Το παρελθόν στο παρόν

Μνήμη, ιστορία και αρχαιότητα

στη σύγχρονη Ελλάδα

Επιμέλεια: Νίκος Παπαδημητρίου – Άρης Αναγνωστόπουλος

Εκδόσεις: Καστανιώτη

Σελ.: 280

Τι είναι μνήμη και τι μνημείο; Πώς το παρελθόν γίνεται ιστορία; Γιατί η κλασική αρχαιότητα θεωρείται σημαντικότερη από τον Μεσαίωνα; Πώς επιλέγουμε τι θα ανασκάψουμε και τι θα εκθέσουμε σε ένα μουσείο; Ποιος είναι ο ρόλος των πολιτών στη διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς;

Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα που θίγονται σε αυτόν τον συλλογικό τόμο. Ειδικοί από διάφορα επιστημονικά πεδία επιχειρούν να προσεγγίσουν την πολυδιάστατη σχέση της ελληνικής κοινωνίας με το ιστορικό παρελθόν, διερευνώντας θέματα όπως οι μηχανισμοί διαμόρφωσης συλλογικής μνήμης, η προνομιακή μεταχείριση κάποιων ιστορικών περιόδων, η αλληλεπίδραση των πολιτών με τα υλικά κατάλοιπα του παρελθόντος κ.ά. Ο τόμος έχει στόχο να φέρει σε επαφή το ευρύ κοινό με σύγχρονες θεωρητικές εξελίξεις στον τομέα των ανθρωπιστικών επιστημών, να αναδείξει τις ιδεολογικές παραμέτρους της μελέτης του παρελθόντος και να ανασκευάσει ορισμένες στρεβλώσεις που χαρακτηρίζουν τον δημόσιο περί αρχαιολογίας λόγο.

Δώρα Μέντη

Η Αθήνα από τον 19ο στον 20ο αιώνα

Η μνήμη της πόλης και η σύγχρονή της λογοτεχνική αναπαράσταση

Εκδόσεις: Gutenberg

Σελ.:195

Η μνήμη μιας πόλης υπερβαίνει τον χωροχρόνο της ιστορίας της, καθώς συντίθεται τόσο από τα πραγματικά συγγραφικά βιώματα όσο και από τις λογοτεχνικές αναπαραστάσεις τους. Από τη μια μεριά υπάρχει η παράδοση, με τη μορφή της ιστορίας της λογοτεχνίας, και από την άλλη η ανατροπή, με τις διαδοχικές προσεγγίσεις σε θέματα που άπτονται των ιδεών και της αυτοσυνειδησίας των νεοελλήνων. Στη διάρκεια του 19ου αιώνα, ξεκινώντας από την ευτοπία του αρχαιολατρικού προσκυνήματος, η Αθήνα απολήγει στις φτωχογειτονιές όπου ζουν οι παπαδιαμαντικοί ήρωες. Από τις απαρχές ως τα τέλη του 20ού αιώνα, η πολιτεία περνά, μέσα από διάφορα στάδια πυκνής ιστορικής δράσης μα και βαθιά υπαρξιακών αντιφάσεων, από την αστυφιλία στη σημερινή δυστοπία της κρίσης.

Χρήστος Γιανναράς

Ελληνοκεντρικός εκσυγχρονισμός

Εκδόσεις: Ιανός

Σελ.:310

Μερικές εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες να ριζώσουν στην Πλατεία Συντάγματος, αμετακίνητοι. Για εβδομάδες, για μήνες. Να απαιτούν, όχι αλλαγές – μεταρρυθμίσεις. Συγκεκριμένα: Να επανασυνταχθεί από Ανεξάρτητη Αρχή ο νόμος περί ευθύνης υπουργών. Τα μέλη του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης να εκλέγονται από την ολομέλεια του Συμβουλίου Επικρατείας. Οι πρόεδροι των ανώτατων δικαστηρίων να εκλέγονται με την ψήφο των δικαστών. Οι αρχηγοί των Ενόπλων Δυνάμεων και της αστυνομίας, από την «επετηρίδα» και μόνο. Να απομακρυνθούν οι κομματικές νεολαίες από τα πανεπιστήμια. Να καταργηθεί οποιαδήποτε μορφή «παραγραφής» οικονομικών εγκλημάτων σε βάρος του Δημοσίου.

Το κατεπείγον είναι να σωθούν ψήγματα, έστω, δημοκρατίας στην ψυχορραγούσα κρατική μας οντότητα.

Σπύρος Συρόπουλος

Το παρελθόν ως πολιτικό δεδομένο

Εκδόσεις: Gutenberg

Σελ.:272

Η δύναμη του παρελθόντος έγκειται στην αντίληψη που έχουμε γι’ αυτό ως κάτι διαμορφωμένο, τετελεσμένο, άρα και έγκυρο. Αυτήν ακριβώς η ιδιότητα οδήγησε συχνά την πολιτική να χρησιμοποιήσει την ιστορική ή ακόμη και τη μυθολογική παράδοση για να επικυρώσει πολιτικές πρακτικές, να εξηγήσει ιδεολογίες, να διαμορφώσει πολιτικές συνειδήσεις. Ο τρόπος με τον οποίο οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποίησαν το παρελθόν τους για να κατακυρώσουν το παρόν τους είναι το αντικείμενο αυτού του βιβλίου. Ο μύθος και η ιστορική μνήμη μετασχηματίζονται σε πολιτικά εργαλεία. Ο Οδυσσέας μεταμορφώνεται σε πρότυπο τυραννικού πολιτεύματος, οι Αμαζόνες προωθούν την εικόνα της αθηναϊκής υπεροχής και η Μήδεια μετατρέπεται σε κριτική της εξωτερικής πολιτικής της Αθήνας την εποχή του Περικλή. Το κοινό στοιχείο τους είναι ότι αντιπροσωπεύουν μια εποχή που για τους αρχαίους Αθηναίους δεν ήταν μύθος, αλλά απλώς παρελθόν. Ο τρόπος που το ιστορικό παρελθόν μπορεί να αποτελέσει ακόμη και σήμερα γόνιμη σκέψη, της οποίας η αντανάκλαση φτάνει μέχρι τη σύγχρονη επικαιρότητα, παρουσιάζεται στο τελευταίο μέρος του βιβλίου, όπου εξετάζεται η πολιτική ομογενοποίησης του Μεγάλου Αλεξάνδρου σε αναλογία με την πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης σήμερα.