Δημήτρης Κανελλόπουλος

Ο θάνατος του Αστρίτη

και άλλες ιστορίες

Εκδόσεις: Κίχλη

Σελ.: 141

Δέκα διηγήματα μακριά από το σήμερα, ανασυρμένα από το παρελθόν – ένα παρελθόν, ωστόσο, κοντινό σε δεκαετίες και απείρως μακρύτερο σε εξέλιξη, έτσι που ο περασμένος κόσμος να μην προϋποθέτει το παρόν – ανακαλούν έναν κόσμο μνημών. Και οι δέκα αυτές καλοστημένες ιστορίες έχουν ως γεωγραφική αναφορά τον γενέθλιο τόπο του συγγραφέα. Αν και όλα σε αυτές τις ιστορίες – πρόσωπα, χαρακτήρες, ήθη, τόποι – μοιάζουν απελπιστικά μακρινά, απόμακρα και ξένα, ξαναζούν στο παρόν μας σαν «ένας θίασος μυστικός», επανέρχονται σα να ανακαλούν ένα ξεχασμένο κομμάτι του εαυτού μας.

Μακρινές και συνάμα κοντινές, αυτές οι ιστορίες μάς θέτουν καθοριστικά ερωτήματα: το κατά πόσο φύγαμε οριστικά κι αμετάκλητα από τον γενέθλιο τόπο δίχως αποσκευές, το κατά πόσο δεν κουβαλάμε το χωριό μας στην πόλη, το παρελθόν στο παρόν, το κατά πόσο η σύγχρονη ματιά μας και οι εντυπώσεις μας είναι απαλλαγμένες από τον παλιό κόσμο. Το παρελθόν όλο και μεγαλώνει ενώ το σήμερα τελειώνει σύντομα για να ξεδιαλύνουμε τις ιστορίες μας, να τις ερμηνεύσουμε ή να τις ξεχάσουμε. Οι ιστορίες ζουν μέσα μας, ερήμην μας, σαν όνειρα, σαν παρεκκλίσεις της πραγματικότητας, σαν λησμονημένα βιώματα.

Η νοσταλγική αναπόληση του Κανελλόπουλου είναι «σκέτη», δίχως ζάχαρη, σαν πικρός καφές, γεμάτη σκληρότητα, ωμή, ενώ ταυτόχρονα δεν της λείπει η ανθρωπιά. Έχουμε να κάνουμε με καθαρόαιμα ηθογραφικά κείμενα, με τον παρελθόντα χρόνο και τις αποστάσεις να παραμένουν έντονα ρεαλιστικές. Ο πόνος, η σκοτεινιά, οι δυσκολίες δεν εξωραΐζονται, δεν στρογγυλεύονται τα πάθη, οι κακότητες, οι αδυναμίες. Δεν μεγεθύνονται οι αρετές και η άγρια ομορφιά της απλής ζωής. Οι ανθρώπινες καταστάσεις μυστικά επανέρχονται στο παρόν κρυμμένες πίσω από τα σύγχρονα ήθη – σαν να τα κοιτούν ειρωνικά. Αλλάζει ο κόσμος, γίνεται γυαλιστερός, όμορφος, στιλπνός, αλλά η λάσπη των ενστίκτων παραμένει το βασικό συνεκτικό υλικό του. Κάθε ματιά στον κόσμο που αφήνουμε πίσω, κρύβει την προβολή της στην τρέχουσα ζωή.

Ο συγγραφέας κοσμεί τις ιστορίες του με μια γάργαρη ποτιστική γλώσσα που ρέει στους αγρούς και τις εξοχές της Ηλείας και με ψυχρή οικειότητα αναπαριστά τόπους, κτίζει χαρακτήρες, συνθέτει ζωές. Κρατά ασφαλείς αποστάσεις από τον βιωματικό συναισθηματισμό και μοιάζει σαν να κοιτά τις ιστορίες του άλλοτε από μακριά κι άλλοτε από το μικροσκόπιο. Οι αφηγήσεις του Κανελλόπουλου απλώνονται χρονικά σε μια δύσκολη περίοδο της ελληνικής ιστορίας, από τη Μικρασιατική Καταστροφή ως και τα χρόνια της χούντας, με ενδιαμέσους σταθμούς τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, την Κατοχή, τον Εμφύλιο και τη μετεμφυλιακή περίοδο. Μια Ελλάδα που δυσκολεύεται να χωνευτεί, να ξεπεραστεί, να γίνει επί τέλους παρελθόν…

Όλες οι ιστορίες διαθέτουν μια αρχαϊκότατα δομημένη με διαλεχτά υλικά ύφους, γλώσσας και αφηγηματικής οικονομίας.