search
ΤΡΙΤΗ 19.03.2024 11:47
MENU CLOSE

Έτσι «δένει» η Ρωσία την Τουρκία – Ο «πυρηνικός» έλεγχος του Κρεμλίνου στην Άγκυρα μέσω Ακούγιου

Δημοσιεύτηκε στο ΠΟΝΤΙΚΙ

τεύχος 2036
30-08-2018
03.09.2018 03:00
Έτσι «δένει» η Ρωσία την Τουρκία - Ο «πυρηνικός» έλεγχος του Κρεμλίνου στην Άγκυρα μέσω Ακούγιου - Media

 

Ο «πυρηνικός» έλεγχος του Κρεμλίνου στην Άγκυρα μέσω Ακούγιου

Ο κόσμος έχει αρχίσει να στηρίζεται υπερβολικά στην πυρηνική τεχνολογία της Ρωσίας. Ή, τουλάχιστον, έτσι το βλέπει η Δύση. Μετά την πυρηνική καταστροφή της Φουκουσίμα τον Μάρτιο του 2011, που υπήρξε η χειρότερη μετά το Τσερνομπίλ, η βιομηχανία δέχτηκε ένα τεράστιο πλήγμα. Πυρηνικά εργοστάσια έκλεισαν το ένα μετά το άλλο σε ολόκληρο τον κόσμο.

Δυο χρόνια αργότερα η ποσότητα του παραγόμενου από πυρηνική ενέργεια ηλεκτρισμού «έκανε βουτιά» κατά 11% και έκτοτε δεν έχει ανακάμψει. Μέσα από την παρακμή της βιομηχανίας, όμως, αναδύθηκε μια χώρα που σήμερα κυριαρχεί στην αγορά για εξαγωγή πυρηνικών εργοστασίων. Η Ρωσία.

Με την εγχώρια ζήτηση για ηλεκτρισμό να παραμένει σχετικά χαμηλή, η κατασκευή καινούργιων πυρηνικών εργοστασίων εντός της Ρωσίας περικόπηκε. Έτσι η Rosatom, η κρατική ρωσική εταιρεία πυρηνικής ενέργειας, άνοιξε τα φτερά της στο εξωτερικό.

Σύμφωνα με τον Στέφαν Σολτσενότσιν, αναλυτή του κλάδου πυρηνικής ενέργειας του Ινστιτούτου McKinsey, η Rosatom στοχεύει σε κράτη που αποκαλεί τον «μεγάλο μέσο χώρο», δηλαδή χώρες που δεν είναι στενοί σύμμαχοι ούτε των ΗΠΑ ούτε της Ρωσίας.

Τον Απρίλιο η Μόσχα ξεκίνησε την κατασκευή του πρώτου πυρηνικού εργοστασίου της Τουρκίας, αξίας 20 δισ. δολαρίων. Ο πρώτος αντιδραστήρας αναμένεται να είναι έτοιμος το 2023.

Η Τουρκία φιλοδοξούσε να κατασκευάσει ένα εργοστάσιο πυρηνικής ενέργειας στα μεσογειακά παράλια από τη δεκαετία του 1970. Τον Μάρτιο η ρωσική Rosatom ανακοίνωσε ότι το πρώτο πυρηνικό εργοστάσιο της Τουρκίας θα κατασκευαστεί στο Ακούγιου, στην επαρχία της Μερσίνας, απέναντι από την Κύπρο.

Το τουρκο-ρωσικό πυρηνικό εγχείρημα θα καλύπτει το 10% των ενεργειακών αναγκών της Τουρκίας. Σύμφωνα με τη Rosatom, το πυρηνικό εργοστάσιο θα είναι έτοιμο το 2023 και άλλες τρεις μονάδες θα παραδοθούν το 2026.

Όμως, οι βλέψεις της Άγκυρας να γίνει πυρηνική υπερδύναμη δεν σταματάνε στο Ακούγιου.

Για τρία εργοστάσια η Τουρκία

Ο Ερντογάν σχεδιάζει την κατασκευή δύο ακόμα πυρηνικών εγκαταστάσεων.

Το ένα θα βρίσκεται στη Σινώπη, στη Μαύρη Θάλασσα. Θα κατασκευαστεί από ένα ιαπωνικό κονσόρτσιουμ και η διακρατική συμφωνία υπογράφτηκε ήδη το 2013.

Άλλο ένα φιλοδοξεί να κατασκευάσει στην Ιγκνιάντα, στα σύνορα με τη Βουλγαρία, περίπου 250 χιλιόμετρα από την Ελλάδα. Το συγκεκριμένο βρίσκεται ακόμη στο στάδιο των συζητήσεων.

Η διακρατική συμφωνία Τουρκίας – Ρωσίας για το Ακούγιου υπογράφτηκε το 2010. Η έναρξη των εργασιών για την κατασκευή του πυρηνικού εργοστασίου είχαν ερμηνευτεί από Ευρώπη και ΗΠΑ ως σημάδι ιδιαίτερα θερμού εναγκαλισμού του Ερντογάν με τη Μόσχα. Μάλιστα το καθεστώς λειτουργίας που θα έχει το Ακούγιου θα είναι ιδιαίτερο. Όχι μόνο θα κατασκευαστεί από τη Rosatom, αλλά ουσιαστικά η Ρωσία θα εποπτεύει τη λειτουργία του για τουλάχιστον 49 χρόνια.

Ο ειδικός στα θέματα ατομικής ενέργειας Σαρμάν Τζενκάι, καθηγητής του Πανεπιστημίου της Κωνσταντινούπολης, εκτιμά ότι το πυρηνικό ντιλ μεταξύ Ρωσίας – Τουρκίας δεν εξασφαλίζει τη μεταφορά τεχνογνωσίας στην Τουρκία: «Το μέλλον του πρότζεκτ είναι στα χέρια των Ρώσων φίλων μας, που έχουν όλη την τεχνογνωσία. Ας ελπίσουμε ότι δεν θα υπάρξει κανένα ατύχημα. Διότι, όταν ένα έργο πυρηνικής ενέργειας αντιμετωπίζει πρόβλημα καθυστέρησης, τότε είναι πάντα η συμβαλλόμενη χώρα που πληρώνει τον λογαριασμό».

«Δεμένες» οι χώρες – πελάτες

Σύμφωνα με τις ανακοινώσεις της Rosatom, η εταιρεία έχει κλείσει συμφωνίες για την κατασκευή 33 νέων πυρηνικών εργοστασίων, συνολικής αξίας περίπου 130 δισ. δολαρίων. Ήδη βρίσκονται υπό κατασκευή 12, συμπεριλαμβανομένων αυτών σε Ουγγαρία, Ινδία και Μπαγκλαντές.

Η εξαγωγή ενέργειας υπήρξε για χρόνια βασική επιδίωξη και «θεμέλιο» της εξωτερικής πολιτικής της Ρωσίας, συνήθως μέσω των άφθονων κοιτασμάτων φυσικού αερίου και πετρελαίου που διαθέτει.

Η εξαγωγή πυρηνικών εργοστασίων μπορεί μεν να είναι δυσκολότερη και να απαιτεί μια περίπλοκη διαδικασία, αλλά, όπως λέει ο Στέφαν Σολτσενότσιν, από πολλές απόψεις είναι πιο επικερδής και πιο συμφέρουσα.

Οι πωλήσεις πυρηνικών αντιδραστήρων αποφέρουν περισσότερα χρήματα από τα ορυκτά καύσιμα, αφού συνήθως πάνε πακέτο με μια σειρά υπηρεσιών: την παροχή του πυρηνικού καυσίμου, την εκπαίδευση του προσωπικού και τις συμβουλευτικές υπηρεσίες.

Το κάθε ένα από αυτά τα πυρηνικά εργοστάσια αποτελεί πρότζεκτ πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων, που δεν επηρεάζεται από τις διακυμάνσεις στις τιμές των βασικών εμπορευμάτων και, επιπρόσθετα, «κλειδώνει» τις χώρες – πελάτες σε μια σχέση δεκαετιών με τη Ρωσία.

Γεωπολιτικός μοχλός

Με την ολοκλήρωσή τους τα πυρηνικά εργοστάσια προσφέρουν μια προφανή διπλωματική επιρροή, με την έννοια ότι ελέγχουν ένα μεγάλο κομμάτι της ηλεκτροπαραγωγικής «ικανότητας» μιας χώρας. Θεωρητικά, για παράδειγμα, η Ρωσία θα μπορούσε να απειλήσει να ανεβάσει την τιμή του ουρανίου ή απλώς να κλείσει έναν αντιδραστήρα που λειτουργεί η Rosatom.

Η σχέση μεταξύ εξαγωγέα και πελάτη είναι πολύ στενή, ειδικά τα πρώτα χρόνια λειτουργίας ενός πυρηνικού εργοστασίου, όταν το εγχώριο προσωπικό βρίσκεται ακόμα στη διαδικασία της εκπαίδευσης και η χώρα – εξαγωγέας, δηλαδή η Ρωσία στην προκειμένη περίπτωση, εμπλέκεται άμεσα στη λειτουργία του εργοστασίου.

Η όποια θεωρητική απειλή είναι ιδιαίτερα πιθανή σε χώρες όπου το νέο πυρηνικό εργοστάσιο είναι υπεύθυνο για ένα σημαντικό μερίδιο της παροχής ηλεκτρισμού. Για παράδειγμα, το Rooppur, ο ρωσικής κατασκευής σταθμός πυρηνικής ενέργειας στο Μπαγκλαντές, θα προμηθεύει 2.400 μεγκαβάτ, που θα αντιστοιχούν στο 15% της συνολικής παραγωγής ενέργειας της χώρας.

Κάποιες ευάλωτες χώρες έχουν συνηθίσει στην τάση της Μόσχας να χειρίζεται την ενέργεια ως γεωπολιτικό όπλο και ως μοχλό πίεσης. Πριν από κάποια χρόνια τα τελεσίγραφα που αφορούσαν την παροχή φυσικού αερίου ήταν συχνό φαινόμενο τους χειμώνες στην Ανατολική Ευρώπη.

Τελευταία, πάντως, οι προειδοποιήσεις έχουν γίνει πιο… εκλεπτυσμένες. Σύμφωνα με το Κίεβο, για παράδειγμα, το 2015 η Ρωσία εξαπέλυσε μια κυβερνοεπίθεση στο σύστημα μετάδοσης ηλεκτρισμού της Ουκρανίας.

Οι «πίσω πόρτες»

Πριν από δύο εβδομάδες το υπουργείο Εσωτερικής Ασφάλειας των ΗΠΑ δήλωσε ότι η ρωσική στρατιωτική υπηρεσία πληροφοριών χακάρισε τις αίθουσες ελέγχου σε αμερικανικούς σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Κάποιες χώρες δεν αποκλείουν την πιθανότητα τα καινούργια ρωσικά πυρηνικά εργοστάσια να διαθέτουν «πίσω πόρτες» που να επιτρέπουν παρόμοιες κυβερνοεπιθέσεις.

Αντίθετα, τους συγκεκριμένους φόβους δεν συμμερίζεται η γενική διευθύντρια της Διεθνούς Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας Ανέτα Ρίζινγκ. Θεωρεί ότι η γεωπολιτική δεν εμπλέκεται ιδιαίτερα στα εξαγωγικά σχέδια της Rosatom. Οποιαδήποτε επιρροή μπορεί να έχει το Κρεμλίνο μέσω των εργοστασίων της Rosatom περιορίζεται από την εποπτεία της Διεθνούς Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας.

Εκτός αυτού, η επιρροή της Rosatom εξασθενεί με τον καιρό, επειδή τα κράτη – πελάτες της συνήθως επιμένουν να εκπαιδεύσει η εταιρεία εγχώριους ειδικούς για να λειτουργούν μακροπρόθεσμα τα πυρηνικά της εργοστάσια. Έτσι η όποια πιθανή «απρεπής» συμπεριφορά της Ρωσίας, αν θεωρητικά δεχτούμε ότι μπορεί να προβεί σε τέτοιες ενέργειες δολιοφθοράς, χακαρισμάτων και εκβιασμών, θα τρόμαζε υποψήφιους αγοραστές σε άλλες χώρες. Κατά συνέπεια θα έπληττε την αξιοπιστία της Rosatom, κάτι που θα της κόστιζε σε μελλοντικά ντιλ.

Παρ’ όλα αυτά, οι ανησυχίες παραμένουν. Το 2017 ένα νοτιοαφρικανικό δικαστήριο μπλόκαρε ένα ντιλ με τη Rosatom αξίας 76 δισ. δολαρίων. Για τη συμφωνία είχε γίνει μυστική διαπραγμάτευση μεταξύ των Προέδρων των δυο χωρών Τζέικομπ Ζούμα και Βλαντίμιρ Πούτιν.

Τώρα και στην Ευρώπη

Μέσα στην Ευρώπη η Rosatom ξεκίνησε φέτος την κατασκευή ενός αντιδραστήρα στην Ουγγαρία κάποιους μήνες αφότου ο Βίκτορ Όρμπαν, ο Ούγγρος πρωθυπουργός, υποδέχτηκε θερμά στη Βουδαπέστη τον Πούτιν. Το ντιλ χρηματοδοτείται με ένα δάνειο 10 δισ. δολαρίων από τη Ρωσία και η Rosatom πρόκειται να λειτουργεί το εργοστάσιο και να το τροφοδοτεί με καύσιμα.

Στην Ευρώπη υπάρχουν φόβοι ότι η Ρωσία θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει το συγκεκριμένο πυρηνικό εργοστάσιο ως διπλωματικό μοχλό πίεσης. Αλλά και το Ostrovets, το αξίας 11 δισ. δολαρίων πυρηνικό εργοστάσιο που κατασκευάζει η Rosatom στη Λευκορωσία, θεωρείται από Ευρώπη και ΝΑΤΟ μια απόπειρα της Μόσχας να διατηρήσει την ενεργειακή εξάρτηση των γειτόνων της από τη Ρωσία.

Έμειναν πίσω οι ανταγωνιστές

Δύο είναι οι βασικοί λόγοι που το πυρηνικό πρόγραμμα της Ρωσίας όχι μόνο αντέχει, αλλά ανθεί: οι βασικοί σχεδιασμοί του είναι φθηνοί και η Rosatom απολαύει κρατικής στήριξης, πράγμα που της επιτρέπει να «απορροφά» ζημιές και ρίσκα που σε άλλη περίπτωση θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο να διασφαλιστούν, όπως π.χ. καταστροφές πυρηνικών εγκαταστάσεων.

Οι ανταγωνιστές της βρίσκονται πολύ πίσω: Η Areva της Γαλλίας (τώρα πια Orano) έχει αρχίσει να κατασκευάζει μόλις δύο εργοστάσια την τελευταία δεκαετία, ένα στη Φινλανδία και ένα στην Κίνα. Και τα δύο έχουν καθυστερήσει, σύμφωνα με τον αρχικό προγραμματισμό, και έχουν υπερβεί τον προϋπολογισμό.

Η ενεργειακή εταιρεία της Ν. Κορέας, η KEPCO, αντιμετωπίζει σοβαρές αντιδράσεις στο εσωτερικό της χώρας ενάντια στην πυρηνική ενέργεια, ενώ στην Αμερική η Westinghouse μόλις τώρα αρχίζει να επανέρχεται έπειτα από πτώχευση.

Αγώνας δυο κρατών

Ουσιαστικά πρόκειται για αγώνα μεταξύ δύο κρατών. Ο μόνος αληθινός ανταγωνιστής της Ρωσίας είναι η Κίνα, άλλη μια χώρα με «κρατικό καπιταλισμό». Όπως συμβαίνει στη Ρωσία, κυβέρνηση και μπίζνες είναι στενά συνδεδεμένες.

Μέχρι πρόσφατα η Κίνα ήταν επικεντρωμένη στο να εξυπηρετήσει τις διαρκώς και αυξανόμενες ανάγκες για ηλεκτρική ενέργεια στο εσωτερικό της. Όμως άλλαξε πολιτική δίνοντας προτεραιότητα στην εισαγωγή πρώτων υλών και στην εξαγωγή τεχνολογίας, πολλαπλασιάζοντας τις φιλοδοξίες της για το εξωτερικό.

Μία κρατικής στήριξης κινεζική εταιρεία χρηματοδοτεί εν μέρει το Hinkley Point στη Βρετανία. Πρόκειται για τον πρώτο καινούργιο πυρηνικό αντιδραστήρα στη χώρα μετά το 1995 και η κατασκευή του υπολογίζεται ότι θα κοστίσει δυο φορές όσο οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Λονδίνου το 2012.

Άλλες κινεζικές εταιρείες εμπλέκονται στην κατασκευή πυρηνικών εργοστασίων σε Τουρκία και Αργεντινή.

Πάντως, αν και εκτιμάται ότι η Κίνα τελικά θα τη φτάσει, προς το παρόν η Ρωσία δεν έχει κανέναν σοβαρό ανταγωνιστή στην εξαγωγή πυρηνικής τεχνολογίας.

Για όσο ο κόσμος θα χρειάζεται να παράγει όλο και περισσότερη ηλεκτρική ενέργεια από πυρηνικά εργοστάσια, αν πρόκειται πράγματι να κάνει πράξη την απεξάρτηση από τον άνθρακα, η ηγετική θέση της Ρωσίας σε αυτόν τον τομέα θα ανησυχεί τη Δύση.

google_news_icon

Ακολουθήστε το topontiki.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν.

ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΔΗΜΟΦΙΛΗ

Το topontiki.gr σέβεται όλες τις απόψεις, αλλά διατηρεί το δικαίωμά του να μην αναρτά υβριστικά σχόλια και διαφημίσεις. Οι χρήστες που παραβιάζουν τους κανόνες συμπεριφοράς θα αποκλείονται. Τα σχόλια απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των αναγνωστών.

ΤΡΙΤΗ 19.03.2024 11:43