Σενάρια και παραλλαγές για την κατάληξη της διαπραγμάτευσης με τους θεσμούς

Το προσχέδιο του προϋπολογισμού κατατέθηκε στη Βουλή, ο Ευκλείδης Τσακαλώτος συναντήθηκε με την Κριστίν Λαγκάρντ και της παρουσίασε το σχέδιο της περικοπής των συντάξεων, ενώ το κοστολογημένο σχέδιο της κυβέρνησης για την εκτέλεση του προϋπολογισμού του 2019 με ενσωματωμένα όλα τα μέτρα που θέλει να ενεργοποιήσει η κυβέρνηση κατατέθηκε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Και τώρα τι;

Οι διαβουλεύσεις μπαίνουν στην τελική ευθεία και θα συνεχιστούν μέχρι το τέλος Νοεμβρίου. Αν κάποιος θα ήθελε να βάλει στοίχημα σχετικά με το τι μέλλει γενέσθαι από την 1.1.2019 σχετικά με το θέμα των συντάξεων, μάλλον θα πρέπει να ποντάρει τα ευρώ του στο ότι δεν θα υπάρξει περικοπή.

Το ερώτημα όμως δεν είναι αυτό. Το ερώτημα είναι αν η διατήρηση των συντάξεων θα είναι μόνιμη ή προσωρινή, αν θα πρέπει να υπάρξουν «ανταλλάγματα» από ελληνικής πλευράς και αν θα υπάρξει πλήρης και απόλυτη συναίνεση όλων των χωρών – μελών της Ευρωζώνης.

Μικρό το χάσμα

Η διαδικασία, από εδώ και πέρα, θα είναι η εξής:

Οι υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, στο πλαίσιο των διαδικασιών του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου (είναι κανονισμός που αφορά όλες τις χώρες – μέλη της Ευρωζώνης από το 2013, αλλά δεν απασχόλησε μέχρι σήμερα την Ελλάδα λόγω του ότι ήμασταν δεσμευμένοι με τα μνημόνια) θα εκδώσουν μια έκθεση η οποία θα γνωμοδοτεί επί των πιθανοτήτων επιβεβαίωσης των προβλέψεων που έχει κάνει η ελληνική πλευρά για το 2019.

Φυσικά, θα ήταν παράλογο να πιστέψει κανείς ότι η Κομισιόν είδε για πρώτη φορά αποτυπωμένο σε αριθμούς το αίτημα της ελληνικής πλευράς για μη περικοπή των συντάξεων. Οι συζητήσεις έχουν ξεκινήσει από τον Σεπτέμβριο στο πλαίσιο της πρώτης μεταμνημονιακής αποστολής των θεσμών στην Αθήνα και έκτοτε υπάρχουν συνεχείς διαβουλεύσεις εξ αποστάσεως προκειμένου να επιτευχθεί σύγκλιση απόψεων.

Είναι προφανές ότι οι δύο πλευρές δεν έχουν συμφωνήσει ακόμη και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο υπάρχει «υποσημείωση» στο κείμενο που κατατέθηκε στις Βρυξέλλες: «Η ποσοτικοποίηση των προτεινόμενων παρεμβάσεων θα ολοκληρωθεί κατόπιν συνεννοήσεων με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή».

Πληροφορίες αναφέρουν ότι η αμφισβήτηση της Κομισιόν «ποσοτικοποιείται» αυτή τη στιγμή σε περίπου 300 – 400 εκατ. ευρώ, ενώ έντονο προβληματισμό προκαλεί και το γεγονός ότι, ενώ από τη μια ο ελληνικός προϋπολογισμός έχει στηριχθεί σε αισιόδοξες «παραδοχές», από την άλλη βγάζει πρωτογενές πλεόνασμα οριακά υψηλότερο από τον επίσημο στόχο του 3,5% (σ.σ.: μόλις 3,6%).

Ο στόχος της ελληνικής πλευράς είναι μέχρι τη δημοσίευση της έκθεσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής – όπως και το σχέδιο του προϋπολογισμού, θα αναρτηθεί στην ιστοσελίδα της Κομισιόν – να έχουν κλείσει όλες οι εκκρεμότητες και τουλάχιστον η κυβέρνηση με την Κομισιόν να βρίσκονται σε κοινή γραμμή όσον αφορά τα μεγέθη του προϋπολογισμού.

Δεν αποκλείεται μάλιστα, μέχρι την κατάθεση του ελληνικού προϋπολογισμού στη Βουλή, να προκύψουν και κάποιες διαφοροποιήσεις στα μεγέθη. Κατά κύριο λόγο οι αλλαγές – αν υπάρξουν – θα αφορούν τα «αντίμετρα» (δηλαδή τις εξαγγελίες που έχει κάνει ο πρωθυπουργός στη ΔΕΘ) και όχι το θέμα των συντάξεων, το οποίο για την ελληνική πλευρά αποτελεί το «πετράδι του στέμματος».

Ο προϋπολογισμός

Μετά τη δημοσίευση της έκθεσης θα ακολουθήσει η κατάθεση του προϋπολογισμού στη Βουλή, κάτι το οποίο θα γίνει το αργότερο στις 21 Νοεμβρίου. Εκτός συνταρακτικού απροόπτου, ο προϋπολογισμός δεν θα περιλαμβάνει «σενάριο μηδενικής πολιτικής» και σενάριο με τις προωθούμενες παρεμβάσεις, αλλά ένα σχέδιο το οποίο θα αποτυπώνει την πρόθεση της κυβέρνησης να διαθέσει 2 δισ. ευρώ από το πρωτογενές πλεόνασμα για να μην πειράξει το εισόδημα των συνταξιούχων και επιπλέον 700 εκατ. ευρώ για να χρηματοδοτήσει

● τη μείωση του ΕΝΦΙΑ κατά 10% μεσοσταθμικά,

● τη διάθεση επιδόματος ενοικίου,

● τη μείωση των ασφαλιστικών εισφορών στους αυτοαπασχολούμενους,

● την επιδότηση των εργοδοτών για τις προσλήψεις νέων ηλικίας κάτω των 25 ετών,

● την πρόσληψη νέων δασκάλων ειδικής αγωγής.

Κρίσιμες οι εκθέσεις προόδου

Η κατάθεση του προϋπολογισμού δεν είναι το τέλος της διαδρομής. Η Ελλάδα, εκτός από τη διαδικασία του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου που ισχύει για όλες τις χώρες – μέλη της Ευρωζώνης, εξακολουθεί να βρίσκεται και σε περίοδο αυξημένης επιτήρησης.

Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι και οι τέσσερις θεσμοί θα συντάξουν εκθέσεις μέχρι το τέλος Νοεμβρίου, προκειμένου να αποτυπώσουν την πρόοδο επί των μεταρρυθμίσεων που έχει συμφωνηθεί να προχωρήσουν τα επόμενα χρόνια και ειδικά μέχρι το 2022.

Κάποια βήματα πρέπει να αποδειχθεί ότι έχουν γίνει μέχρι το τέλος του έτους. Και γι’ αυτό θα υπάρχουν συνεχείς διαβουλεύσεις με τα κλιμάκια χωρίς να αποκλείεται και νέα επίσκεψη στην Αθήνα – είτε μόνο των τεχνικών κλιμακίων είτε ακόμη και σε επίπεδο επικεφαλής – μέσα στον Νοέμβριο.

Τα κλιμάκια των θεσμών θα συντάξουν μια δεύτερη έκθεση για την Ελλάδα, η οποία θα αφορά τη μεταμνημονιακή πορεία της χώρας. Αυτή η έκθεση θα κατατεθεί στο Eurogroup, το οποίο θα αποφασίσει αν συντρέχουν οι προϋποθέσεις για να ενεργοποιηθούν τα πρώτα μέτρα διευθέτησης του χρέους:

● η επιστροφή 600 εκατ. ευρώ από τα κέρδη των ελληνικών ομολόγων που έχουν στην κατοχή τους τόσο η ΕΚΤ όσο και οι Εθνικές Κεντρικές Τράπεζες

● και τα μέτρα για τη μείωση των τόκων.

Το λογικό είναι η συζήτηση επί της πρώτης μεταμνημονιακής έκθεσης να γίνει στο Eurogroup του Δεκεμβρίου. Εκεί θα φανεί αν θα υπάρξει χώρα ή χώρες που θα εκφράσουν αντιρρήσεις για το θέμα των συντάξεων είτε με κάποιο επιχείρημα δημοσιονομικού περιεχομένου είτε με κάποιο άλλο επιχείρημα. Με τα μέχρι τώρα δεδομένα, δύο είναι τα πιθανά σενάρια:

1. Οι ελληνικές θέσεις να γίνουν δεκτές και η κυβέρνηση, μαζί με τον προϋπολογισμό, να ψηφίσει τον Δεκέμβριο και ένα νομοσχέδιο το οποίο θα καταργεί και τα μέτρα και τα αντίμετρα του 2017 (δηλαδή την περικοπή των συντάξεων αλλά και ένα πακέτο θετικών μέτρων συνολικού προϋπολογισμού 1,7 δισ. ευρώ) αλλά θα νομοθετεί τις παρεμβάσεις που εξήγγειλε ο Τσίπρας στη ΔΕΘ.

Σε αυτό το σενάριο υπάρχουν δύο παραλλαγές. Το ένα είναι η ελληνική «γραμμή» να γίνει δεκτή χωρίς «προαπαιτούμενα» και το δεύτερο, να υπάρξει η απαίτηση από την πλευρά των θεσμών οι περικοπές των συντάξεων να παραμείνουν ως «μέτρο – απειλή». Κάτι δηλαδή σαν «αυτόματος κόφτης» συντάξεων, ο οποίος θα ενεργοποιηθεί αν υπάρξουν δημοσιονομικές αποκλείσεις μέσα στο 2019.

2. Το δεύτερο σενάριο είναι να υπάρξουν αντιρρήσεις από χώρα ή χώρες στο Eurogroup και να ζητηθεί περισσότερος χρόνος.

Σε αυτή την περίπτωση οι συντάξεις θα παραμείνουν προσωρινά στα σημερινά επίπεδα μέχρι και τον Απρίλιο και τότε το θέμα θα επανεξεταστεί, με δεδομένο όμως ότι θα έχει υπάρξει πλήρης εικόνα για την πορεία του πρωτογενούς πλεονάσματος το 2018 αλλά και την πορεία της ελληνικής οικονομίας συνολικά.

Έχει ξανασυμβεί στο πλαίσιο των διαδικασιών του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου μια χώρα να καταθέσει εκ νέου τον προϋπολογισμό της στην Κομισιόν εν μέσω της χρονιάς ζητώντας νέα έκθεση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Αισιόδοξες παραδοχές

Ένα από τα σημεία που μπορεί να δημιουργήσουν συζητήσεις με τους θεσμούς τώρα που μπαίνουμε στην τελική ευθεία για τη λήψη αποφάσεων, έχει να κάνει με τις αισιόδοξες παραδοχές πάνω στις οποίες έχει στηριχθεί το προσχέδιο του ελληνικού προϋπολογισμού. Πρακτικά η κυβέρνηση θέλει επιτυχίες παντού και… ήρεμα νερά όχι μόνο στο εσωτερικό, αλλά και στο εξωτερικό.

Αυτό σημαίνει ότι το spread του ελληνικού δεκαετούς πρέπει να υποχωρήσει, ότι τα κόκκινα δάνεια θα πρέπει να μειωθούν, ότι οι καταθέσεις θα πρέπει να αυξηθούν, ότι οι τράπεζες θα ρίξουν νέο χρήμα στην αγορά, ότι θα έρθουν νέες επενδύσεις μαζικά στη χώρα, ότι το πετρέλαιο θα υποχωρήσει κ.λπ. Αναλυτικά οι παραδοχές πάνω στις οποίες έχει στηριχτεί ο προϋπολογισμός είναι οι εξής:

1. Τα κόκκινα δάνεια θα μειωθούν από τα 94,4 δισ. ευρώ το 2017 στα 81,5 δισ. ευρώ μέχρι το τέλος του χρόνου, ενώ θα υπάρξει νέα μείωση κατά 16,9 δισ. ευρώ έως το τέλος του 2019 προκειμένου αυτά να περιοριστούν στα 64,6 δισ. ευρώ.

2. Το επόμενο έτος θα υπάρξει «αναζωπύρωση» των χορηγήσεων προκειμένου αυτές να φτάσουν στα 190,7 δισ. ευρώ από 185,1 δισ. ευρώ που αναμένεται να είναι το «κλείσιμο» της φετινής χρονιάς. Δηλαδή, ενώ για το 2018 αναμένεται η χρονιά να κλείσει χωρίς «φρέσκο χρήμα» (σ.σ. : από το 2017 στο 2018 η μεταβολή είναι οριακή, δηλαδή από τα 184 στα 185,1 δισ. ευρώ), για το 2019 προβλέπεται να δοθούν κάποιες ενέσεις ρευστότητας από τις τράπεζες.

3. Η αύξηση των καταθέσεων αναμένεται να συνεχιστεί με συγκρατημένο ρυθμό και κατά την επόμενη χρονιά. Έτσι, προβλέπεται ότι η φετινή χρονιά θα κλείσει με τις καταθέσεις στα 132,8 δισ. ευρώ και ότι το 2019 θα υπάρξει περαιτέρω αύξηση στα 137,4 δισ. ευρώ.

4. Το επιτόκιο του ελληνικού δεκαετούς ομολόγου αναμένεται να κλείσει στο 4% το 2018 (από 6% που ήταν το 2017) και ότι θα συνεχίσει να μειώνεται προκειμένου να διαμορφωθεί στο 3,8% για το 2019.

5. Το επιτόκιο των καταθέσεων εκτιμάται ότι θα μείνει αμετάβλητο στο 0,3%, με το επιτόκιο με το οποίο θα δανείζονται οι ιδιώτες να εκτιμάται ότι θα υποχωρήσει περαιτέρω, από το 4% στο 3,8%

6. Οι επιπτώσεις από το δημογραφικό θα επηρεάσουν την ελληνική οικονομία και το 2019. Έτσι, ο πληθυσμός σε ηλικία εργασίας (15 έως 64) αναμένεται να μειωθεί περαιτέρω από τα 6,835 εκατομμύρια άτομα στα 6,776 εκατομμύρια.

7. Το Euribor εκτιμάται ότι θα είναι αρνητικό και το 2019 με αποτέλεσμα να φτάσει στο -0,2%, όσο και το 2018.

8. Η παραγωγικότητα της εργασίας που ήταν αρνητική το 2017 (σ.σ.: -0,7%) εκτιμάται ότι θα είναι οριακά θετική το 2018 κατά 0,2% και ότι θα κινηθεί με καλύτερο – αλλά και πάλι οριακό – ρυθμό 0,4% για το 2019. Η παραγωγικότητα της εργασίας είναι κρίσιμο οικονομικό μέγεθος ενόψει των συζητήσεων για την αύξηση του κατώτατου μισθού, καθώς η τελική απόφαση θα ληφθεί και με κριτήριο την παραγωγικότητα αλλά και την πορεία της ανεργίας.

9. Η τιμή του πετρελαίου Brent προβλέπεται ότι το 2019 θα διαμορφωθεί στα 68,99 δολάρια ανά βαρέλι από 70,23 δολάρια που αναμένεται να είναι η μέση τιμή για το 2018.

10. Το ΑΕΠ της Ευρωπαϊκής Ένωσης προβλέπεται ότι θα αυξηθεί κατά 2% και ότι η ισοτιμία του δολαρίου με το ευρώ θα υποχωρήσει στο 1,14 από 1,18 το 2018.