Συνέντευξη στη Βασιλική Τζεβελέκου

Τι κάνει τον «Άδικο Κόσμο» του Φίλιππου Τσίτου τόσο αρεστό; Μα τα βραβεία σκηνοθεσίας και Α’ ανδρικού ρόλου στον Αντώνη Καφετζόπουλο από το Φεστιβάλ του Σαν Σεμπαστιάν – η ταινία διαγράφει μια εξαιρετική πορεία στο εξωτερικό συμμετέχοντας στο ένα Φεστιβάλ μετά το άλλο

Συνέντευξη στη Βασιλική Τζεβελέκου

Τι κάνει τον «Άδικο Κόσμο» του Φίλιππου Τσίτου τόσο αρεστό; Μα τα βραβεία σκηνοθεσίας και Α’ ανδρικού ρόλου στον Αντώνη Καφετζόπουλο από το Φεστιβάλ του Σαν Σεμπαστιάν – η ταινία διαγράφει μια εξαιρετική πορεία στο εξωτερικό συμμετέχοντας στο ένα Φεστιβάλ μετά το άλλο. Με πρόθεση να αναδείξει την αλήθεια των συναισθημάτων, ο Φίλιππος Τσίτος περνάει στη σκηνοθετική αφαίρεση. Με λιτή κινηματογράφηση κι απόλυτα μινιμαλιστικό ύφος, δημιουργεί μια ταινία υψηλών καλλιτεχνικών προδιαγραφών, που αναδεικνύει μια στερεή και δίχως περιττά στολίδια γνώση των κινηματογραφικών του εργαλείων. Με μεστή αφήγηση και πυκνά νοήματα, ο σκηνοθέτης προτείνει στο κοινό μια γλυκόπικρη τραγική κωμωδία με εξαιρετικές ερμηνείες απ’ όλους τους ηθοποιούς του. Ο «Άδικος Κόσμος» βγαίνει σήμερα στις ελληνικές κινηματογραφικές αίθουσες και με αυτή την αφορμή μιλάμε από το Βερολίνο με τον δημιουργό του.

Ο «Άδικος Κόσμος» απέσπασε τα βραβεία σκηνοθεσίας κι ερμηνείας στο Φεστιβάλ Σαν Σεμπαστιάν το καλοκαίρι. Πρόσφατα προβλήθηκε στο Φεστιβάλ του Ρότερνταμ (25 Ιανουαρίου – 5 Φεβρουαρίου) και σχεδόν ταυτόχρονα άνοιξε το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Γκέτεμποργκ (27 Ιανουαρίου – 5 Φεβρουαρίου).Τι σημαίνουν τα βραβεία και οι διακρίσεις για σένα προσωπικά και για την ταινία;

Τα βραβεία στα Φεστιβάλ μπορούν, υπό συνθήκες, να κάνουν πιο εύκολη τη χρηματοδότηση της επόμενης ταινίας. Σ’ αυτό προσδοκώ όταν μια ταινία μου επιλέγεται για ένα Φεστιβάλ. Πράγμα που αποδεικνύεται κάθε φορά πλάνη. Εφόσον μια ταινία δεν μιλάει αγγλικά, γαλλικά ή γερμανικά, οι πιθανότητες να χρηματοδοτηθεί και να διανεμηθεί στο εξωτερικό είναι πολύ λίγες. Στην ουσία ξεκινά κανείς κάθε φορά από την αρχή. Μένουν η χαρά τη στιγμή της βράβευσης και η προσωπική ικανοποίηση, που είναι σημαντικές, αλλά ανόητες παρενέργειες.

Παρά τα βραβεία και τις διακρίσεις της προηγούμενης δουλειάς σου, της «Ακαδημίας Πλάτωνος», χρηματοδότησες μόνος σου τον «Άδικο Κόσμο». Ήταν επιλογή ή ανάγκη;

Για κάποιον ανεξιχνίαστο ακόμα λόγο η ανάγκη να γίνει ο «Άδικος Κόσμος» ήταν πηγαία και επιτακτική. Δεν είχα καμία απολύτως διάθεση να περιμένω ένα ή δύο χρόνια μήπως καταφέρουμε να βρούμε χρήματα (πράγμα που είναι ο κανόνας). Έπρεπε να συμβεί τώρα. Για καλή μου τύχη συνάντησα εξαίρετους συνεργάτες και καλλιτέχνες (και φίλους στο μεταξύ), οι οποίοι μου έκαναν τη χάρη να δουλέψουν με ελάχιστα ή καθόλου χρήματα. Χωρίς αυτούς δεν θα γινόταν τίποτα.

Ποια ρίσκα πήρες για τον «Άδικο Κόσμο»;

Εκτός του οικονομικού, δεν σκέφτηκα ποτέ ότι παίρνω κάποιο άλλο ρίσκο. Ανησυχούσα φυσικά αν ο τρόπος και το στιλ θα λειτουργήσουν. Αλλά ποτέ δεν ένιωσα ότι κινδυνεύω, ότι ρισκάρω. Η ταινία είτε θα είχε τη μορφή που τελικά έχει, είτε δεν θα γινόταν καθόλου.

Η ταινία είναι χαμηλών τόνων, με απλά κάδρα και λιτή, σχεδόν μινιμαλιστική, κινηματογράφηση. Πώς έφτασες στην επιλογή της αφαίρεσης ως σκηνοθετικό ύφος;

Ο στόχος μας ήταν η ειλικρίνεια. Τα συναισθήματα και οι εικόνες να είναι όσο το δυνατόν πιο ειλικρινά. Κάποια στιγμή σκεφτήκαμε ότι όσο λιγότερα λέμε τόσο πιο ειλικρινά θα είναι αυτά που θα μείνουν.

Ποια είναι η αφετηρία σου για να βάλεις στο επίκεντρο της ιστορίας τον Σωτήρη, έναν απλό άνθρωπο που ζει μια δύσκολη, αδιέξοδη, αποπνικτική ζωή, όπως κι όλοι όσοι περιστρέφονται γύρω του; Έτσι ζουν οι περισσότεροι άνθρωποι σήμερα;

Ο τρόπος που προκύπτουν οι χαρακτήρες και οι ιστορίες είναι περίπλοκος. Ποτέ δεν ξέρεις γιατί επιμένεις σε κάποιον χαρακτήρα ή γιατί το τάδε συμβάν σου εντυπώθηκε, ενώ το δείνα όχι. Θέλαμε να πούμε μια ιστορία για μια καθαρίστρια που καθαρίζει εν αγνοία της τον τόπο ενός εγκλήματος. Και για έναν αστυνομικό που κρίνει τους υπόπτους σύμφωνα με την προσωπική του ηθική. Από αυτά προέκυψε ο «Άδικος Κόσμος». Όσο για την αδιέξοδη ζωή, ναι, πιστεύω ότι η πλειονότητα των ανθρώπων ζει μια ζωή που δεν της αρέσει. Κάνουμε υπερβολικά συχνά αναγκαστικές επιλογές και παγιδευόμαστε σε μια ζωή που στην ουσία δεν θέλουμε. Η βία και η δυσφορία που μας περιβάλλει, εκεί νομίζω έχουν την αιτία τους.

Με τον Αντώνη Καφετζόπουλο έχετε δύο στα δύο. Εννοώ τα δύο βραβεία και στις δύο ταινίες. Πώς ήταν η συνεργασία σας στον «Άδικο Κόσμο»; Πώς θα τον χαρακτήριζες ως ηθοποιό;

Η συνεργασία με τον Αντώνη είναι απολαυστική, διότι και οι δύο δεν έχουμε όρεξη για κουβέντες αλλά για δράση. Οι συζητήσεις για τον ρόλο, την ιστορία κ.τ.λ. διαρκούν το πολύ μισή ώρα. Τα υπόλοιπα τα αναζητούμε στο γύρισμα δοκιμάζοντας. Είναι ίσως ο πιο έξυπνος ηθοποιός που ξέρω και εκείνος που θα μου προσφέρει μια απίστευτα ευρεία γκάμα απαλών αποχρώσεων καθώς ερμηνεύει έναν χαρακτήρα.

Από πού επηρεάστηκες κινηματογραφικά μέχρι σήμερα;

Από ό,τι ταινίες έχουν γίνει μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1970. Από τον Χίτσκοκ και τον Μελβίλ και τον Μπίλι Γουάιλντερ και τη Νουβέλ Βαγκ και τα νουάρ και τον Κασσαβέτη και τον Σκορσέζε και τον Κλοντ Σοτέ και τον Φελίνι και τους Μόντυ Πάιθονς και τον Κουστουρίτσα και τον Τζάρμους και τον Καουρισμάκι… και πάει λέγοντας.

Μοιράζεις τη ζωή σου ανάμεσα στην Αθήνα και το Βερολίνο.

Η δυνατότητα να μετακινούμαι από τη μια κοινωνία στην άλλη είναι η ανακάλυψη της ζωής μου. Είναι το πιο αναζωογονητικό πράγμα που ξέρω.

Τι γυρίζεις αυτό τον καιρό εκεί;

Μια αστυνομική τηλεοπτική σειρά για το γερμανικό κανάλι ZDF.

Πώς νιώθεις στην Αθήνα και πώς στο Βερολίνο; Τι σχόλια ακούς για τη χώρα σου, ειδικά αυτή την εποχή;

Συναντά κανείς από όλα: Υστερικούς Έλληνες που νομίζουν ότι για όλα φταίει η Μέρκελ και υστερικούς Γερμανούς που νομίζουν ότι όλοι οι Έλληνες είναι τεμπέληδες και απατεώνες. Αλλά και συνετούς Έλληνες που ξέρουν ότι κατ’ αρχήν φταίμε οι ίδιοι για την κατάντια μας και συνετούς Γερμανούς που ξέρουν ότι το πρόβλημα δεν είναι η Ελλάδα, αλλά το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα, το οποίο απειλεί τους πάντες.

Οι συνεχιζόμενες διακρίσεις και προσκλήσεις των ελληνικών ταινιών στα μεγάλα Φεστιβάλ αποδεικνύουν την «άνθηση του ελληνικού σινεμά» ή δείχνουν τις ατομικές προσπάθειες μιας νέας γενιάς σκηνοθετών;

Δείχνουν απλώς τις ατομικές προσπάθειες κάποιων σκηνοθετών που αποδείχτηκαν πιο τυχεροί από άλλους εξίσου καλούς.

Η οικονομική κρίση έχει επηρεάσει την παραγωγή των ελληνικών ταινιών;

Έχει επηρεάσει τον τρόπο παραγωγής, αφού δεν υπάρχουν χρήματα. Οι ταινίες γίνονται πλέον εκ των ενόντων και πολλοί άνθρωποι συμβάλλουν εθελοντικά. Αυτό δεν σημαίνει ότι η παραγωγή έχει σταματήσει.

Ποια η γνώμη σου για τον τρόπο που έχει χειριστεί, αυτά τα δύο χρόνια, τον ελληνικό κινηματογράφο ο υπουργός Πολιτισμού κ. Παύλος Γερουλάνος;

Δύσκολο να πει κανείς γιατί πάντα υπάρχει η δικαιολογία της οικονομικής κρίσης. Το μόνο σίγουρο είναι ότι εκτός από την ψήφιση του νέου νομοσχεδίου δεν έχει γίνει σχεδόν τίποτα.

Γιατί θέλεις να κάνεις ταινίες;

Γιατί με συνεπαίρνει και με διασκεδάζει.

Πώς θα σύστηνες τον «Άδικο Κόσμο» στο κοινό τώρα που βγαίνει στις αίθουσες;

Πώς το έλεγε να δεις ένας σοφός… «είμαι ο αρχιτέκτονας και όχι ο μεσίτης».

Τι εύχεσαι τώρα που βγαίνει ο «Άδικος Κόσμος» στις αίθουσες;

Αυτοί που θα τον δουν να τον ευχαριστηθούν.