Μαίνεται ένας πόλεμος. Κηρυγμένος εδώ και χρόνια, με κορύφωση τα τελευταία δύο. Brexit, Τραμπ, Μακρόν, Λεπέν και AfD είναι μερικά μόνο από τα σημεία μιας ιδεολογικής διαμάχης που, αν και άρχισε ως «πόλεμος δύο κόσμων», της Δύσης και των Άλλων (κυρίως του ακραίου Ισλάμ) – όπως είχε προβλέψει και ο Χάντινγκτον –, σήμερα βρισκόμαστε, όπως σωστά επισήμανε ο Γάλλος Πρόεδρος Μακρόν, σε μια στιγμή «που μοιάζει με την εποχή του Μεσοπολέμου, με τη λέπρα του εθνικισμού να απειλεί την Ευρώπη».

Το ζωτικό διακύβευμα είναι ότι υπάρχει ένα «σαράκι» μέσα στην Ευρώπη και ειδικότερα στις «δυτικές κοινωνίες»: η αποτυχία της Σοσιαλδημοκρατίας ή, καλύτερα, της κεντροαριστερής θεώρησης, η οποία «πνίγηκε» από την πλημμυρίδα της παγκοσμιοποίησης, που αποτελεί όχημα μιας ακραίας ερμηνείας της ανάγκης της οικονομίας της αγοράς να ενισχύσει τη λογική του υπερκέρδους.

Η E.E. εδώ και κάποια χρόνια αντιμετωπίζει σφοδρή κριτική για το γεγονός ότι, ενώ θα έπρεπε να είναι μια ένωση κυρίαρχων κρατών με κοινό όραμα για τους Ευρωπαίους πολίτες, αποτελεί μια «παγκοσμιοποιημένη παρακυβέρνηση των ισχυρών», όπου «πάντα κερδίζουν οι Γερμανοί».

Χάρη σε αυτή τη θεωρία συνωμοσίας, που είναι σε έναν βαθμό υπερβολική, κέρδισε έδαφος η «λίγκα των λαϊκιστών», η οποία χρησιμοποίησε την υποβάθμιση των εξουσιών και του ρόλου του έθνους – κράτους ως βασική δικαιολογία για την οικονομική κρίση που μαστίζει τις ευρωπαϊκές κοινωνίες ώστε να αναπτύξει μια εθνικιστική ατζέντα.

 

Ορμπανισμός στην εξουσία

Οι παραδοσιακές συντηρητικές δυνάμεις (αυτές που ανήκουν στο Λαϊκό Κόμμα) δεν τόλμησαν τη ρήξη παρά μόνο όταν ήταν ήδη πολύ αργά. Ακόμα και σήμερα το Λαϊκό Κόμμα έχει στις τάξεις του το κόμμα του Όρμπαν, το οποίο δεν τολμά να αποτάξει φοβούμενο τις αντιδράσεις.

Το μεταναστευτικό δυσκολεύει την ευρωπαϊκή πολιτική τάξη, η οποία, αμήχανη, γλυκοκοιτάζει προς την πλευρά της Λεπέν, του Φάρατζ ή και του Τραμπ. Στην Αυστρία ο «φέρελπις» πρωθυπουργός κυβερνά με τους ακροδεξιούς και στη Σκανδιναβία οι νεοναζί «παίζουν» δυνατά, κάτι αδιανόητο μέχρι πριν από μερικά χρόνια.

Στην αντίπερα όχθη οι Σοσιαλιστές φαίνονται αδύναμοι να προτείνουν κάτι ουσιαστικά διαφορετικό πέραν ευχών και, κυρίως, δεν έχουν κάτι ουσιαστικό να προτείνουν για το πώς θα βελτιωθεί η καθημερινότητα των εκατομμυρίων Ευρωπαίων που υποφέρουν. Κραυγάζουν – και ορθώς – για την άνοδο των ακροδεξιών και των νεοναζί, αλλά δεν δίνουν απαντήσεις στον άνεργο, αυτόν που είναι στο όριο της φτώχειας, αυτόν που χάνει το σπίτι του και δεν βλέπει κανένα μέλλον. Τη στιγμή μάλιστα που και οι ίδιοι οι Σοσιαλιστές έχουν συμβάλει με την πολιτική τους ώστε να οδηγηθούν εκατομμύρια πολίτες χωρών της Ε.Ε. σε αυτή την κατάσταση.

 

Η θρυαλλίδα του Brexit

Για παράδειγμα, σε ό,τι αφορά το Brexit, οι Εργατικοί στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι πιο ευρωσκεπτικιστές ακόμη και από τους Συντηρητικούς και η θέση τους βασίζεται στη ρητορεία του Βαρουφάκη, τον οποίο χρησιμοποιούν ως σύμβουλό τους.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, και ειδικότερα στα αστικά κέντρα, όπως το Λονδίνο των 10 εκατομμυρίων πολιτών – όπου ζουν πολλοί Ευρωπαίοι πολίτες –, η πλειοψηφία ήταν κατά του Brexit και στηρίζει τους Εργατικούς του Κόρμπιν, κάτι που πιστοποιεί τον ιδεολογικό διχασμό και την αδυναμία των Σοσιαλιστών να ευθυγραμμιστούν πλήρως με την κοινωνία.

 

Οι χώρες του Βίσεγκραντ

Όταν η Ευρώπη (κυρίως η Ελλάδα, η Ιταλία και η Ισπανία) δεχόταν το κύμα των ταλαιπωρημένων προσφύγων από τη Συρία – μαζί με κάποιους που δεν ήταν πρόσφυγες, αλλά μετανάστες –, οι ισχυροί της Ε.Ε. προσπάθησαν να διαλέξουν από το πλήθος και να διασφαλίσουν τα σύνορά τους.

Την ίδια εποχή η Αυστρία και οι χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ αποφάσισαν να κλείσουν τη «βαλκανική οδό» για να προστατεύσουν τα συμφέροντά τους. Συγχρόνως έδωσαν «χώρο» στον Όρμπαν και άλλους ομοϊδεάτες του να συσπειρώσουν οπαδούς και να πείσουν ότι είναι πιο κοντά στην αγωνία των πολιτών.

 

Κερδίζουν στα σημεία

Μέσα σε αυτή τη ζοφερή πραγματικότητα έχει αρχίσει μια ευρύτερη συζήτηση, στο πλαίσιο της οποίας το μέτωπο των λαϊκιστών ισχυρίζεται ότι «μάχεται» εναντίον της παγκοσμιοποίησης και όσων – κατά τους λαϊκιστές – αυτή εκφράζει, δηλαδή της αθρόας μετανάστευσης, της υπονόμευσης του εθνικού κράτους και της εθνικής ταυτότητας εν γένει.

Στην αντίπερα όχθη οι Σοσιαλιστές στήριξαν ή καλύτερα – μέχρι πρόσφατα – στήριζαν άνευ κριτικής την παγκοσμιοποίηση και κάθε της διάσταση. Δεν εξέφραζαν αντιρρήσεις ούτε διατύπωναν ουσιαστικές προτάσεις για την ανάσχεση των αδικιών που η παγκοσμιοποίηση αναπαρήγαγε αφειδώς: της φτώχειας, της μεγιστοποίησης του κοινωνικού χάσματος και της συρρίκνωσης της μεσαίας τάξης.

Ακόμα και όταν οι Σοσιαλιστές είναι στην κυβέρνηση και εφαρμόζουν την προσέγγισή τους, αυτή δεν διαφέρει σημαντικά από την αντίστοιχη συντηρητικών κυβερνήσεων.

Άρα στη μεγάλη ιδεολογική μάχη οι λαϊκιστές κερδίζουν στα σημεία, ενίοτε και κατά κράτος, καθώς, μιλώντας σε οικονομικά αδύναμους που αποστρέφονται το κυρίαρχο πολιτικό σύστημα και μισούν τις ελίτ που υπηρετούν την παγκοσμιοποίηση, καταφέρνουν να γίνουν πειστικοί προβάλλοντας ατζέντες που περιλαμβάνουν την απομάκρυνση των μεταναστών και το πογκρόμ εις βάρος μειονοτήτων και κοινωνικών δικαιωμάτων.

Την ίδια στιγμή το ευρωπαϊκό πολιτικό σύστημα – όλων των αποχρώσεων – υπηρετεί πιστά τη λογική του Σόιμπλε για ένα σφιχτό οικονομικό μοντέλο που μετατρέπει την Ε.Ε. σε μια εταιρεία λογιστικών εφαρμογών με ψηφισμένους – αλλά και διορισμένους στα σημαντικότερα αξιώματα – εκπροσώπους. Κοιτάζοντας αφ’ υψηλού τις αγωνίες και αγνοώντας τα προβλήματα των απόκληρων, αφήνουν ανοιχτό ένα τεράστιο γήπεδο για τους ακροδεξιούς λαϊκιστές. Άρα; Ή αλλάζουν ή βουλιάζουμε.