Διχάζονται οι ΗΠΑ μετά τη συνάντηση Τραμπ – Πούτιν, το ΝΑΤΟ έχει μπελάδες, η Ευρώπη χάνει την εμπιστοσύνη της στην Αμερική και οι μεταπολεμικές σχέσεις δηλητηριάζονται

 

Η Δυτική Συμμαχία έχει μπελάδες. Ευρώπη και Αμερική χωρίζονται από ένα όλο και διευρυνόμενο ρήγμα. Το κλίμα πριν και μετά τη Σύνοδο του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες στις 11 και 12 Ιουλίου ήταν δηλητηριώδες. Το ίδιο και με τη συνάντηση του Τραμπ με τον Πούτιν στο Ελσίνκι στις 16.7.

Ο Πρόεδρος Τραμπ κατηγόρησε την Ευρώπη ότι «εκμεταλλεύεται τις ΗΠΑ» και την αποκάλεσε «εχθρό» με αφορμή τα θέματα του εμπορίου. Οι σύμβουλοί του θεωρούν ότι, καθώς η παγκόσμια προσοχή αρχίζει να μετακινείται προς την Ασία, οι Ευρωπαίοι δεν αξίζουν την αμέριστη προσοχή των ΗΠΑ.

Μετά την, για τα μεταπολεμικά δεδομένα, πρωτοφανή δήλωση Αμερικανού προέδρου ότι η Ευρώπη είναι εχθρός, ο υπ. Εξωτερικών της Γερμανίας Χάικο Μάας δήλωσε ότι η Ευρώπη δεν μπορεί να στηρίζεται πια στον Λευκό Οίκο. Ο Γερμανός υφυπουργός ευρωπαϊκών υποθέσεων Μίχαελ Ροτ είπε ότι ο Τραμπ επιχειρεί σκοπίμως να προκαλέσει τη διάσπαση της Ε.Ε.

 

Λίγο πριν αρχίσει η συνάντηση με τον Πούτιν στο Ελσίνκι, ο Τραμπ ανήρτησε ένα tweet όπου απέδωσε τις κακές σχέσεις μεταξύ Ουάσινγκτον και Μόσχας στη «βλακεία ετών εκ μέρους των Ηνωμένων Πολιτειών και στο στημένο κυνήγι μαγισσών», αναφερόμενος στην έρευνα του FBI για ενδεχόμενη παρέμβαση της Ρωσίας στις αμερικανικές εκλογές του 2016.

Το tweet του Τραμπ άρεσε πολύ στο ρωσικό υπ. Εξωτερικών που απάντησε μέσω Twitter: «Συμφωνούμε». Δεν άρεσε, όμως, το ίδιο στους Δημοκρατικούς στην Αμερική που, μέσω tweet της Χ. Κλίντον, ρώτησαν τον Τραμπ: «ξέρεις για ποια ομάδα παίζεις;». Ακόμα και κορυφαίοι Ρεπουμπλικανοί γερουσιαστές καταδίκασαν σφόδρα τα όσα είπε ο Τραμπ, ενώ ο επικεφαλής των αμερικανικών υπηρεσιών πληροφοριών Νταν Κόουτς έκανε επιθετικές δηλώσεις κατά του Αμερικανού προέδρου.

 

Στο μεταξύ, η Ευρώπη είναι ήδη διχασμένη, σύμφωνα με τον Economist. Η Ιταλία έχει έναν καινούργιο λαϊκίστικο κυβερνητικό συνασπισμό, που είναι υπέρ του Πούτιν. Το ίδιο είναι, όλο και περισσότερο, και η Τουρκία, που δεν αποτελεί μέλος της Ε.Ε. αλλά του ΝΑΤΟ. Τάσσεται εχθρικά απέναντι σε όλες τις αρχές που δένουν τη Συμμαχία. Σε Πολωνία, Ουγγαρία, ο κίνδυνος του αυταρχισμού εντείνεται.

 

Στη Σύνοδο του ΝΑΤΟ, πριν λίγες μέρες, ο Αμερικανός Πρόεδρος μίλησε με τον χειρότερο τρόπο στους συμμάχους του. Τους αποκάλεσε «παραβατικούς», κατηγόρησε τη Γερμανία ότι «ελέγχεται από τη Ρωσία» και ζήτησε οι χώρες να ανεβάσουν τις αμυντικές δαπάνες στο 4%. Ούτε οι ΗΠΑ ξοδεύουν τόσο, όμως. Προς το παρόν ο Τραμπ «γαύγισε», αλλά δεν «δάγκωσε».

 

Στο τέλος υιοθέτησε την κοινή δέσμευση για τους αμυντικούς στόχους. Ακόμη, τα μέλη του ΝΑΤΟ επανεπιβεβαίωσαν την προσήλωσή τους σε μια σειρά δαπανηρών νέων πρωτοβουλιών. Αυτές περιλαμβάνουν την ίδρυση καινούργιων ΝΑΤΟϊκών αρχηγείων στη Γερμανία αλλά και στις ΗΠΑ (για τη διαφύλαξη των ναυτιλιακών οδών του Ατλαντικού) καθώς και επιπλέον δράσεις για την οχύρωση των κρατών της Βαλτικής, της Πολωνίας και της Ρουμανίας ενάντια σε οποιαδήποτε τυχόν ρωσική απειλή.

 

Στον πυρήνα της ΝΑΤΟϊκής συμμαχίας βρίσκεται το Άρθρο 5, δηλαδή η δέσμευση ότι μια επίθεση προς ένα οποιοδήποτε μέλος αποτελεί επίθεση προς όλα. Όμως, τα ξεσπάσματα και η εχθρικότητα του Τραμπ προς την Ευρώπη αδυνατίζουν αυτή τη δέσμευση. Ο Τραμπ περιφρονεί την ιδέα ότι οι μικρές χώρες έχουν τα ίδια δικαιώματα με τις μεγάλες.

 

Λίγο πριν την κοινή επανεπιβεβαίωση του Άρθρου 5 στη Σύνοδο, ότι μια επίθεση προς έναν θα λογίζεται ως επίθεση προς όλους, ο Τραμπ υπονόησε ότι τα μέλη του ΝΑΤΟ μπορεί να απολέσουν αυτή την προστασία, εκτός αν αυξήσουν τις αμυντικές τους δαπάνες.

Όσο περισσότερο bullying κάνει ο Τραμπ στους συμμάχους του, τόσο περισσότερο ο υπόλοιπος κόσμος αμφιβάλλει για την εγγύηση ασφαλείας των ΗΠΑ. Και επειδή οι μεγάλες δυνάμεις λειτουργούν σε μια γκρίζα ζώνη ανάμεσα στον πόλεμο και την ειρήνη, κάτι τέτοιο ενέχει τον κίνδυνο ενός λάθος υπολογισμού.

 

Σύμφωνα με τον γενικό γραμματέα του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ, το 2017 σημειώθηκε «η μεγαλύτερη αύξηση αμυντικών δαπανών σε Ευρώπη και Καναδά τα τελευταία 25 χρόνια». Από τις αρχές του 2017 ο αριθμός των κρατών μελών που δεσμεύτηκαν να φτάσουν να δαπανούν το 2% του ΑΕΠ για την άμυνα ως το 2024 τριπλασιάστηκε, από 5 σε 16. Σε περσινό του tweet ο Τραμπ έγραφε: «το χρήμα αρχίζει να εισρέει, το ΝΑΤΟ θα γίνει πολύ πιο δυνατό». Αν και τα μεγαλύτερα μπάτζετ για το ΝΑΤΟ είναι εν πολλοίς μια απάντηση στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, ο Τραμπ θα μπορούσε να καυχιέται ότι ήταν η δική του πίεση που έκανε τη διαφορά.

 

Η αλλοπρόσαλλη εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ επί Τραμπ, πάντως, δεν καταφέρνει να κερδίσει ούτε τις συμπάθειες ούτε τα πορτοφόλια των Ευρωπαίων. Μάλιστα, σε έρευνα της εταιρίας Gallup, η εικόνα της ΗΠΑ στην παγκόσμια κοινή γνώμη έχει αλλάξει προς το χειρότερο επί προεδρίας Τραμπ.

Συγκεκριμένα, η άποψη του κόσμου για τις ΗΠΑ σε Καναδά, Κεντρική και Νότια Αμερική, Αυστραλία και Ευρώπη (συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας), αλλά και τα περισσότερα κράτη της Αφρικής έχει χειροτερέψει. Μάλιστα, σε πολλές χώρες η αύξηση στη δυσαρέσκεια ξεπερνά τις 20 ποσοστιαίες μονάδες. Από ολόκληρη την υφήλιο, καταγράφεται βελτίωση της έγκρισης της κοινής γνώμης για την αμερικανική ηγεσία μόνο στη Ρωσία(!) και σε κάποια κράτη της Αφρικής.

 

Αν κάποια χώρα έχει όλα τα προσόντα για να «τραμπουκίσει» ολόκληρο τον κόσμο, αυτή είναι η Αμερική. Η δύναμή της στο στρατιωτικό, διπλωματικό, πολιτιστικό, επιστημονικό και οικονομικό πεδίο είναι, ακόμη, απαράμιλλη. Προφανώς, κάθε Αμερικανός Πρόεδρος έκανε χρήση αυτής της δύναμης. Όμως, σύμφωνα με τον Economist, κανένας άλλος Αμερικανός Πρόεδρος δεν έχει φερθεί μεταπολεμικά στους συμμάχους του με παρόμοιο τρόπο, ούτε και έβλεπε με τέτοια αποστροφή την ιδέα της ηγεσίας μέσα από συμμαχίες.

 

Ο Ρίτσαρντ Χάας, πρόεδρος του Council on Foreign Relations, δήλωσε ότι «οι ΗΠΑ γκρέμισαν οι ίδιες τον εαυτό τους από το βάθρο. Οι συνέπειες θα είναι χρόνιες και διαβρωτικές. Θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε την πλήρη έκταση της ζημιάς που προκαλεί ο Τραμπ στον ρόλο της Αμερικής στον κόσμο».

Στην Ευρώπη η ανησυχία για το αν μπορεί να συνεχίσει να ποντάρει στην Αμερική κλιμακώνεται. Στον τομέα των συλλογικών αμυντικών πρωτοβουλιών, όπως το PESCO (Permanent Structured CO-operation), η Ε.Ε. τείνει να είναι δυσκίνητη και γραφειοκρατική. Όμως πριν από ένα μόλις μήνα δημιουργήθηκε το European intervention initiative (Ευρωπαϊκή πρωτοβουλία παρέμβασης) ή αλλιώς EI2, το νέο αμυντικό πρότζεκτ της Ευρώπης.

 

Πρόκειται για μια ιδέα του Γάλλου Προέδρου Μακρόν, που υπογράφτηκε επίσημα στις 25 Ιουνίου στο Λουξεμβούργο από εννέα ευρωπαϊκές χώρες: Γαλλία, Γερμανία, Βέλγιο, Δανία, Εσθονία, Ολλανδία, Πορτογαλία, Ισπανία και Μ. Βρετανία, η οποία συμμετέχει, παρά τις διαδικασίες για το Brexit.

Σύμφωνα με τον Μακρόν, σκοπός είναι να δημιουργηθεί μια «κοινή στρατηγική κουλτούρα στο πλαίσιο της ευρύτερης προσπάθειας να διασφαλιστούν οι αυτόνομες λειτουργικές δυνατότητες της Ευρώπης, συμπληρωματικά με το ΝΑΤΟ». Το EI2 δημιουργήθηκε με τις ευλογίες του Στόλτενμπεργκ, γενικού γραμματέα του ΝΑΤΟ. Στην ουσία, σκοπός είναι η κοινή δράση των χωρών – μελών σε μελλοντικές κρίσεις και δεν φαίνεται να αποτελεί αντίπαλο δέος του ΝΑΤΟ. Σε ομιλία του, πάντως, στο Λονδίνο πριν ένα μήνα, ο Στόλτενμπεργκ είπε ότι «δεν είναι δεδομένο πως ο διατλαντικός δεσμός θα κρατήσει για πάντα. Όμως πιστεύω ότι θα τον διατηρήσουμε».

 

Σύμφωνα με το Foreign Affairs, το ΝΑΤΟ θεωρεί ότι σήμερα αντιμετωπίζει πολλαπλές προκλήσεις. Τρομοκράτες έχουν χτυπήσει επανειλημμένα ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, οι μεταναστευτικές ροές δοκιμάζουν τις αντοχές των συστημάτων ασφαλείας, η Ρωσία είναι σε θέση να χρησιμοποιήσει στρατιωτική δύναμη αλλά και άλλους τρόπους επιρροής στην Ευρώπη, ενώ ο Ντόναλντ Τραμπ έχει απειλήσει να διαλύσει τη συμμαχία.

Η πρώην διευθύντρια Ευρασιατικών και Ρωσικών υποθέσεων στο Εθνικό Συμβούλιο Ασφαλείας των ΗΠΑ (NSC) και ειδική σύμβουλος των Αμερικανών προέδρων από το 2013 – 17, Σελέστ Γουόλαντερ, πιστεύει ότι οι μεγαλύτεροι εχθροί του ΝΑΤΟ προέρχονται εκ των έσω και ότι αυτό που θα μπορούσε να καταστρέψει τη συμμαχία θα ήταν, τελικά, η δημοκρατική παρακμή.

 

Επισημαίνει δε ότι οι ικανότητες του ΝΑΤΟ εξαρτώνται από την πολιτική συνοχή της συμμαχίας ακριβώς όσο και από τις στρατιωτικές δυνατότητες των μελών της. Και συμπεραίνει ότι σήμερα οι θεμελιώδεις απειλές για το ΝΑΤΟ προέρχονται από κράτη – μέλη του στα οποία οι αρχές της δημοκρατίας βρίσκονται σε κίνδυνο. Ο αυταρχισμός αποτελεί το πιο πρόσφορο έδαφος για τη διαφθορά και στην Ευρώπη η διαφθορά επιτρέπει την πρόσβαση και την επιρροή σε άλλες δυνάμεις, σημειώνει η Γουόλαντερ αναφερόμενη αποκλειστικά στη Ρωσία: «Η ρωσική επιρροή σήμερα δρα μέσα από σκιώδεις ροές χρημάτων, σχέσεις διαφθοράς, εκβιασμούς και πόλεμο πληροφόρησης».

 

Ακόμα κι όταν οι Ερντογάν και Όρμπαν επικρίθηκαν από τους συμμάχους τους, βρήκαν κατανόηση και στήριξη στον Ρώσο Πρόεδρο Πούτιν. Οι αδύναμοι κρίκοι του ΝΑΤΟ ευθυγραμμίζονται με τις τακτικές του Κρεμλίνου και φαίνεται να αποτελούν την αχίλλειο πτέρνα της Συμμαχίας.

Κι ενώ τόνοι μελάνι έχουν χυθεί για το πώς πρέπει το ΝΑΤΟ να ενισχύσει τις στρατιωτικές του δυνατότητες προκειμένου να αντισταθμίσει τη δυναμική της Ρωσίας, το σημείο – κλειδί δείχνει να είναι η επαναφορά του θεμελίου της δημοκρατίας σε κάποιες χώρες – μέλη, αν το ΝΑΤΟ επιθυμεί να γίνει λιγότερο τρωτό στην υπονόμευση μέσω της διαφθοράς, του εκβιασμού και του πολέμου πληροφοριών.

 

Και αν το ΝΑΤΟ, σύμφωνα με το Foreign Affairs, μπορεί να επιβιώσει από κάποιες ευρωπαϊκές χώρες που φλερτάρουν με τον λαϊκισμό, τον αυταρχισμό, ενδεχομένως και τον φασισμό, δεν θα μπορούσε ποτέ να επιβιώσει αν καταρρεύσει η φιλελεύθερη δημοκρατία στις ΗΠΑ. Οι Αμερικανοί θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι η μεγαλύτερη απειλή για το ΝΑΤΟ του σήμερα ίσως είναι οι ίδιες οι ΗΠΑ, τελικά.

Η ηγεσία του Τραμπ τρομάζει τους συμμάχους, τη στιγμή που η Ευρώπη προσπαθεί να κάνει κάποιες αρχικές κινήσεις για δική της άμυνα, αλλά ακόμη βρίσκεται σε εμβρυικό στάδιο σε αυτό τον τομέα.

 

 

Εκτιμώμενες αμυντικές δαπάνες για το 2017

 

ΗΠΑ 686 δισ.. δολ.

Βρετανία 55,2 δισ. δολ.

Γαλλία 45,9 δισ. δολ.

Πολωνία 10,3 δισ. δολ.

Εσθονία 0,5 δισ. δολ.

Τουρκία 12,1 δισ. δολ.

Καναδάς 21,3 δισ. δολ.

Γερμανία 45,5 δισ. δολ.

Δανία 3,8 δισ. δολ.

Ιταλία 23,4 δισ. δολ.

 

– ΝΑΤΟ σύνολο: 957 δισ. δολ.

– Χωρίς τις ΗΠΑ: 271 δισ. δολ.

 

• Από τις παραπάνω χώρες, αυτές που ήδη πληρούν τον στόχο για αμυντικές δαπάνες στο 2% του ΑΕΠ είναι οι ΗΠΑ, Βρετανία, Εσθονία, Πολωνία.

• Πηγή: ΝΑΤΟ