Το φως χάθηκε σαν το τελευταίο χτυποκάρδι μιας καρδιάς που σβήνει, σαν ένα πνεύμα που αναχωρεί για την αιωνιότητα. Το είδα να σβήνει και ήξερα πως βρισκόμουν πια ανάμεσα σε όσους «αιώνια ζουν στο ζοφερό σκοτάδι». Εκείνη τη στιγμή ένας ήχος έφτασε στα παγωμένα αφτιά μας· ήταν οι ψαλμοί του όρθρου που τελούσαν οι καλόγεροι υπό το φως των κεριών και που μόλις είχε ξεκινήσει στο παρεκκλήσι, πολλά μέτρα πάνω από εκεί όπου βρισκόμασταν. Οι ουράνιες φωνές μας συγκλόνισαν μοιάζαμε με ταξιδιώτες μέσα στο σκοτάδι που βρίσκονταν στις πύλες της Κολάσεως. Αφού είχαμε κλείσει τ’ αφτιά μας απέναντι στον Θεό, κάθε ελπίδα σωτηρίας είχε χαθεί. Στη σκέψη της τιμωρίας μου, ή ίσως επειδή κάπου είχα σκοντάψει, έπεσα στο έδαφος. Με επανέφερε στην τάξη το βίαιο μπράτσο και η ακόμα πιο βίαιη φωνή του οδηγού μου. Εν μέσω ύβρεων που πάγωσαν το αίμα μου, μου είπε ότι δεν ήταν η κατάλληλη ώρα να λιποψυχήσω.

Charles R.Maturin
Μετάφραση: Χαρά Σύρου 
Εκδόσεις: Gutenberg 
Σελ.: 956

Το φως χάθηκε σαν το τελευταίο χτυποκάρδι μιας καρδιάς που σβήνει, σαν ένα πνεύμα που αναχωρεί για την αιωνιότητα. Το είδα να σβήνει και ήξερα πως βρισκόμουν πια ανάμεσα σε όσους «αιώνια ζουν στο ζοφερό σκοτάδι». Εκείνη τη στιγμή ένας ήχος έφτασε στα παγωμένα αφτιά μας· ήταν οι ψαλμοί του όρθρου που τελούσαν οι καλόγεροι υπό το φως των κεριών και που μόλις είχε ξεκινήσει στο παρεκκλήσι, πολλά μέτρα πάνω από εκεί όπου βρισκόμασταν. Οι ουράνιες φωνές μας συγκλόνισαν μοιάζαμε με ταξιδιώτες μέσα στο σκοτάδι που βρίσκονταν στις πύλες της Κολάσεως. Αφού είχαμε κλείσει τ’ αφτιά μας απέναντι στον Θεό, κάθε ελπίδα σωτηρίας είχε χαθεί. Στη σκέψη της τιμωρίας μου, ή ίσως επειδή κάπου είχα σκοντάψει, έπεσα στο έδαφος. Με επανέφερε στην τάξη το βίαιο μπράτσο και η ακόμα πιο βίαιη φωνή του οδηγού μου. Εν μέσω ύβρεων που πάγωσαν το αίμα μου, μου είπε ότι δεν ήταν η κατάλληλη ώρα να λιποψυχήσω. Τον ρώτησα τρέμοντας τι έπρεπε να κάνω. «Ακολούθησέ με ψηλαφώντας τους τοίχους μέσα στο σκοτάδι», απάντησε. Πόσο απαίσια ακούστηκαν αυτά τα λόγια! Αυτοί που μας αποκαλύπτουν την πικρή αλήθεια φαντάζουν πάντα κακόβουλοι, γιατί η καρδιά μας και η φα­ντασία μας δε μας επιτρέπουν να συνειδητοποιήσουμε τη δυστυχία μας σε όλο της το μεγαλείο. Ο εαυτός μας είναι ο τελευ­ταίος που θα μας πει ποτέ ολόκληρη την αλήθεια.

Ο Έντγκαρ Άλαν Πόε, όπως είναι γνωστό, άσκησε μεγάλη επιρροή τόσο στην αμερικανική όσο και στην παγκόσμια λογο­τεχνία, κυρίως δε στη γαλλική: μεγάλος του θαυμαστής αλλά και μεταφραστής σχεδόν όλων των πεζών έργων αλλά και αρκετών ποιημάτων του, υπήρξε ο Σαρλ Μπωντλαίρ. Όπως στη Φυσική, έτσι και στη Λογοτεχνία ισχύει ο κανόνας των συγκοινωνούντων δοχείων: επί του προκειμένου, των λογοτεχνικών επιρροών. Έτσι, δεν πρέπει να παραξενεύει κανέναν η επιρροή που άσκησε ο Charles R. Maturin τόσο στον Πόε όσο και στον Μπωντλαίρ. Συγγραφέας του γοτθικού ρομαντισμού και θεατρικών έργων, ο Charles R. Maturin γεννήθηκε στο Δουβλίνο το 1782 και υπήρξε κήρυκας της προτεσταντικής ιρ­λανδικής εκκλησίας. Το έργο του «Μέλμοθ ο Περιπλανώμενος», που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Gutenberg, αποτελεί για το λεγόμενο γοτθικό μυθιστόρημα, σημείο αναφοράς, ένα κλασικό έργο το οποίο άσκησε ιδιαίτερη επιρροή!

Ο περιπλανώμενος Μέλμοθ χρωστά την αρχετυπική του ύπαρξη στον γνωστό θρύλο τού περιπλανώμενου Ιουδαίου, ο οποίος έχει απασχολήσει κι άλλες φορές τη λογοτεχνία. Πρόκειται για τον άτυχο μάλλον Ιουδαίο, ο οποίος περιέπαιξε τον Χριστό, πράγμα που είχε σαν αποτέλεσμα να περιπλανιέται σαν καταραμένος από τόπο σε τόπο δίχως ποτέ να καταφέρνει να βρει κάπου μια φιλόξενη γωνιά να αναπαυθεί. Ο θρύλος του περιπλανώμενου Ιουδαίου έχει αρκετές ομοιότητες με αυτόν του Οδυσσέα, ο οποίος επίσης πλήρωσε την ασέβειά του απέναντι στον Ποσειδώνα με τη δεκάχρονη περιπλάνησή του. Στον ογκωδέστατο, αλλά κομψότατο τυποτεχνικά τόμο απουσιάζει η αίσθηση του φωτός. Όλα υπόκεινται στον φόβο, στον ζόφο, σε ένα αίσθημα πνιγηρότητας και ασφυξίας που κρατά αιχμάλωτη τη ζωή. Ο Charles R. Maturin, κληρικός στο επάγγελμα, γνωρίζει «απ’ την καλή» τους δαιδαλώδεις μηχανισμούς της θρησκείας και κυρίως την αποτρόπαιη επίδρασή της στις ζωές των ανθρώπων. Η ίδια η ιδέα της θρησκείας αποτελεί μια ιδέα τρόμου, μια ιδέα που κατατρύχει τις αδύναμες θνητές ψυχές, μια ιδέα που σκοτώνει την ελπίδα με την αποτρόπαια απειλή της αιώνιας τιμωρίας. Το βιβλίο εξαπολύει ένα συντριπτικό κατηγορώ εναντίον της Καθολικής Εκκλησίας και του κορυφαίου της «επιτεύγματος», της Ιεράς Εξέτασης.

Ο Μέλμοθ, ο κεντρικός ήρωας, συγκεντρώνει επάξια όλα εκείνα τα στοιχεία που τον καθιστούν έναν από τους πιο χαρακτηρι­στικούς «διαβολικούς» εκπροσώπους της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Πρόκειται για έναν λογοτεχνικό ήρωα που θα τον ζηλέ­ψουν αξιομνημόνευτοι συγκαιρινοί και κατοπινοί συγγραφείς. Ο ήρωας οδηγείται σε μιαν ανίερη συμφωνία στην οποία τον ωθεί η θνητή του φύση. Έτσι, σύμφωνα με τον γνωστό μύθο, ανταλλάσσει το πολυτιμότερο της ύπαρξης του, την ίδια του την ψυχή, με την Αθανασία! Η ύβρις είναι μεγάλη και οι επιπτώσεις αυτής της ανταλλαγής ανυπολόγιστες. Ο Μέλμοθ ήδη έχει κάνει το πρώτο βήμα ενός αποτρόπαιου ταξιδιού, αυτού που υπερβαίνει τον χρόνο και τον προορισμό. Εγκλωβισμένος μέσα στην ανατριχιαστική φρίκη της Αθανασίας, αναζητεί τη λύτρωση της φθοράς. Δαιδαλώδεις αφηγήσεις γεμάτες τρομε­ρές εξελίξεις, διαφθορά, ζεστό αίμα, αδάμαστα πάθη, ζωντανεύουν την Ιερά Εξέταση, καταραμένες υπάρξεις, την ίδια την τέχνη του τρόμου.

Στις χίλιες κοντά σελίδες του βιβλίου ξαναζωντανεύει ένας κόσμος περασμένος, αλλά πάντα παρών – εν υπνώσει! Το ογκω­δέστατο αυτό έργο έφερε μεταφραστικά σε πέρας η Χαρά Σύρου χαρίζοντας στη γλώσσα μας ένα κείμενο με ρυθμό, ζωντα­νό κι ευκολοδιάβαστο!

Ξενοφών Μπρουντζάκης [email protected]