Mικρογεύματα με κουπόνια στα σχολεία, ουρές στα  συσσίτια των δήμων και των ενοριών για μια μερίδα φαγητό, είναι μερικές από τις εικόνες της σύγχρονης ελληνικής πραγματικότητας που αντικατοπτρίζουν την οριακή κατά­σταση που βιώνει ένα μεγάλο τμήμα της κοινωνίας.

Mικρογεύματα με κουπόνια στα σχολεία, ουρές στα  συσσίτια των δήμων και των ενοριών για μια μερίδα φαγητό, είναι μερικές από τις εικόνες της σύγχρονης ελληνικής πραγματικότητας που αντικατοπτρίζουν την οριακή κατά­σταση που βιώνει ένα μεγάλο τμήμα της κοινωνίας.Και εάν αυτές οι σκηνές είναι πρω­τόγνωρες για τους περισσότερους από εμάς, οι υπερήλικες σίγουρα έχουν να διηγηθούν αντίστοιχες ιστο­ρίες από την προηγούμενη μεγάλη οι­κονομική κρίση που βίωσε η χώρα, 80 χρόνια πριν.Για να παρηγορηθούμε λίγο – όσο αυτό είναι δυνατό -, η κατάσταση τό­τε ήταν σίγουρα χειρότερη από την κατάσταση σήμερα. Εκατοντάδες χι­λιάδες πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία προσπαθούσαν να ενταχθούν στην ελληνική κοινωνία, η χώρα προσπα­θούσε ακόμα να συνέλθει από τη μι­κρασιατική καταστροφή, οι συνθήκες ανέχειας στις οποίες διαβίωνε ένα τε­ράστιο κομμάτι του πληθυσμού, τό­σο στις πόλεις όσο και στην ύπαιθρο, ήταν πρωτοφανείς.

Στην Αθήνα

Στις αρχές της δεκαετίας του 1930 λοιπόν, ο Δήμος Αθηναίων είχε κα­θιερώσει εκτεταμένα συσσίτια, τα οποία, μπορεί μεν να παρασκευάζο­νταν από απλές γυναίκες και όχι από κάποιο chic catering, όπως σήμερα, κατάφερναν όμως να συντηρούν πε­ρίπου δεκαπέντε χιλιάδες οικογένει­ες!Για την καλύτερη μά­λιστα οργάνωση των συσσιτίων ο τότε δή­μαρχος της Αθήνας Σπύρος Μερκούρης είχε χωρίσει την πόλη σε 16 τομείς.Το διμηνιαίο κόστος σίτισης όλων αυτών των ανθρώπων έφθανε το αστρονομικό για την εποχή ποσό των 2.600.000 δραχμών. Κόστος δυσβάσταχτο, το οποίο, όσο βάθαινε η κρίση, τόσο γινόταν δυσκολότερο για τον δήμο να το εξασφαλίσει.Ο δήμαρχος επανειλημμένα είχε κρούσει τον κώδωνα του κινδύ­νου, προτείνοντας αρχικά την καθιέρωση ειδικού λαχείου γι’ αυτόν τον σκοπό – μία πρόταση που ωστό­σο απέρριψε η κυβέρνηση -, ενώ στη συνέχεια εισηγήθηκε τη θέσπιση ειδι­κού τέλους για τα συσσίτια της τάξης του 5% στους λογαριασμούς των εστι­ατορίων.

Αντιδράσεις

Η συγκεκριμένη πρότασή του, πα­ρά τις σφοδρότατες αντιδράσεις των επαγγελματιών του χώρου – εστιατό­ρων, ζαχαροπλαστών, οινομαγείρων, ξενοδόχων -, που είχαν και οι ίδιοι πληγεί από την κρίση, ψηφίστηκε τε­λικά από τη Βουλή ως νόμος του κρά­τους.Βλέποντας, ωστόσο, ο Μερκούρης ότι η εφαρμογή του μέτρου χώλαινε, προχώρησε σε περικοπή 10% των μι­σθών των υπαλλήλων του δήμου και του δικού του, προκειμένου να εξοι­κονομήσει χρήματα για τα συσσίτια. Εντούτοις, ούτε αυτή η πρωτοβου­λία του στάθηκε ικανή να δώσει λύση στο πρό­βλημα.Στις 17 Μαρτί­ου του 1932, ο Σπ. Μερκούρης αναγκάστηκε τελικά να ανακοινώσει ότι εντός ολίγων ημερών θα σταματού­σε η παροχή συσσιτίων. Η αναστά­τωση που επικράτησε ιδιαίτερα στις προσφυγικές συνοικίες που απλώνο­νταν σε όλη την πόλη – όπως μπορεί να φανταστεί κανείς – δεν είχε προ­ηγούμενο.Οι δε εμπλεκόμενοι φορείς άρχι­σαν να επιρρίπτουν ο ένας στον άλλο τις ευθύνες για την κατάσταση.Το μεν υπουργείο Εσωτερικών κα­τήγγειλε τον δήμο διότι επέτρεπε να σιτίζονται και μη δικαιούχοι, ο δε δή­μος κατηγορούσε το υπουργείο και τους επαγγελματίες ότι δεν εφάρμο­ζαν τον νόμο που είχε ψηφιστεί για την καταβολή του τέλους 5%.Οι συντεχνίες των επαγγελματιών από την πλευρά τους επέρριπταν ευ­θύνες στον δήμο για μη περιστολή πε­ριττών δαπανών.Χρειάστηκε τελικά να παρέμβει ο ίδιος ο πρωθυπουργός Ελ. Βενιζέλος για να δοθεί λύση στο πρόβλημα. Ο Ελ. Βενιζέλος έδωσε εντολή να συνε­χιστούν τα συσσίτια και να εισπράτ­τεται κανονικά το τέλος του 5%, ενώ ανέθεσε στη νομαρχία τη στενή πα­ρακολούθηση της λειτουργίας του δήμου.

Στη Θεσσαλονίκη

Την ίδια περίοδο, και ο Δήμος Θεσ­σαλονίκης λειτουργούσε τριάντα τρία συσσίτια σε 32 γειτονιές της πόλης, τίζοντας συνολικά 28.000 άτομα. πείνα κυριολεκτικά θέριζε τη συ-πρωτεύουσα, ιδιαίτερα τις τάξεις ων ανέργων, που άγγιζαν – σύμφω-α με τις μετρήσεις του δήμου – τους 5.000, 2.500 εκ των οποίων ήταν ιδιωτικοί υπάλληλοι, 3.000 καπνερ­γάτες, 2.500 εργάτες οικοδομών και οδοποιίας κ.ά.Στα συσσίτια μπορούσαν να συμ­μετέχουν μόνο οι δημότες Θεσσαλο­νίκης, ενώ ιδιαίτερο ενδιαφέρον πα­ρουσιάζει το γεγονός ότι δεν γινόταν διάκριση ανάμεσα σε χριστιανούς και ισραηλίτες.Τα συσσίτια ξεκίνησαν το 1931 με τη διανομή 3.000 μερίδων φαγητού και ψωμιού. Όσο όμως εντεινόταν η κρίση τόσο αυξάνονταν και οι ανάγκες για συσσίτια. Όπως στην Αθήνα έτσι και στη Θεσσαλονίκη τα διαθέσιμα κον­δύλια ήταν ελάχιστα. Σε μία δραματι­κή στιγμή και μη έχοντας άλλη λύση, το δημοτικό συμβούλιο Θεσσαλονίκης αποφάσισε τη διάθεση μόνο ψωμιού στα συσσίτια. Τη λύση στο πρόβλημα έδωσε τελικά ο δήμαρχος Θεσσαλονί­κης Χαρ. Βαμβακάς, ο οποίος πρωτο­πόρησε εκδίδοντας το «Λαχείον του Δήμου». Τα λαχεία, τα οποία ήταν δι­αιρεμένα σε δύο σειρές των 5 και των 2 δραχμών, κυκλοφόρησαν τον Οκτώ­βριο του 1931, ενώ η κλήρωση έγινε τον Δεκέμβριο.

Με τη συμβολή διακεκριμένων προ­σωπικοτήτων της πόλης – διευθυντών τραπεζών, καθηγητών πανεπιστημίου κ.ά. – καθώς και με την εξαιρετική ορ­γάνωση που επέδειξε ο Δήμος Θεσσα­λονίκης, καλύφθηκε τελικά ένα μεγά­λο μέρος του κόστους των συσσιτίων.

 

Η ιστορία αυτή έχει δημοσιοποιηθεί από τον ιστορικό ερευνητή και δημο­σιογράφο Λευτέρη Σκιαδά στην εφη­μερίδα «ΜΙΚΡΟΣ ΡΩΜΗΟΣ». www. mikros-romios.gr. Tηλ.: 210-3426833