής Πρωτοπορίας που βρίσκεται σε μουσείο εκτός Ρωσίας.

Η έκθεση, που έχει τον συμβολικό τίτλο «Η Συλλογή Γιώργου Κωστάκη. Restart», πρόκειται να εγκαινιαστεί στις 29 Ιουνίου σηματοδοτώντας μια επανεκκίνηση τόσο για τη συλλογή όσο και για το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, το οποίο – στο πλαίσιο της συμμετοχής του στο MOMus – ενώνεται με το Μακεδονικό Μουσείο, δημιουργώντας με αυτόν τον τρόπο από κοινού το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης.

«Θεωρώ σημαντικό το γεγονός ότι η νέα αυτή έκθεση συμπίπτει χρονικά με τη διεύρυνση του ίδιου του μουσείου μας και την ίδρυση του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης – συλλογή Κωστάκη, στο πλαίσιο του νέου μουσειακού οργανισμού MOMus, το οποίο θα διαχειρίζεται πιο εξειδικευμένα και με μεγαλύτερη εξωστρέφεια πλέον τις συλλογές και τα αρχεία της Ρωσικής Πρωτοπορίας μέσα από τις εκθέσεις και τα εκπαιδευτικά του προγράμματα», αναφέρει για την έκθεση η διευθύντρια του ΚΜΣΤ Μαρία Τσαντσάνογλου.

Τετρακόσια και πλέον έργα από τη συλλογή και το αρχείο του Γιώργου Κωστάκη θα προσφέρουν ένα μοναδικό ταξίδι στα κινήματα της Ρωσικής Πρωτοπορίας, της συγκλονιστικής αυτής περιόδου των πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα, που μέσω του μεγάλου οράματος για την αλλαγή του κόσμου έθεσε ουσιαστικά ζητήματα σχέσης της ζωγραφικής με την ποίηση, την αρχιτεκτονική, τη μουσική, το θέατρο και τις επιστήμες, κατορθώνοντας να θεμελιώσει νέες θέσεις και μια ανατρεπτική φιλοσοφία που κατήργησε τις παγιωμένες αισθητικές συμβάσεις και ανέδειξε τον ουσιαστικό ρόλο της τέχνης.

Στην ίδια έκθεση παρουσιάζεται, επίσης, το πορτρέτο του εμπνευσμένου συλλέκτη Γιώργου Κωστάκη (1913-1990), ο οποίος είχε ως σημαντικότερο στόχο στη ζωή του να διασώσει την τέχνη αυτή από τη λήθη και την αναπόφευκτη καταστροφή που θα προέκυπτε αναμφισβήτητα από το δυσμενές – για την τέχνη της Ρωσικής Πρωτοπορίας – περιβάλλον της σταλινικής και προ-περεστροϊκής ΕΣΣΔ.

Η συλλογή έργων που δημιούργησε ο Γιώργος Κωστάκης κατά τη διάρκεια του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα αποτελείται από έργα ρωσικής και σοβιετικής τέχνης των δεκαετιών 1900 έως 1940, περιλαμβάνοντας όλα τα στάδια τόσο του σχηματισμού όσο και της εξέλιξης της Ρωσικής Πρωτοπορίας με όλα τα διαφορετικά στυλ, είδη αλλά και τεχνικές.

Τα έργα της συλλογής του περιλαμβάνουν έναν μικρό αλλά απόλυτα αντιπροσωπευτικό αριθμό ζωγραφικών έργων και γραφιστικών από τον ιδρυτή του κινήματος του Σουπρεματισμού Καζιμίρ Μαλέβιτς, δημιουργίες από τους πρωτοπόρους του Κονστρουκτιβισμού Βλαντίμιρ Τάτλιν, Αλεξάντρ Ρότσενκο και Γκούσταβ Κλούτσις, περισσότερα από 200 έργα της Λιουμπόβ Ποπόβα, έναν μεγάλο αριθμό έργων του Ιβάν Κλιουν, έργα καλλιτεχνών της λεγόμενης Σχολής της Οργανικής Παιδείας με πρωτοστάτες τον Μιχαήλ Ματιούσιν και τα αδέλφια Έντερ, έργα από τον εμπνευστή και θεωρητικό της Αναλυτικής Τέχνης Πάβελ Φιλόνοφ, όπως επίσης δημιουργίες και αρχειακό υλικό των Σολομών Νικρίτιν, Αλεξάντρ Ντρέβιν, Ναντιέζντα Ουνταλτσόβα, Όλγα Ροζάνοβα, Ελ Λισίτσκι και Πάβελ Μανσούροφ.

Τέλος, στη συλλογή περιλαμβάνονται σερβίτσια από πορσελάνη και αντικείμενα βιομηχανικού σχεδιασμού.

Η σπουδαία αυτή συλλογή παρουσιάζει – και στα δυο μέρη της – μια ολοκληρωμένη εικόνα της Ρωσικής Πρωτοπορίας και της εξέλιξής της.

Το 1977, ένα μέρος της συλλογής δωρήθηκε στην Κρατική Πινακοθήκη Τρετιακόφ στη Μόσχα, ενώ ο ίδιος ο συλλέκτης εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στην Ελλάδα, έχοντας μαζί του έναν μεγάλο αριθμό έργων.

Το ελληνικό Δημόσιο απέκτησε τη συγκεκριμένη συλλογή το 2000 από την οικογένεια του συλλέκτη, και έκτοτε ανήκει στο Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Θεσσαλονίκη.

Παράλληλα, το ΚΜΣΤ κατέχει και το αρχείο της οικογένειας Κωστάκη, το οποίο παρέχει όλες τις απαραίτητες προϋποθέσεις για τη μελέτη αυτής της εξαιρετικής συλλογής, αλλά και περιόδου.

Επιμέλεια έκθεσης: Μαρία Τσαντσάνογλου, Νατάλια Αφτονόμοβα, Άλλα Λουκάνοβα. Συνεπιμέλεια: Αγγελική Χαριστού

Αρχιτεκτονικός-μουσειογραφικός σχεδιασμός: Κιριλ Ας, Νάντια Κόρμπουτ

Σχεδιασμός καταλόγου: ABC Design

Bιογραφία

Με καταγωγή από τη Ζάκυνθο, ο Γιώργος Κωστάκης γεννήθηκε στη Μόσχα το 1913. Έως το 1940 ήταν οδηγός στην ελληνική πρεσβεία και κατόπιν επικεφαλής του τοπικού προσωπικού της καναδικής πρεσβείας. Στα επαγγελματικά του καθήκοντα συμπεριλαμβανόταν η συνοδεία του στους ξένους διπλωμάτες κατά τις επισκέψεις τους σε παλαιοπωλεία και χώρους τέχνης. Παρά το γεγονός ότι δεν διέθετε καλλιτεχνική παιδεία, είχε ένα μοναδικό ένστικτο στην τέχνη. Ένας πίνακας της Όλγα Ροζάνοβα τον καθήλωσε και έκτοτε ξεκίνησε να ενδιαφέρεται για τη ρωσική τέχνη. Μάλιστα, ερχόταν σε επαφή με τις οικογένειες των δημιουργών και αγόραζε σε χαμηλές τιμές έργα που από άλλους είχαν εισπράξει την περιφρόνηση…

Ο Κωστάκης ήταν και ο ίδιος ζωγράφος και το 1985 εξέθεσε πίνακές του στην γκαλερί «Τρίτο Μάτι» στην Αθήνα. Τα έργα του κινούνται στο ποιητικό κλίμα του Σαγκάλ και εκφράζουν τις αναμνήσεις του από τη Ρωσία. Άφησε την τελευταία του πνοή στην Αθήνα, στις 9 Μαρτίου του 1990, σε ηλικία 76 ετών.

INFO

Μονή Λαζαριστών, Κολοκοτρώνη 21, Σταυρούπολη, Θεσσαλονίκη

Από 29.6.2018 έως 16.9.2018

Πληροφορίες / Κρατήσεις: www.greekstatemuseum.com