Επιστροφή στην… οικονομία. Εκεί όπου το πεδίο φαντάζει «προνομιακό», εκεί όπου υπάρχουν περιθώρια – τουλάχιστον με τα μέχρι τώρα δεδομένα – για παροχές και ελαφρύνσεις.

Μπορεί οι καταστροφικές πυρκαγιές στην Ανατολική Αττική να μην αφήνουν το παραμικρό περιθώριο για εορτασμούς σχετικά με την επικείμενη έξοδο από τα μνημόνια, ωστόσο η κυβέρνηση θέλει, με το που θα μπει το φθινόπωρο, να μπορέσει να απομακρύνει τις… κάμερες από το Μάτι και να γεμίσει την επικαιρότητα με οικονομική πολιτική.

 

Μπορεί οι μέχρι τώρα εξελίξεις να μην βοηθούν και ο υπουργός Οικονομικών Ευκλείδης Τσακαλώτος να είναι ένα από τα «εξαφανισμένα» μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου, ωστόσο εκτιμάται ότι οι 20-25 ημέρες που θα ακολουθήσουν θα είναι επαρκής χρόνος για να μπουν και άλλα θέματα στην «ατζέντα».

Προς αυτή την κατεύθυνση η κυβέρνηση θα κάνει ό,τι μπορεί. Μετά τον Δεκαπενταύγουστο ο υπουργός Οικονομικών θα αναλάβει να «επικοινωνήσει» επισήμως στους ευρωπαϊκούς θεσμούς την πρόθεση της κυβέρνησης να θέσει επισήμως ζήτημα διατήρησης των συντάξεων στα σημερινά τους επίπεδα.

 

Επιπλέον θα τροφοδοτήσει τον πρωθυπουργό με ένα σχέδιο ελαφρύνσεων για το 2019, αλλά και με στοιχεία που θα επιτρέπουν στον Αλέξη Τσίπρα να μιλήσει στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης και για ένα νέο «έκτακτο μέρισμα» για τρίτη διαδοχική χρονιά (σ.σ.: είχε προηγηθεί η ενίσχυση των συντάξεων τον χειμώνα του 2016 και φυσικά το έκτακτο κοινωνικό μέρισμα του χειμώνα του 2017, με το οποίο καλύφθηκαν γενικές αλλά και ειδικές ομάδες πληθυσμού, όπως οι νησιώτες και οι κάτοικοι των ορεινών περιοχών).

 

Ο σχεδιασμός προβλέπει και ένα πακέτο ελαφρύνσεων συνολικού προϋπολογισμού 900 εκατ. ευρώ με ορίζοντα εφαρμογής από την αρχή του 2019. Σε γενικές γραμμές, και αυτό το «πακέτο» αναμένεται να το περιγράψει ο πρωθυπουργός στη ΔΕΘ, χωρίς όμως να δώσει πολλές λεπτομέρειες. Όχι για κανέναν άλλο λόγο, αλλά διότι υπάρχει και ο παράγων «δανειστές», οι οποίοι ήδη, όπου σταθούν και όπου βρεθούν, πιέζουν και φωνάζουν ώστε να μην ανατραπούν τα συμφωνηθέντα.

 

Σε όλες τις κατ’ ιδίαν συζητήσεις τους κυβερνητικά στελέχη αναγνωρίζουν ότι οι καταστροφές στην Αττική και οι δεκάδες νεκροί έχουν ήδη αλλάξει το πολιτικό σκηνικό. Η κυβέρνηση δεν θα μπορέσει να «ξεφύγει», καθώς γεγονός που αγγίζει την ασφάλεια και την ανθρώπινη ζωή επικαλύπτει τα πάντα.

Γι’ αυτό εγκαταλείφθηκε γρήγορα η τακτική του τύπου «δεν υπάρχουν ευθύνες, όλα λειτούργησαν σωστά» για να χαραχθεί νέα στρατηγική: απομάκρυνση των άμεσα εμπλεκόμενων πολιτικών και επιχειρησιακών στελεχών, πρωτοβουλίες οικονομικής και άλλης ενίσχυσης των πληγέντων αλλά και μέτρα για καταπολέμηση της αυθαίρετης δόμησης.

 

Κι όμως, ακόμη και αυτά δεν είναι αρκετά. Ακόμη και αν οι εκλογές γίνουν στο τέλος της κυβερνητικής θητείας, οι πυρκαγιές της Αττικής θα είναι «ζωντανές». Από τη στιγμή που εμπλέκεται πλέον η ελληνική Δικαιοσύνη, η δικαστική έρευνα θα είναι που θα τροφοδοτεί την επικαιρότητα με ευρήματα που στοιχειοθετούν ευθύνη. Γι’ αυτό η κυβέρνηση χρειάζεται επειγόντως μια «στροφή» στην πολιτική και επικοινωνιακή ατζέντα, χωρίς όμως να φανεί ότι «δραπετεύει» από το θέμα των πυρκαγιών.

 

Σε αυτή τη φάση η οικονομία προσφέρεται γι’ αυτό τον σκοπό, καθώς φαίνεται ότι… λεφτά υπάρχουν, και μάλιστα χωρίς να χρειαστεί να τεθούν υπό αμφισβήτηση οι βασικοί δημοσιονομικοί στόχοι. Τουλάχιστον αυτό ισχυρίζεται η κυβερνητική πλευρά, η οποία θα χρειαστεί να πείσει τους δανειστές για το δίκαιο και το ειλικρινές των θέσεών της.

 

Πότε θα γίνουν όλα αυτά; Μέσα στον Σεπτέμβριο, καθώς μέχρι τα μέσα Οκτωβρίου θα πρέπει όλα να έχουν τελειώσει εν όψει του Eurogroup που είναι προγραμματισμένο για τις 5 Νοεμβρίου, αλλά και εν όψει της κατάθεσης του προϋπολογισμού στις 20 Νοεμβρίου. Οι συζητήσεις θα είναι επίπονες, καθώς η ελληνική πλευρά θέλει να περάσει όχι ένα, όχι δύο, αλλά τρία διαφορετικά πακέτα παροχών, των οποίων το περιεχόμενο έχει ως εξής:

 

Το πρώτο «πακέτο» η κυβέρνηση θέλει να το μοιράσει στους πολίτες μέσα στο 2018. Εκτιμά ότι το ύψος του θα κυμαίνεται από 500 έως 900 εκατ. ευρώ και θα χρηματοδοτηθεί από το φετινό υπερ-πλεόνασμα. Στο οικονομικό επιτελείο ελπίζουν ότι το πρωτογενές πλεόνασμα και του 2018 – εκφρασμένο με βάση τον μνημονιακό ορισμό – θα προσεγγίσει το 4%, δηλαδή μισή ποσοστιαία μονάδα πάνω από τον συμφωνηθέντα στόχο του 3,5%.

Ο φετινός προϋπολογισμός, όπως αναθεωρήθηκε μετά την ψήφιση του Μεσοπρόθεσμου Σχεδίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής, προβλέπει ότι το πρωτογενές πλεόνασμα με βάση τον μνημονιακό ορισμό θα φτάσει το 3,56% του ΑΕΠ ή τα 6,51 δισ. ευρώ, δηλαδή μόλις 107 εκατ. ευρώ πάνω από τον επίσημο μνημονιακό στόχο του 3,5%, το οποίο μεταφράζεται σε 6,404 δισ. ευρώ.

 

Στο οικονομικό επιτελείο υπάρχει η αισιοδοξία ότι τελικώς το «μνημονιακό» πλεόνασμα θα ανέλθει στα 7,2 – 7,4 δισ. ευρώ, δηλαδή στο 3,9% – 4% του ΑΕΠ. Μια επιβεβαίωση αυτού του στόχου σημαίνει ότι θα μπορεί να διανεμηθεί ένα ποσό της τάξεως των 500 – 900 εκατ. ευρώ χωρίς να θιγεί ο κεντρικός δημοσιονομικός στόχος.

 

Τα στοιχεία του πρώτου εξαμήνου επιτρέπουν στο οικονομικό επιτελείο να αισιοδοξεί. Το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή, στην έκθεση που έδωσε χθες στη δημοσιότητα, έκανε τις απαραίτητες προσαρμογές των οικονομικών μεγεθών για να υπολογίσει το μνημονιακό πλεόνασμα και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι αυτό διαμορφώνεται φέτος σε αρκετά υψηλότερα επίπεδα σε σχέση με πέρυσι (1,837 δισ. ευρώ έναντι 1,224 δισ. ευρώ πέρυσι).

 

Φυσικά το δεύτερο εξάμηνο είναι το κρίσιμο, καθώς το μεγαλύτερο μέρος των φορολογικών εσόδων πρέπει να εισπραχθεί μέσα στο διάστημα Ιουλίου – Δεκεμβρίου. Στο οικονομικό επιτελείο υπάρχει η βεβαιότητα ότι στις αρχές Δεκεμβρίου θα μπορούν να δοθούν χρήματα στους πολίτες.

Το περιεχόμενο των μέτρων θα συζητηθεί μετά το τέλος Αυγούστου προκειμένου να υπάρχουν σαφέστερες ενδείξεις σχετικά με την πορεία της οικονομίας, αλλά και του πρωτογενούς πλεονάσματος. Σε κάθε περίπτωση θα είναι μέτρα εφάπαξ απόδοσης, δηλαδή δεν θα επιβαρύνουν τον προϋπολογισμό του 2019, για τον οποίο υπάρχει άλλος σχεδιασμός.

 

Το δεύτερο πακέτο θα «χρηματοδοτηθεί» με το πρωτογενές υπερ-πλεόνασμα του 2019, ενώ αναμένεται να φτάσει στα 800-900 εκατ. ευρώ, σύμφωνα πάντοτε με τις μέχρι τώρα εκτιμήσεις του οικονομικού επιτελείου.

Για να υπάρξει το δημοσιονομικό περιθώριο να χρηματοδοτηθεί αυτό το πακέτο – το οποίο θα έχει, βάσει των κυβερνητικών επιθυμιών, μόνιμο χαρακτήρα, δηλαδή θα πρόκειται για μέτρα που θα ισχύουν εις το διηνεκές και όχι μόνο για το 2019 – το μόνο που πρέπει να συμβεί είναι να επιβεβαιωθεί η πρόβλεψη του μεσοπρόθεσμου σχεδίου δημοσιονομικής προσαρμογής. Αυτό προβλέπει ότι το πρωτογενές πλεόνασμα θα φτάσει στα 7,509 δισ. ευρώ ή στο 3,96%, δηλαδή περίπου 868 εκατ. ευρώ πάνω από τον επίσημο στόχο των 6,641 δισ. ευρώ.

 

Σε ευρεία σύσκεψη υπό τον πρωθυπουργό θα αποφασιστεί – πιθανότατα πριν από τα εγκαίνια της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης – η κατανομή των πόρων ανάμεσα στο σκέλος των εσόδων και το σκέλος των δαπανών. Το ζητούμενο είναι να χρηματοδοτηθούν μειώσεις φόρων, μειώσεις ασφαλιστικών εισφορών, αλλά και κάποιες κοινωνικές δαπάνες (μείωση κατώτερου συντελεστή της κλίμακας από το 22% όπου είναι σήμερα, ελαφρύνσεις στον ΕΝΦΙΑ και μειώσεις ασφαλιστικών εισφορών για τους ελεύθερους επαγγελματίες).

 

Το τρίτο πακέτο μέτρων είναι το πιο σημαντικό σε πολιτικό αλλά και οικονομικό επίπεδο. Δεν έχει δημοσιονομικό κόστος, καθώς «αυτοχρηματοδοτείται»: από τη μία προβλέπει την ακύρωση της μείωσης των συντάξεων και από την άλλη ολόκληρο το πακέτο με τα αντίμετρα, κάτι που καθιστά τη συγκεκριμένη παρέμβαση δημοσιονομικά ουδέτερη.

 

Για να προχωρήσει αυτό το πακέτο (κάτι που θεωρείται εκ των ων ουκ άνευ για την κυβέρνηση, ειδικά μετά τις πυρκαγιές), η προσπάθεια του οικονομικού επιτελείου θα επικεντρωθεί στο να αποδομηθεί το επιχείρημα ότι η μείωση των συντάξεων συνιστά «μεταρρύθμιση» η οποία συμβάλλει στην ενίσχυση της βιωσιμότητας του ασφαλιστικού συστήματος.

 

Βασικό επιχείρημα της ελληνικής πλευράς αναμένεται να είναι ότι οι περικοπές θα αφορούν συντάξεις που ούτως ή άλλως τα επόμενα χρόνια θα πάψουν να υπάρχουν (σ.σ.: οι συντάξεις με τις μεγάλες «προσωπικές διαφορές» σταδιακά θα χάνονται λόγω του θανάτου των δικαιούχων και θα αντικαθίστανται από νέες χαμηλότερες, οι οποίες θα υπολογίζονται βάσει των προβλέψεων του Νόμου Κατρούγκαλου).

 

Για να ενεργοποιηθούν όλα αυτά τα μέτρα, θα πρέπει να υπάρξει συμφωνία με τους δανειστές. Οι συζητήσεις θα ξεκινήσουν άμεσα σε επίπεδο υπουργών Οικονομικών, ενώ το φθινόπωρο οι διαβουλεύσεις θα κορυφωθούν:

1. Μέσα στον Σεπτέμβριο αναμένεται να ξεκινήσει ο έλεγχος του ελληνικού προϋπολογισμού του 2019 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο πλαίσιο του «Ευρωπαϊκού Εξαμήνου».

Η Ελλάδα, μετά την έξοδό της από τα μνημόνια, υποχρεούται, όπως και όλες οι υπόλοιπες χώρες της Ευρωζώνης, να κοινοποιήσουν στην Κομισιόν τις παραμέτρους του προϋπολογισμού της επόμενης χρονιάς μέχρι τα μέσα Οκτωβρίου. Αυτό σημαίνει ότι φέτος το προσχέδιο του προϋπολογισμού που θα κατατεθεί στη Βουλή την 1η Οκτωβρίου θα πρέπει να είναι πολύ κοντά στο τελικό σχέδιο του προϋπολογισμού και ας μεσολαβεί ένα διάστημα 50 ημερών μέχρι την κατάθεσή του στη Βουλή.

2. Στα τέλη Οκτωβρίου θα έρθουν στην Ελλάδα οι εκπρόσωποι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, του ΔΝΤ και του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Στήριξης για την πρώτη μεταμνημονιακή έκθεση προόδου της ελληνικής οικονομίας.

Από αυτή την έκθεση θα εξαρτηθεί το αν θα δοθεί η δόση των 600 εκατ. ευρώ από τα κέρδη των ANFAs και των SMPs, όπως επίσης και το αν θα σταλεί το κατάλληλο μήνυμα στις αγορές σχετικά με τη δέσμευση της Ελλάδας να προωθήσει τις μεταρρυθμίσεις που έχουν συμφωνηθεί.

Έως το Eurogroup της 5ης Νοεμβρίου θα έχει φανεί αν ειδικά η πρόθεση της κυβέρνησης να μην προχωρήσει με τη μείωση των συντάξεων θα εκληφθεί ως απόκλιση από τα συμφωνηθέντα ή αν η ελληνική πλευρά θα μπορέσει να πείσει τους δανειστές ότι δεν χρειάζεται να υπάρξει και νέα περικοπή εισοδημάτων από τη στιγμή που θα τηρηθεί ο βασικός στόχος για την παραγωγή του συμφωνημένου πρωτογενούς πλεονάσματος.