Θα είναι η σημερινή η ημέρα του «μεγάλου ξεκαθαρίσματος» όσον αφορά τον προϋπολογισμό, το θέμα των συντάξεων, αλλά και τον κατάλογο των μέτρων ανακούφισης που θα ενεργοποιηθούν από την Πρωτοχρονιά;

Η ελληνική πλευρά ελπίζει ότι στη συνεδρίαση του EuroWorking Group – ενδεχομένως και λίγες ώρες νωρίτερα, στο πλαίσιο μιας ειδικής συνάντησης που θα πραγματοποιηθεί αποκλειστικά για το θέμα του προϋπολογισμού της Ελλάδας – θα επέλθει η συμφωνία για το πού φτάνει το πρωτογενές πλεόνασμα του 2019.

Τελικώς, φτάνουμε στο σημείο όπου όλα εξαρτώνται από ένα νούμερο ή ένα ποσοστό. Με υπερπλεόνασμα 765 εκατ. ευρώ, εξασφαλίζουμε τη μη περικοπή των συντάξεων και τη δυνατότητα ενεργοποίησης του συνόλου των μέτρων που εξήγγειλε ο πρωθυπουργός στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης, έστω και αν χρειαστεί να «κουτσουρευτεί» το επίδομα στέγασης.

Με λιγότερα από 765 εκατ. ευρώ αρχίζουν οι… μπελάδες, καθώς θα πρέπει κάτι να κοπεί προκειμένου να εξασφαλιστεί το πολυπόθητο πρωτογενές πλεόνασμα. Με περισσότερα από 765 εκατ. ευρώ δημιουργείται το έδαφος για περισσότερες παροχές. Σε μια τέτοια περίπτωση το πιθανότερο είναι ότι θα διασφαλιστεί επίδομα στέγασης για μεγαλύτερο αριθμό δικαιούχων.

Κρίσιμες «λεπτομέρειες»

Φυσικά στην ατζέντα κυριαρχεί το θέμα της προσωπικής διαφοράς για τους συνταξιούχους.

Η δημόσια τοποθέτηση του Γερμανού υπουργού Οικονομικών Όλαφ Σολτς περί «σοφού χειρισμού» από την ελληνική πλευρά και η διάψευση των πληροφοριών περί περικοπής των υψηλότερων συντάξεων αναπτέρωσαν τις ελπίδες στο οικονομικό επιτελείο ότι τελικώς το θέμα θα κλείσει ομαλά για την Ελλάδα και με τη σύμφωνη γνώμη της Γερμανίας.

Βέβαια, σε τέτοια θέματα οι λεπτομέρειες παίζουν καθοριστικό ρόλο, όπως προκύπτει και από τα ακόλουθα στοιχεία:

1. Η κατάργηση της προσωπικής διαφοράς – με μέγιστο ποσοστό μείωσης το 18% τόσο για τις κύριες όσο και για τις επικουρικές συντάξεις – επήλθε με τον Νόμο 4472 του 2017. Μένει λοιπόν να φανεί ποιες αλλαγές θα επέλθουν στα άρθρα 1 και 2, με τα οποία προχωρά η περικοπή τόσο των κύριων όσο και των επικουρικών συντάξεων, όπως επίσης τροποποιείται η οικογενειακή παροχή (σ.σ.: επίδομα συζύγου).

Στην πράξη, με την κατάθεση της τροποποίησης του συγκεκριμένου νόμου θα φανεί αν τα συγκεκριμένα άρθρα «ξηλώνονται» (όπως θέλει η ελληνική κυβέρνηση) ή αν μετατίθεται η ημερομηνία ενεργοποίησής τους. Στο ελληνικό στρατόπεδο δεν θέλουν ούτε να ακούν για το ενδεχόμενο αναβολής, ωστόσο μένει να φανεί αν θα προχωρήσει μια λύση τύπου «αυτόματου κόφτη συντάξεων» σε περίπτωση δημοσιονομικών αποκλίσεων.

Το σκεπτικό αυτού του σεναρίου είναι ότι η «απειλή» της περικοπής των συντάξεων θα γίνει πράξη αν παρατηρηθούν αποκλίσεις κατά την εκτέλεση του προϋπολογισμού.

2. Ο Νόμος Κατρούγκαλου, εκτός από την αρνητική διαφορά, προβλέπει και τη θετική προσωπική διαφορά.

● Για τη μεν αρνητική διαφορά ορίζει ότι θα παραμείνει σε ένα «καλάθι» το οποίο θα αδειάζει με την πάροδο των ετών, καθώς η σύνταξη των παλαιών συνταξιούχων, ακόμη και αν δεν περικοπεί τώρα, θα παραμείνει παγωμένη επί χρόνια, μια και δεν θα χορηγείται καμία αύξηση όπως θα δίδεται στους υπόλοιπους μετά το 2022 βάσει πληθωρισμού.

● Για τη θετική προσωπική διαφορά (ουσιαστικά την αύξηση των συντάξεων) ο νόμος ορίζει ότι τα ποσά θα πρέπει να καταβληθούν σε πέντε ετήσιες δόσεις. Συνολικά, είναι ένα κονδύλι της τάξεως των 750 εκατ. ευρώ σε ετήσια βάση, ωστόσο κατά τον πρώτο χρόνο εφαρμογής το κονδύλι ανέρχεται περίπου στα 150 εκατ. ευρώ.

Μένει να φανεί αν αυτή η πρόβλεψη του Νόμου Κατρούγκαλου θα παραμείνει ενεργή ή αν θα «θυσιαστεί» προκειμένου να εξοικονομηθεί ο δημοσιονομικός χώρος για τη χρηματοδότηση άλλων μέτρων.

Αλλαγές στον Νόμο Κατρούγκαλου

Η σημερινή διαπραγμάτευση στο πλαίσιο του EuroWorking Groυp θα κρίνει το περιεχόμενο και άλλων διατάξεων του Νόμου 4472. Είναι δεδομένο ότι θα καταργηθούν:

1. Το άρθρο 4, το οποίο προβλέπει την ενεργοποίηση του προγράμματος βρεφονηπιακής φροντίδας. Οι πόροι για τη λειτουργία περισσότερων βρεφονηπιακών σταθμών θα δοθούν για τις συντάξεις και τις υπόλοιπες εξαγγελίες Τσίπρα.

2. Το άρθρο 5, που αφορά την περαιτέρω ενίσχυση του προγράμματος των σχολικών γευμάτων.

3. Το άρθρο 8, το οποίο προβλέπει την ενίσχυση του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων με 300 εκατ. ευρώ για τη χρηματοδότηση έργων υποδομής «στον τομέα της αγροτικής παραγωγής και έργων ενεργειακής εξοικονόμησης και αναβάθμισης στον τομέα των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και της Βιομηχανίας».

4. Το άρθρο 9, με το οποίο επέρχεται η μείωση της συμμετοχής στη φαρμακευτική δαπάνη κυρίως για τους έχοντες χαμηλά εισοδήματα.

Πέρα από την κατάργηση διατάξεων, θα υπάρξει και τροποποίηση άλλων. Για παράδειγμα, το άρθρο που προβλέπει την καταβολή του επιδόματος στέγασης αναφέρει ότι θα δοθούν ποσά από 70 έως 210 ευρώ σε 600.000 νοικοκυριά με δημοσιονομικό κόστος 600 εκατ. ευρώ. Ακόμη και με βάση το πιο αισιόδοξο σενάριο, τέτοιο ποσό διαθέσιμο δεν υπάρχει. Έτσι ή θα απαλειφθούν τα συγκεκριμένα νούμερα από το σχετικό άρθρο του νόμου ή θα δοθεί εντολή στο υπουργείο Εργασίας να προχωρήσει σε έκδοση νέας υπουργικής απόφασης με την οποία θα επαναπροσδιορίζονται τα εισοδηματικά και περιουσιακά κριτήρια χορήγησης του συγκεκριμένου επιδόματος.

Μείζον, για τους ενδιαφερόμενους είναι και το ακόλουθο ερώτημα: Θα δοθεί το επίδομα και σε ιδιοκτήτες που πληρώνουν στεγαστικό δάνειο, αλλά και σε ενοικιαστές, ή μόνο σε ενοικιαστές; Οι τελικές αποφάσεις για το συγκεκριμένο θέμα, που καίει εκατοντάδες χιλιάδες νοικοκυριά, θα ληφθούν κι αυτές ανάλογα με το ποιες θα είναι οι αποφάσεις για τον διαθέσιμο δημοσιονομικό χώρο.

Προς το παρόν έχει προβλεφθεί ότι για το επίδομα ενοικίου θα διατεθούν περίπου 200 εκατ. ευρώ. Αν προκύψει κάτι καλύτερο, μπορεί το ποσό να ανέβει στα 300 εκατ. ευρώ. Σε κάθε περίπτωση επομένως, μένει να φανεί αν τα εισοδηματικά κριτήρια θα κόψουν τα δύο τρίτα των δικαιούχων του επιδόματος στέγασης ή τους μισούς.

Τροποποίηση θα χρειαστεί και η διάταξη που έχει περάσει για τη μείωση του ΕΝΦΙΑ. Το σχετικό άρθρο θα ξηλωθεί ολόκληρο και θα αντικατασταθεί από την προσθήκη μιας κλίμακας με μειωτικούς συντελεστές που θα κυμαίνονται από 10% – 30% με κριτήριο επιλογής του συντελεστή, την ατομική περιουσία του καθενός.

Για το 2019 τα 266 εκατ. ευρώ θα δοθούν – εφόσον κλείσει η τελική συμφωνία – για την ελάφρυνση όσων έχουν ακίνητα ή περιουσίες έως και 150.000 ευρώ.

Τι ακολουθεί

Με την ολοκλήρωση του EuroWorking Group και στο ενδεχόμενο επίτευξης συμφωνίας το οικονομικό επιτελείο θα ξεκινήσει την τελική προετοιμασία για την κατάθεση του προϋπολογισμού στη Βουλή στις 21 Νοεμβρίου.

Εφόσον υπάρξει και η πολιτική έγκριση της συμφωνίας στο Eurogroup της 19ης Νοεμβρίου, ο προϋπολογισμός θα κατατεθεί με μόνο ένα σενάριο. Αυτό θα προβλέπει τη μη περικοπή των συντάξεων, αλλά και την ενεργοποίηση των μέτρων που προαναφέρθηκαν.

Στις 21 Νοεμβρίου θα δοθεί στη δημοσιότητα και η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την αξιολόγηση των προϋπολογισμών των χωρών – μελών της Ευρωζώνης. Ωστόσο δεν αναμένεται να υπάρξει κάποια έκπληξη, καθώς όλο αυτό το διάστημα υπάρχουν συνεχείς επαφές και τηλεδιασκέψεις ανάμεσα στα στελέχη των ευρωπαϊκών θεσμών και το υπουργείο Οικονομικών στην Αθήνα.

Εκτός από την ψήφιση του προϋπολογισμού, μέσα στον Δεκέμβριο θα ψηφιστεί και το νομοσχέδιο με το οποίο θα τροποποιείται ο νόμος 4472 του 2016. Αυτό θα είναι και το τελικό βήμα το οποίο και θα ανοίξει τον δρόμο στον ΕΦΚΑ να πιστώσει τους τραπεζικούς λογαριασμούς των συνταξιούχων με τα ίδια ακριβώς ποσά που καταβάλλονται και τώρα.

Η ψήφιση του προϋπολογισμού και του σχετικού νομοσχεδίου που προαναφέρθηκε – στο οποίο θα ενσωματωθεί και η διάταξη για την καταβολή του έκτακτου μερίσματος, αν δεν έχει προηγηθεί ξεχωριστό νομοθέτημα – θα εξασφαλίσει μερικούς μήνες ηρεμίας στο οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης.

Η διαπραγμάτευση για το 2020

Από το 2019 θα αρχίσει η συζήτηση για τον προϋπολογισμό του 2020. Εκεί η ελληνική κυβέρνηση θα επιδιώξει να φέρει εις πέρας μια αντίστοιχη διαπραγμάτευση. Δηλαδή να ακυρώσει τη μείωση του αφορολόγητου και να θυσιάσει ταυτόχρονα τις μειώσεις φορολογικών συντελεστών – πέραν αυτών στις οποίες έχει αναφερθεί ο πρωθυπουργός – για να μπορέσει και πάλι να πείσει ότι το πρωτογενές πλεόνασμα θα παραμείνει πάνω από το επίπεδο του 3,5% του ΑΕΠ.

Αυτό σημαίνει στην πράξη ότι δεν θα μειωθεί ο βασικός συντελεστής της φορολογικής κλίμακας από το 22% που είναι σήμερα στο 20% και δεν θα υπάρξει ελάφρυνση από τη μείωση των συντελεστών υπολογισμού της εισφοράς αλληλεγγύης.

Από την άλλη, θα υπάρξει μείωση στους συντελεστές υπολογισμού του φόρου νομικών προσώπων (σ.σ.: αυτό το μέτρο είναι πιθανό να ψηφιστεί και από φέτος, άσχετα από το αν θα έχει δημοσιονομική επίπτωση στον προϋπολογισμό του 2020) και η επέκταση της έκπτωσης του ΕΝΦΙΑ ώστε να καλύψει αυτή τη φορά και τη μεσαία ιδιοκτησία.

Το 2019 θα υπάρχει και άλλο ένα ανοικτό θέμα προς διαπραγμάτευση. Το αν θα επιτραπεί στην ελληνική πλευρά να διαθέσει περίπου 200 εκατ. ευρώ από τον κρατικό προϋπολογισμό προκειμένου να χρηματοδοτήσει 10.000 προσλήψεις στο Δημόσιο.

Αυτή η συζήτηση βέβαια θα εξαρτηθεί από το αν θα προχωρήσει η συμφωνία για τη μεταφορά των κληρικών στο μισθολόγιο των Νομικών Προσώπων Δημοσίου Δικαίου της Εκκλησίας.

Σε κάθε περίπτωση, όλα δείχνουν ότι το φθινόπωρο του 2019, είτε από τη σημερινή είτε από μια άλλη κυβέρνηση, θα γίνει μια αντίστοιχη διαπραγμάτευση με αυτή που ολοκληρώνεται φέτος, ενδεχομένως και εντός της σημερινής ημέρας.