Κρίνεται ολόκληρο το πολιτικό πακέτο της κυβέρνησης και όχι μόνο οι συντάξεις

Σε πολιτικό επίπεδο το σχέδιο της κυβέρνησης είναι έτοιμο. Προβλέπει ότι όλα τα κόμματα της αντιπολίτευσης – και κατά κύριο λόγο η Νέα Δημοκρατία – θα κληθούν άμεσα να δώσουν ψήφο στο νομοσχέδιο που θα κατεβάσει το υπουργείο Οικονομικών για τη μη περικοπή των συντάξεων.

Προβλέπει επίσης τη νομοθέτηση – από τώρα – μέτρων όπως η μείωση του ΦΠΑ από το 2021 με επίσης προφανή πολιτικό στόχο: η επόμενη κυβέρνηση, αν θελήσει να εφαρμόσει διαφορετική οικονομική πολιτική, να πρέπει πρώτα να ακυρώσει τις μειώσεις του ΦΠΑ προκειμένου να διασφαλίσει τον απαιτούμενο δημοσιονομικό χώρο για τη χρηματοδότηση της πολιτικής της.

Τι είναι αυτό που εμποδίζει την κυβέρνηση να προχωρήσει «εδώ και τώρα» στην υλοποίηση αυτού του σχεδίου; Το γεγονός ότι υπάρχουν ακόμη εκκρεμότητες στις συζητήσεις με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς.

Αυτές οι εκκρεμότητες θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν μέχρι τουλάχιστον το Eurogroup της 3ης Δεκεμβρίου. Κάτι που σημαίνει ότι οι εργασίες της Βουλής για το 2018 θα κλείσουν με… οικονομία.

Και μπορεί τα φώτα της δημοσιότητας να έχουν στραφεί στο θέμα των συντάξεων, ωστόσο, στο παρασκήνιο φαίνεται να παίζεται ένα πολιτικό παιχνίδι το οποίο αφορά τη μετατόπιση βαρών ή και δεσμεύσεων και για την επόμενη κυβέρνηση.

Τα κρίσιμα δεδομένα

Στην πραγματικότητα στο τραπέζι βρίσκεται αυτή τη στιγμή η οικονομική πολιτική της χώρας μέχρι και το 2021. Ποια είναι τα δεδομένα μέχρι στιγμής;

1. Η ελληνική κυβέρνηση έχει καταθέσει το προσχέδιο του προϋπολογισμού στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, «περνάει» τα τεστ, καθώς όλες οι προβλέψεις του προϋπολογισμού καλύπτουν τις δεσμεύσεις που έχουν αναληφθεί (και κυρίως αυτή για την παραγωγή πρωτογενούς πλεονάσματος 3,5% του ΑΕΠ).

Ο πρωθυπουργός, με δηλώσεις του το Σάββατο, υποστήριξε ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε τον προϋπολογισμό με ενσωματωμένη την πρόβλεψη για μη περικοπή των συντάξεων. Αυτό όμως δεν αρκεί.

Επειδή η Ελλάδα βρίσκεται σε καθεστώς αυξημένης επιτήρησης μέχρι το 2022, το αρμόδιο όργανο για να εκφράσει την πλευρά των ευρωπαϊκών θεσμών όσον αφορά την αλλαγή του μείγματος οικονομικής πολιτικής είναι το Eurogroup. Αυτό είπε προχθές ο Κλάους Ρέγκλινγκ και αυτό είναι που θα ισχύσει τελικώς.

2. Ο προϋπολογισμός της Ελλάδας ικανοποιεί όλα τα προαπαιτούμενα του συμφώνου σταθερότητας, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι οι υπουργοί Οικονομικών της Ευρωζώνης αποδέχονται άνευ αντιρρήσεων και το ύψος του υπερπλεονάσματος που προβλέπει η ελληνική πλευρά.

Το υπερπλεόνασμα έχει κεντρικό ρόλο στην οικονομική πολιτική που έχει καταστρώσει η ελληνική κυβέρνηση, ενώ οι προβλέψεις είναι τόσο οριακές ώστε, ακόμη και 200 – 300 εκατ. ευρώ να λείψουν, αυτομάτως προκύπτουν κρίσιμα διλήμματα: μερική περικοπή συντάξεων ή μη ενεργοποίηση ορισμένων εκ των μέτρων που έχει εξαγγείλει η κυβέρνηση για το 2019 και η εφαρμογή των οποίων έχει προεξοφληθεί.

Ιδού λοιπόν ένα κρίσιμο θέμα: Το ότι ο προϋπολογισμός μπορεί να «περάσει» από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα περάσει αυτόματα και χωρίς ενστάσεις από τους υπουργούς Οικονομικών της Ευρωζώνης.

3. Η Ελλάδα εμφανίζεται να εγείρει συγκεκριμένα αιτήματα μέσα σε ένα εξαιρετικά ρευστό περιβάλλον για τους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Ο λόγος δεν είναι άλλος από την Ιταλία. Όταν έχει ανοίξει ένα μέτωπο τρισεκατομμυρίων ευρώ – όσο είναι και το χρέος της Ιταλίας –, μπορεί να υποθέσει εύκολα κάποιος ότι οι Ευρωπαίοι δεν θα θελήσουν να ανοίξουν μέτωπο με μια ακόμη χώρα του ευρωπαϊκού Νότου, ειδικά όταν δεν διακυβεύεται κάτι σοβαρό.

Δηλαδή η μη εφαρμογή των περικοπών των συντάξεων ούτως ή άλλως δεν πρόκειται να τινάξει – με τον τρόπο με τον οποίο προτείνεται – τον προϋπολογισμό της Ελλάδας στον αέρα και το μόνο ερώτημα είναι αν θα λείψουν από το πρωτογενές πλεόνασμα μερικές εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ μέχρι το τέλος του χρόνου.

«Εναλλακτικά» σενάρια

Για να μιλάει ο Κλάους Ρέγκλινγκ για «σενάρια», σημαίνει ότι υπάρχουν. Από τις πληροφορίες που συγκεντρώνονται μέχρι στιγμής προκύπτει ότι εξετάζονται διάφορες «εναλλακτικές» ώστε και το ελληνικό αίτημα για μη περικοπή των συντάξεων να γίνει αποδεκτό – η ελληνική πλευρά έχει καταστήσει σαφές ότι η περικοπή από την 1.1.2019 θα προκαλέσει αυτόματα πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα – και οι Ευρωπαίοι υπουργοί Οικονομικών να αισθανθούν ότι δεν «χαρίζονται» στην Ελλάδα λίγους μήνες μετά την έξοδο της τελευταίας από τα μνημόνια. Ποια είναι αυτά τα σενάρια;

● Πρώτον, η αναβολή των οριστικών αποφάσεων – χωρίς να μεσολαβήσει καμία περικοπή στις συντάξεις – μέχρι τον Απρίλιο, προκειμένου και οι Ευρωπαίοι να έχουν το… άλλοθι ότι μέχρι τότε θα ανακοινωθούν τα οριστικά στοιχεία για τον προϋπολογισμό του 2018 και θα έχει φανεί πεντακάθαρα το ύψος του πρωτογενούς πλεονάσματος για το 2018.

● Δεύτερον, να υπάρξει μερική περικοπή των συντάξεων και οι απώλειες εισοδήματος αφενός να εστιαστούν σε μικρό αριθμό συνταξιούχων, αφετέρου να είναι περιορισμένες ως προς την έκταση και σε καμία περίπτωση να μην επιφέρουν απώλεια εισοδήματος της τάξεως του 18%.

● Τρίτον – και αρκετά πιθανό – να παγώσουν οι περικοπές των συντάξεων με βάση τα όσα έχει σχεδιάσει η κυβέρνηση, αλλά να υπάρξουν διαβεβαιώσεις από την ελληνική πλευρά ότι, σε περίπτωση δημοσιονομικών αποκλίσεων, η περικοπή των συντάξεων θα παραμείνει ως το υπ’ αριθμόν ένα μέτρο το οποίο θα βγει από το συρτάρι για να καλύψει το όποιο δημοσιονομικό κενό.

Οι δεσμεύσεις των επόμενων

Και κάπου εδώ αρχίζει να υφαίνεται το πολιτικό σχέδιο «δέσμευσης» της επόμενης κυβέρνησης και με βάση την ακολουθούμενη οικονομική πολιτική. Από μόνη της η ανάληψη της δέσμευσης ότι θα παράγονται πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% του ΑΕΠ μέχρι και το 2022 συνιστά μια τεράστια δέσμευση, από την οποία δύσκολα θα ξεφύγει η οποιαδήποτε κυβέρνηση της συγκεκριμένης περιόδου. Από εκεί και πέρα αρχίζουν οι εξειδικεύσεις:

1. Αν θεσπιστεί ένας άτυπος «κόφτης» συντάξεων ως υποχρέωση της ελληνικής πλευράς σε περίπτωση δημοσιονομικών αποκλίσεων στο μέλλον, οποιαδήποτε παρέμβαση στην οικονομική πολιτική θα καταστεί εξαιρετικά δύσκολη καθώς καμία κυβέρνηση στο μέλλον δεν θα θέλει να αναλάβει το πολιτικό κόστος της μείωσης των αποδοχών των συνταξιούχων, και μάλιστα σε περίοδο εκτός μνημονίου και ανάπτυξης.

2. Αν επαληθευτούν οι πληροφορίες που φέρνουν την κυβέρνηση να επιδιώκει την ψήφιση – από τώρα – της μείωσης του ΦΠΑ για το 2021 (σ.σ.: με βάση το κυβερνητικό πρόγραμμα ο βασικός συντελεστής θα μειωθεί από το 24% στο 22% και ο χαμηλός συντελεστής από το 13% στο 12%), η επόμενη κυβέρνηση θα έχει μηδενικό χώρο για να ασκήσει οικονομική πολιτική.

Σε περίπτωση μάλιστα που θελήσει να εφαρμόσει μια δική της ατζέντα θα πρέπει να περάσει διάταξη για κατάργηση της μείωσης του ΦΠΑ, σε μια χώρα μάλιστα η οποία βαρύνεται με τους υψηλότερους έμμεσους φόρους μεταξύ όλων των χωρών – μελών της Ευρωζώνης.

Προφανώς, η «καμπάνα» εδώ χτυπάει για τη Νέα Δημοκρατία, η οποία έχει ήδη ανακοινώσει το δικό της οικονομικό πρόγραμμα. Αν δεν προχωρήσει η περικοπή των συντάξεων, αν δεν διαφανεί πρόθεση από τους Ευρωπαίους να αλλάξουν τους δημοσιονομικούς στόχους μετά το 2019 και αν ψηφιστεί και η μείωση του ΦΠΑ (μέτρο που δεν είναι στο πρόγραμμα της Ν.Δ.), τα περιθώρια άσκησης άλλου τύπου οικονομικής πολιτικής θα είναι ασφυκτικά.

Η νομοθέτηση των πρωτοβουλιών της κυβέρνησης θα γίνει το διάστημα Νοεμβρίου – Δεκεμβρίου. Ακόμη υπάρχουν εκκρεμότητες που δεν επιτρέπουν την άμεση ψήφιση των παρεμβάσεων. Εκτιμάται ωστόσο ότι μετά τις 15 Νοεμβρίου θα έχουν διαμορφωθεί οι κατάλληλες συνθήκες ώστε να προχωρήσει κατ’ αρχήν η νομοθέτηση των παρεμβάσεων που αφορούν στη φετινή χρονιά. Ο κατάλογος περιλαμβάνει:

1. Τη διανομή του έκτακτου μερίσματος για τη φετινή χρονιά (σ.σ.: 13ο μηνιάτικο το βάφτισε ο Αλέκος Φλαμπουράρης), του οποίου ο προϋπολογισμός αναμένεται να διαμορφωθεί περίπου στα 600 εκατ. ευρώ. Το λογικό σενάριο είναι ότι θα επαναληφθεί η περσινή διαδικασία, δηλαδή θα καταβληθεί ένα εφάπαξ ποσό μέχρι το τέλος του χρόνου με κριτήριο το εισόδημα και την περιουσιακή κατάσταση του καθενός.

2. Την επιστροφή των αναδρομικών στους ένστολους και στις υπόλοιπες κατηγορίες, οι οποίες περιμένουν να εισπράξουν ποσό της τάξεως των 700-800 εκατ. ευρώ. Τα αναδρομικά θα καταβληθούν επίσης μέχρι το τέλος του χρόνου και θα φορολογηθούν κανονικά ως εισόδημα, κάτι που σημαίνει ότι θα περιοριστεί το πραγματικό όφελος για τους δικαιούχους.

3. Την ενίσχυση του κονδυλίου που θα διατεθεί για το επίδομα θέρμανσης καθώς τα 60 εκατ. ευρώ είναι πολύ λίγα για να «φανούν» στις τσέπες των νοικοκυριών που αγωνιούν ήδη για το πώς θα βγάλουν έναν χειμώνα με την τιμή του πετρελαίου θέρμανσης στα 1,15 ευρώ ανά λίτρο.

Το δεύτερο πακέτο νομοθέτησης αφορά τα μέτρα του 2019. Η νομοθέτηση δεν μπορεί να προχωρήσει πριν οριστικοποιηθεί το θέμα των συντάξεων, καθώς πρέπει να φανεί ποιες «καραμπόλες» θα προκύψουν από τις διαπραγματεύσεις με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς.

Ο κατάλογος περιλαμβάνει τις μειώσεις στον ΕΝΦΙΑ, τη διανομή έκτακτου επιδόματος ενοικίου, τη μείωση των ασφαλιστικών εισφορών για τους ελεύθερους επαγγελματίες και τους αυτοαπασχολούμενους κ.λπ.

Το ερώτημα που θα απαντηθεί μέσα στην επόμενη εβδομάδα, είναι το αν η κυβέρνηση θα προχωρήσει σε νομοθέτηση και των μέτρων που έχουν ορίζοντα υλοποίησης μετά το 2020. Το μόνο βέβαιο είναι ότι δεν θα ασχοληθεί με τα μέτρα του 2020. Διότι εκεί, υπάρχει η εκκρεμότητα με τη μείωση του αφορολογήτου και αυτή είναι μια εντελώς διαφορετική ιστορία, την οποία επίσης θα βρει μπροστά της η επόμενη κυβέρνηση.