Το ιδανικό μίγμα εξαγγελιών και μηνυμάτων αναζήτησε όλες τις προηγούμενες μέρες η κυβέρνηση με στόχο η πρώτη μεταμνημονιακή ΔΕΘ, ύστερα από οκτώ χρόνια προγραμμάτων, να εκπέμπει όχι μόνο στο συμβολικό επίπεδο αλλά και με απτό τρόπο το μήνυμα ότι η σφιχτή δημοσιονομική προσαρμογή είναι πλέον παρελθόν και η χώρα εισέρχεται σταδιακά σε αυτό που έχει κατά καιρούς περιγραφεί ως «μεταμνημονιακό ξέφωτο».

Έχει κι έναν χαρακτήρα πανηγυρικού ορόσημου για την έξοδο, καθώς ο σχετικός σχεδιασμός για την τυπική λήξη του μνημονίου στις 21 Αυγούστου δεν στάθηκε δυνατό να υλοποιηθεί, αντιθέτως «κάηκε» από τη θλιβερή «επέτειο» της συμπλήρωσης ενός περίπου μήνα από τις φονικές πυρκαγιές στο Μάτι.

Ως προς το οικονομικό – πολιτικό πλαίσιο που θα εκφωνηθεί από το βήμα της ΔΕΘ τη ζυγαριά του Μαξίμου βάρυναν από τη μία μεριά οι δεσμεύσεις της κυβέρνησης στους δανειστές ότι δεν θα αρχίσει να ξηλώνει το μνημονιακό πλαίσιο «μεταρρυθμίσεων» και από την άλλη η ανάγκη ανάταξης του πολιτικού κλίματος και διαμόρφωσης κλίματος αισιοδοξίας σε μια προεκλογική χρονιά, κάτι που περνάει σαφώς μέσα από την εμπέδωση του μηνύματος ότι τα μνημόνια τελείωσαν και ξεκινά μια νέα εποχή. Μήνυμα το οποίο δεν μπορεί, όπως προαναφέρθηκε, να είναι μόνο συμβολικό.

Από την άλλη, παρόλο που, με βάση το περίγραμμα των εξαγγελιών που έχει γίνει γνωστό μέχρι στιγμής (μέσω διαρροών και δημοσιευμάτων), η κυβέρνηση αναμένεται να κατηγορηθεί από τους αντιπάλους της για «παροχολογία», εκ των πραγμάτων τα περιθώρια «παροχών» σε αυτή τη φάση είναι μικρά.

Κι αυτό διότι η ΔΕΘ λαμβάνει χώρα κατά την πρεμιέρα της μεταμνημονιακής επιτήρησης – δυο μέρες μετά την παρουσία του πρωθυπουργού στη Θεσσαλονίκη θα επισκεφτούν την Αθήνα οι επικεφαλής των θεσμών – και τρεις εβδομάδες πριν από την κατάθεση του προσχεδίου του προϋπολογισμού, όπου ύστερα από διαβούλευση με τους θεσμούς θα αποτυπωθεί το οικονομικό πρόγραμμα του 2019, ενώ τα οικονομικά δεδομένα θα οριστικοποιηθούν στο τέλος της χρονιάς.

Και κυρίως διότι η έξοδος από το μνημόνιο είναι ένα «φρέσκο» γεγονός με τους δανειστές και τις αγορές να «μετρούν» τη συμπεριφορά της κυβέρνησης και τις πρώτες της κινήσεις.

«Όχι» στο ξήλωμα μεταρρυθμίσεων

Στις προθέσεις του Αλέξη Τσίπρα λοιπόν δεν είναι ούτε η ρήξη με τους δανειστές – πέραν ίσως μιας υπολογισμένης και «σκηνοθετημένης» κόντρας με το ΔΝΤ όταν έρθει η ώρα – ούτε η απώλεια της εμπιστοσύνης και βεβαίως της στήριξής τους μέσα από μια ματαίωση των προσδοκιών τους, κάτι που θα σηματοδοτείτο από το «ξεδόντιασμα» του μνημονιακού πλαισίου.

Την ανάγκη τήρησης αυτών των ισορροπιών αποτυπώνει η αναφορά του πρωθυπουργού κατά το πρόσφατο Υπουργικό Συμβούλιο, μετά τον ανασχηματισμό, το πρώτο της μεταμνημονιακής περιόδου:

«Έχει κλείσει ο κύκλος της επιτροπείας, ο κύκλος των μειώσεων και των περικοπών, και μπορεί πλέον να ανοίξει ο κύκλος των αναγκαίων ελαφρύνσεων, των πολιτικών κοινωνικής στήριξης, ο ενάρετος κύκλος της δίκαιης ανάπτυξης». Πρόσθεσε όμως την απαραίτητη διευκρίνιση: «Πάντοτε, βεβαίως, με σύνεση και σωφροσύνη, χωρίς να επαναλάβουμε τα μεγάλα λάθη του παρελθόντος, που οδήγησαν τη χώρα στη μνημονιακή περιπέτεια, αλλά και την παρακμή, με σεβασμό στο δημοσιονομικό μονοπάτι που έχουμε συμφωνήσει με τους δανειστές μας, ώστε να μπορούμε να αποπληρώνουμε το χρέος μας, τόσο άμεσα όσο όμως και μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα».

Το πακέτο της φετινής ΔΕΘ – που σύμφωνα με όσα είναι γνωστά αντιστοιχεί σε «δημοσιονομικό χώρο» ύψους περίπου 800 εκατ. ευρώ – πάντως στόχος είναι να μοιραστεί σε περισσότερους, ακόμη κι αν αυτό μειώνει το ύψος των στοχευμένων «παροχών» ανά φορολογούμενο.

Αν το προηγούμενο διάστημα η κυβέρνηση επικέντρωσε κυρίως στα λαϊκά και πολύ φτωχά στρώματα που, σύμφωνα και με τις αναλύσεις της, βρίσκονταν στον πυρήνα του ακροατηρίου της, πλέον αναμένεται ότι θα στοχεύσει και στα μεσαία στρώματα, που επλήγησαν περισσότερο από το τρίτο μνημονιακό πρόγραμμα μέσω της φορολογίας και των ασφαλιστικών εισφορών. Κοινώς, ο πρωθυπουργός από τη Θεσσαλονίκη θα απευθυνθεί στα πολύ χαμηλά εισοδήματα, σε μισθωτούς και ελεύθερους επαγγελματίες, μεσαίες και μικρές επιχειρήσεις. Κατ’ αυτό τον τρόπο η κυβέρνηση, θεωρώντας ότι «έχει» τα λαϊκά στρώματα, θα επιχειρήσει να απλωθεί και προς τα πάνω, και να προσελκύσει το κοινό στο οποίο απευθύνεται ο Κυριάκος Μητσοτάκης, προκειμένου να καλύψει το χαμένο έδαφος και να «φράξει» τον δρόμο στην αξιωματική αντιπολίτευση.

Εξαγγελίες για περισσότερους

Το περίγραμμα των εξαγγελιών που αναμένεται να ακούσουμε το προσεχές Σαββατοκύριακο περιλαμβάνει:

– Τις συντάξεις και συγκεκριμένα τη μη εφαρμογή του ψηφισμένου μέτρου της περικοπής των συντάξεων έως 18% από την αρχή της επόμενης χρονιάς. Το κυβερνητικό επιτελείο τις προηγούμενες ημέρες ζύγισε το αν ο πρωθυπουργός θα κάνει μια καθαρή εξαγγελία για τις συντάξεις ή αν θα κάνει μια γενική αναφορά που θα φωτογραφίζει το μέτρο, με την πλάστιγγα να γέρνει προς το δεύτερο. Η σχετική προσεκτική ρητορική που διατυπώνεται μέχρι στιγμής λέει ότι τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν ότι για την επίτευξη του πλεονάσματος 3,5% δεν κρίνεται αναγκαία η εφαρμογή του μέτρου της μείωσης των συντάξεων, ενώ, όπως είπαμε, και ο πρωθυπουργός διακήρυξε ότι «κλείνει ο κύκλος των μειώσεων και των περικοπών». Πάντως ακόμη κι αν η απόφαση της κυβέρνησης για τη μη εφαρμογή του μέτρου μέσα στο 2019 είναι ειλημμένη και έχει ένα κατ’ αρχάς κλείσιμο του ματιού από τους δανειστές, για να υπάρξει ξεκάθαρη εξαγγελία θα πρέπει να προηγηθεί η διαβούλευση με τους θεσμούς για τον προϋπολογισμό, το προσχέδιο του οποίου θα κατατεθεί την 1η Οκτωβρίου. Διαδικασία που έπεται της ΔΕΘ. Πάντως στο κυβερνητικό επιτελείο θεωρείται ότι πρέπει οπωσδήποτε να δοθεί κάποιο σήμα σχετικά με τη μη περικοπή των συντάξεων.

– Φοροελαφρύνσεις σε φυσικά πρόσωπα κι επιχειρήσεις, ενώ συζητείται και κάποια ελάφρυνση στον ΕΝΦΙΑ.

– Μείωση εισφορών στην κύρια ασφάλιση για ελεύθερους επαγγελματίες.

– Περαιτέρω, στο πεδίο των εργασιακών ήδη εξαγγέλθηκε η κατάργηση του υποκατώτατου μισθού (ίσχυε για εργαζόμενους κάτω των 25 ετών) και προαναγγέλθηκε η αύξηση του κατώτατου.

– Ταυτόχρονα η κυβέρνηση ποντάρει στο μέτρο της επέκτασης των κλαδικών συμβάσεων που προς το παρόν έχουν εξαγγελθεί για τέσσερις κλάδους – και το επόμενο διάστημα η επεκτασιμότητα θα ενεργοποιηθεί και για άλλους – και αναμένεται να επιφέρει αυξήσεις στους μισθούς πολλών εργαζομένων.

Τα παραπάνω επισημαίνεται από αρμόδιες κυβερνητικές πηγές ότι δεν συνιστούν προεκλογικού χαρακτήρα εξαγγελίες στον βαθμό που η υλοποίησή τους τοποθετείται στις αρχές του 2019, δηλαδή πολύ πριν από τον επίσημα διακηρυγμένο σχεδιασμό για εκλογές στο τέλος της θητείας – με το σενάριο πάντως για τριπλές εκλογές τον προσεχή Μάιο να θεωρείται κυρίαρχο.

Εξέχουσα θέση στην ομιλία του πρωθυπουργού στη ΔΕΘ αναμένεται να έχουν εξαγγελίες σχετικά με τη στήριξη του κοινωνικού κράτους (πρόνοια, υγεία, παιδεία) και το αναπτυξιακό μοντέλο (κίνητρα για επενδύσεις κ.λπ.), ενώ όπως λέγεται οι ανακοινώσεις που θα γίνουν θα εντάσσονται σε έναν συνολικό σχεδιασμό με ορίζοντα τετραετίας – επομένως θα υπάρχουν και κάποια στοιχεία προεκλογικών εξαγγελιών – που αντιστοιχεί με το μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα. Άλλωστε από το κυβερνητικό επιτελείο υποστηρίζουν ότι η πορεία της οικονομίας – όπως αποτυπώνεται και στις προβλέψεις του μεσοπρόθεσμου – πλέον διασφαλίζει την επίτευξη των πλεονασμάτων τα επόμενα χρόνια αλλά και τη δημιουργία δημοσιονομικού χώρου τέτοιου ώστε οι ελαφρύνσεις που θα εξαγγείλει ο πρωθυπουργός να αποτελούν μόνιμα μέτρα και όχι έκτακτου χαρακτήρα.

Με ερωτηματικό είναι αν τελικώς θα εξαγγελθεί και η μη εφαρμογή του μέτρου της μείωσης του αφορολόγητου ορίου, που αφορά όμως το έτος 2020.

Σε κάθε περίπτωση η κυβέρνηση επιθυμεί να εκπέμψει το μήνυμα ότι παρόλο που η χώρα θα συνεχίσει να τηρεί ένα συγκεκριμένο και αυστηρό δημοσιονομικό πλαίσιο εν τούτοις αναγνωρίζει τις θυσίες που κατέβαλε η μεγάλη κοινωνική πλειοψηφία και καταβάλλει προσπάθεια για τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των πολιτών από εδώ και πέρα.

Σε ό,τι αφορά την αξιωματική αντιπολίτευση, αναμένεται οι τόνοι να διατηρηθούν υψηλοί και πολωτικοί, καθώς ο πρωθυπουργός φαίνεται να τρέχει να προλάβει εξαγγελίες του Κυριάκου Μητσοτάκη. Αξίζει να σημειωθεί πάντως πως σε ό,τι αφορά την ομιλία στο Βελλίδειο το βράδυ του Σαββάτου, αυτή έχει περισσότερο χαρακτήρα εξαγγελιών και λιγότερο πολιτικό και δη επιθετικό προς την αντιπολίτευση χαρακτήρα – απευθύνεται άλλωστε στους παραγωγικούς φορείς της Βόρειας Ελλάδας όλων των πολιτικών αποχρώσεων. Ωστόσο κατά τη συνέντευξη Τύπου αναμένονται από τον πρωθυπουργό περισσότερο σαφείς αιχμές προς τον βασικό του αντίπαλο Κυριάκο Μητσοτάκη αλλά και προς τη Φώφη Γεννηματά, η οποία διεμήνυσε ότι πρέπει «να πάνε από εκεί που ήρθαν» (οι ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛΛ).

Εξωστρέφεια

Σε ό,τι αφορά το πακέτο που τελικά θα ανακοινώσει ο πρωθυπουργός ενδεχομένως να μην είναι αυτό που θα ήθελε η κυβέρνηση, αλλά το βέβαιο είναι ότι θα σερβιριστεί επικοινωνιακά με τρόπο που να καλλιεργεί την αισιοδοξία των πολιτών και τις προσδοκίες τους για το άμεσο μέλλον. Πάνω απ’ όλα θα δίνει το στίγμα ότι η κρίση είναι πλέον πίσω μας.

Ο πρωθυπουργός ήδη τις μέρες προ της ΔΕΘ επιχείρησε να διαμορφώσει κλίμα εξωστρέφειας κι αισιοδοξίας, έστω κι αν η μία από τις δύο πρωτοβουλίες του αφορούσε μια ακόμη επίσκεψη στο Μάτι της Ανατολικής Αττικής προκειμένου να ενημερωθεί για τις εργασίες αποκατάστασης της περιοχής – η δεύτερη, χθες, ήταν η επίσκεψη στα Χανιά και τη μαρτυρική Κάνδανο.

Το μήνυμα είναι ότι, μετά το σοκ των πυρκαγιών και την επακόλουθη αποσταθεροποίησή της – και αφού έκανε ό,τι περνούσε από το χέρι της για την αντιμετώπιση της κατάστασης αλλά και την απόδοση ευθυνών –, η κυβέρνηση πλέον ανακτά τον βηματισμό της και την αυτοπεποίθησή της ενώπιον της κοινωνίας. Η έξοδος του πρωθυπουργού από το Μαξίμου διαμηνύει στους αντιπάλους του ότι σε αντίθεση με όσα διακηρύσσουν, μπορεί να κυκλοφορήσει ανάμεσα στον κόσμο. Άλλωστε στο πρωθυπουργικό επιτελείο έχουν υπόψη τους δημοσκοπήσεις που δείχνουν μονοψήφια διαφορά με την αξιωματική αντιπολίτευση, καθώς και ότι το πολιτικό κόστος από το Σκοπιανό και το Μάτι δεν έχει την έκταση που φοβόντουσαν.