Ένα ακόμα ελληνικό παράδοξο

 

Η μεταπολεμική περίοδος και, κυρίως, οι μετεμφυλιακές εξελίξεις στη χώρα μας αποτελούν ίσως την πιο δυσεπίλυτη ιστορική περίοδο της σύγχρονης Ελλάδας, για αρκετούς λόγους. Κυρίως, θα λέγαμε, διότι κυριαρχούν ακόμα οι βιωματικές εντυπώσεις, πράγμα που σημαίνει ότι κυριαρχεί ο έντονος συναισθηματισμός στην επιστημονική ιστορική εποπτεία. Επίσης, μέσα από μια σειρά ελληνικών ιδιαιτεροτήτων και στερεότυπων, κυριάρχησε στην ιστορική εντύπωση η πολιτική χρήση και εκμετάλλευση της ιστορίας, πράγμα που δυσχεραίνει ιδιαίτερα την πρόσληψή της. Μια σειρά επικολυρικών, στην πλειονότητά τους, μύθων σχετικών με την Κατοχή και τον Εμφύλιο κατακλύζουν το σύγχρονο θυμικό μας, το παρόν μας, μέχρι που ανακαλύψαμε έκπληκτοι το 2011 από ομάδες αλλοφρόνων διαδηλωτών – αλλά με πιστοποιημένη ιστορική συνείδηση – ότι «η χούντα δεν τελείωσε το ’73!» (και προφανώς και δεν έπεσε το 1973, αλλά στις 23 Ιουλίου του 1974 για την ακρίβεια)…

 

Πράγματι, αν συλλογιστεί κανείς τι ακούγεται σχετικά με την Κατοχή και τον Εμφύλιο, δύσκολα μπορεί να πιστέψει ότι περάσαμε από την εποχή των μύθων στην ιστορική περίοδο. Υπαινιχθήκαμε ότι η πολιτική εκμετάλλευση του Εμφυλίου στη χώρα μας ξεπέρασε κάθε όριο. Αυτός ο ιστορικός παραλογισμός δημιούργησε έναν εκτεταμένο κοινωνικό παραλογισμό που έφτασε στα χρόνια της μνημονιακής περιόδου σε παροξυσμικές εκφράσεις. Στις διάφορες πλατείες, σεληνιασμένοι διαδηλωτές απαιτούσαν από τους «ναζιστές» εταίρους μας όχι μόνο να μας χαρίσουν τα δανεικά αλλά και να μας δανείσουν εκ νέου! Ωστόσο, η βαθειά σχιζοφρένεια εδράζεται στο ότι δεν είχαν πρόβλημα να λάβουμε μερικά ακόμα δισ. «ναζιστικών» χρημάτων…

Ο Ψυχρός Πόλεμος δεν ήταν θέμα μόνο της εξωτερικής πολιτικής του σύγχρονου κόσμου. Παράλληλα, επηρέασε καθοριστικά τη λειτουργία της διεθνούς οικονομίας, την πρόσβαση στις νέες τεχνολογίες, με ό,τι αυτό συνεπαγόταν για την αναβάθμιση της ζωής των κοινωνιών. Ταυτόχρονα, ήταν και μια μάχη ιδεολογιών σχετικά με το πολιτικό σύστημα. Στη χώρα μας είχαμε την ατυχία να εμπεδώσουμε τον Ψυχρό Πόλεμο μέσα από έναν εμφύλιο πόλεμο ο οποίος άρχισε ουσιαστικά από την περίοδο της γερμανικής κατοχής και ολοκληρώθηκε ένοπλα το 1949. Έκτοτε, συντηρείται επιμελώς στις πολιτικές διαμάχες, αισίως ως και τις μέρες μας, όπως το διατρανώνει το «ή εμείς ή αυτοί» που ακούστηκε το 2012 από το στόμα του σημερινού πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα.

 

Η χώρα μας βίωσε έντονα τραυματικά αυτή τη διεθνή διαμάχη του Ψυχρού Πολέμου καθώς, επιπροσθέτως, είχε να αντιμετωπίσει, τη δεκαετία του 1950, και το Κυπριακό ζήτημα. Επρόκειτο για μια διένεξη με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, μιας και αρχικά ήταν ένα αποικιακό ζήτημα που δημιουργήθηκε όταν η Αγγλία προσάρτησε την Κύπρο, στις 5 Νοεμβρίου 1914, καθιστώντας την «αποικία του Στέμματος», και εξελίχθηκε σε αλυτρωτικό όταν οι Ελληνοκύπριοι ανέπτυξαν έντονα τον εθνικό πόθο για «ένωση με τη μητέρα – πατρίδα», που ήταν μέρος της Μεγάλης Ιδέας του Έθνους. Από τη μεριά τους, οι Τουρκοκύπριοι ανέπτυξαν τον δικό τους εθνικισμό με αίτημα την αυτοδιάθεση του λαού τους, προτάσσοντας τη διχοτόμηση του νησιού.

 

Ο Ψυχρός Πόλεμος, το δίχως άλλο, χώρισε τις κοινωνίες σε δυο αντίπαλα στρατόπεδα, όπου οι εντάσεις δεν περιοριζόταν στην εξωτερική πολιτική των χωρών αλλά, συχνά – πυκνά, μεταφερόταν και στο εσωτερικό τους. Η χώρα μας είναι ίσως η μοναδική που βίωσε την ψυχροπολεμική περίοδο κατά τραγικό τρόπο, πριν από όλα λόγω του εμφυλίου πολέμου και κατόπιν των συντριπτικών επιπτώσεών του τόσο στους νικητές όσο και στους ηττημένους. Εκτός αυτού, η χώρα βίωσε – την εξευτελιστική περίοδο της χούντας – την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, μια ακόμα εθνική καταστροφή. Την ίδια περίοδο, η κοινωνία βρέθηκε αντιμέτωπη με έναν καταιγιστικό οικονομικό και κοινωνικό εκσυγχρονισμό, δίχως εφόδια για να παρακολουθήσει στοιχειωδώς τις συνεπακόλουθες πολιτισμικές αλλαγές ώστε να μπορεί να διαχειριστεί τις επάλληλες συγχύσεις που αυτές επέφεραν. Όλη αυτή η περίπλοκη ιστορικά περίοδος είχε σαν αποτέλεσμα να προσληφθεί από την ελληνική κοινωνία (η οποία διατελούσε εν τρικυμία) μέσα από απλουστεύσεις, συναισθηματικούς συνεπαρμούς, μυθοπλασίες, εξιδανικεύσεις και, κυρίως, με την κλίση της να βιώνει τη λύτρωση μέσω του θρήνου. Αποτέλεσμα των ψυχολογικών ασταθειών που προκαλούν οι δοξασίες και οι πολιτικές αλλοιώσεις και διαστρεβλώσεις; Πίσω από κάθε εθνική ατυχία ή πολιτικό συμβάν κρυβόταν μια «συνωμοσία», ένας πολύ ευκολόχρηστος «ξένος δάκτυλος ή παράγοντας», γενικότερα «σκοτεινές δυνάμεις» που μας καταδιώκουν επίμονα μέχρι να μας αφανίσουν. Είναι φανερό βέβαια ότι μέσα από συναισθηματικά ξεσπάσματα και θεωρίες συνωμοσίας δεν είναι δυνατόν να αναπτυχθεί κριτική σκέψη. Παρά το γεγονός ότι κατά τη μεταπολιτευτική ευημερία, που εξασφαλίστηκε από μια τριαντάχρονη πολιτική σταθερότητα – ομαλότητα, η κριτική μας σκέψη έδειξε κάποια ενθαρρυντικά σημάδια βελτίωσης (δηλαδή ο ορθολογισμός γινόταν επιφυλακτικά ανεκτός ως εργαλείο της καθημερινότητάς μας), με το ξέσπασμα της συνεχιζόμενης επώδυνα μνημονιακής εποχής χάσαμε, αυθωρεί και παραχρήμα, κάθε υποτυπώδη σχέση με την ορθοκρισία και, κατά συνέπεια, ,την επαφή μας με την ιστορική συγκυρία. Για την επίλυση ενός σύγχρονου προβλήματος, διανύοντας τη δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα νεκραναστήσαμε τον Τσολάκογλου, τους γερμανοτσολιάδες, τους ταγματασφαλίτες, τους δωσίλογους, τους ναζί και επαναφέραμε όλα τα φαντάσματα του Εμφυλίου και τους παππούδες αντάρτες που μας διορίζουν αυτοδικαίως ως επιστημονικά εργαλεία ερμηνείας της ιστορίας…

 

Πρόκειται για ιστορικό παράδοξο που εμπίπτει ωστόσο στις απαιτητικότερες αρμοδιότητες της σύγχρονης ψυχιατρικής, το πώς η επίκληση στο παρόν του πνεύματος του Άρη Βελουχιώτη θα επιλύσει το πρόβλημα του δανεισμού της χώρας, την πιστοληπτική της ικανότητα, το δυσβάσταχτο χρέος.

Μοιάζει με παραδοξότητα αλλά θα μπορούσε, σύμφωνα με μιαν αντικειμενική ανάγνωση της σημερινής πραγματικότητας, να ισχυριστούμε, έστω και καθ’ υπερβολή, ότι η Ελλάδα εξακολουθεί να λειτουργεί μέσα σε ένα ψυχροπολεμικό πλαίσιο, σαν μην αντιλήφθηκε ότι, ιστορικά τουλάχιστον, για τον υπόλοιπο κόσμο ο Ψυχρός Πόλεμος τέλειωσε και ότι το κάρβουνο του παρελθόντος εξορύχθηκε και δεν κινεί πλέον το τρένο της Ιστορίας. Έχουμε περάσει σε μια νέα εποχή – απελπιστικά πολλές δεκαετίες πριν. Δεν μπορούμε πλέον να ζούμε στο παρόν ως φαντάσματα του παρελθόντος. Πρέπει να ζωντανέψουμε, να ξαναμπούμε στην Ιστορία, στις ζωές μας!

 

Συμπερασματικά, συνοψίζοντας, η Ελλάδα σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες της Βαλκανικής επέλεξε το δυτικό στρατόπεδο, πράγμα που, παρά τις διάφορες τριβές που προκλήθηκαν εξ αιτίας αυτής της επιλογής, απεδείχθη σωτήριο. Η χώρα μας δέχθηκε ένα τεράστιο μεταναστευτικό ρεύμα που αναζητούσε και βρήκε εδώ την ευκαιρία για μια καλύτερη ζωή. Αντίθετα, κανένας Έλληνας δεν μετανάστευσε σε αυτές τις χώρες. Ακόμα και σήμερα, οι ροές μετανάστευσης των Ελλήνων (λόγω της κρίσης που παρατείνεται με εγκληματική ευθύνη του πολιτικού της συστήματος) κατευθύνονται προς τη Δύση που παραμένει σταθερά η εγγυήτρια των δημοκρατικών ελευθεριών, της ανάπτυξης και της προόδου.