search
ΤΡΙΤΗ 19.03.2024 07:32
MENU CLOSE

Οι Γκεμιτζήδες της Θεσσαλονίκης – προάγγελοι του Ίλιντεν

Δημοσιεύτηκε στο ΠΟΝΤΙΚΙ

τεύχος 2048
22-11-2018
28.11.2018 11:57
istoria_1.jpg

Η ανατίναξη του γαλλικού ατμόπλοιου Guadalquivir στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης

Μεταξύ 28ης Απριλίου και 1ης Μαΐου 1903, μια σειρά βομβιστικών επιθέσεων συγκλόνισαν την οθωμανοκρατούμενη τότε Θεσσαλονίκη. Πίσω από τις βομβιστικές αυτές επιθέσεις κρύβονταν οι λεγόμενοι «Γκεμιτζήδες», λέξη που σημαίνει βαρκάρηδες – και σε πιο ελεύθερη μετάφραση «μπουρλοτιέρηδες». Οι «Γκεμιτζήδες» συγκροτούσαν μια ομάδα νεαρών με αναρχικές καταβολές, της οποίας τα μέλη ήταν όλοι απόφοιτοι του Εξαρχικού (Βουλγαρικού) Γυμνασίου Αρρένων της Θεσσαλονίκης. Η ομάδα αυτή ενεργούσε υπό την αρχηγία του καθηγητή του Βουλγαρικού Γυμνασίου Αρρένων Ντάμιεν Γκρούεφ. Σκοπός των βομβιστικών αυτών επιθέσεων ήταν να προσελκύσουν την προσοχή των Μεγάλων Δυνάμεων της εποχής στο πρόβλημα της οθωμανικής καταπίεσης στη Μακεδονία και στη Νότια Θράκη λειτουργώντας ως προπομπός στο πλαίσιο της προετοιμασίας για την εξέγερση του Ίλιντεν.

Αποτυχημένες δράσεις

Πρώτος και βασικός σχεδιασμός ήταν η φιλόδοξη απόπειρα δολοφονίας του Σουλτάνου στην Κωνσταντινούπολη. Με τη μεσολάβηση του γραμματέα της Βουλγαρικής Εξαρχίας Dimitar Lyapov στην Κωνσταντινούπολη ήρθαν σε επαφή με μια αρμενικής καταγωγής ομάδα επαναστατών, προκειμένου από κοινού να σχεδιάσουν τη δολοφονία του Σουλτάνου. Γρήγορα, ωστόσο, αντιλήφθηκαν ότι ήταν αδύνατη η υλοποίηση αυτού του σχεδίου. Κατόπιν αυτών των εξελίξεων, αποφάσισαν την από κοινού ανατίναξη των κτηρίων της Οθωμανικής Τράπεζας στην Πόλη και τη Θεσσαλονίκη. Όμως, τον Σεπτέμβριο του 1900, η οθωμανική αστυνομία συνέλαβε αρκετά μέλη της ομάδας, τα οποία φυλακίστηκαν. Έναν χρόνο αργότερα, το 1901, και κατόπιν πιέσεων από τη βουλγαρική κυβέρνηση, οι συλληφθέντες απελάθηκαν στη Βουλγαρία. Εκείνη τη χρονιά, μάλιστα, ένα μέλος των «Γκεμιτζήδων» σκοτώθηκε σε αψιμαχίες με την τουρκική αστυνομία στην Αδριανούπολη. Τις προσπάθειές τους να προβούν σε τρομοκρατικές ενέργειες στην Αδριανούπολη απέτρεψαν οι οθωμανικές αρχές ύστερα από συνεργασία που είχαν με τον αρχηγό της βουλγαρικής Ανώτατης Μακεδονικής Επιτροπής, Μπόρις Σαράφωφ. Τότε ήταν που έστρεψαν το ενδιαφέρον των ενεργειών τους στη Θεσσαλονίκη.

Ένα εκρηκτικό διήμερο

Στις 17 Απριλίου 1903, σύμφωνα με το παλιό ημερολόγιο, το γαλλικό επιβατηγό πλοίο «Γουανταλκιβίρ» δεν θα απέπλεε ποτέ ξανά για να εκτελέσει ένα ακόμα δρομολόγιο προς Κωνσταντινούπολη… Η δράση των «Γκεμιτζήδων» απλωνόταν σε πολλά σημεία. Αρχικά, ανατίναξαν στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης το «Γουανταλκιβίρ». Έπειτα ακολούθησε μια βομβιστική επίθεση σε τρένο που μετέφερε 300 επιβάτες από την Αδριανούπολη. Την επόμενη, 18η Απριλίου, σημειώθηκε μια σειρά βομβιστικών επιθέσεων σε διάφορα σημεία της πόλης, αρχής γενομένης από το εργοστάσιο φωταερίου της Θεσσαλονίκης, με συνέπεια να βυθιστεί η πόλη στο σκοτάδι, ενώ παράλληλα ακολούθησαν εκρήξεις βομβών σε διάφορα μέρη της πόλης: σε δρόμους, πλατείες και καταστήματα, μεταξύ των οποίων στο ελληνικό καφενείο Αλάμπρα, σ’ ένα επίσης ελληνικό ζυθοποιείο και διάφορα άλλα σημεία.

Σημειώνει χαρακτηριστικά ο δικηγόρος Κωνσταντίνος Τσώπρος στο βιβλίο του «Αναμνήσεις (Μελένοικο – Θεσσαλονίκη)», ο οποίος έζησε και ως αυτόπτης μάρτυρας τα γεγονότα της περιόδου υπηρετώντας ως διερμηνέας του συνταγματάρχη Θεοφίλ Φράντσεβιτς Σβίρσκυ, της ρωσικής στρατιωτικής αποστολής αναδιοργάνωσης της τουρκικής χωροφυλακής στο πλαίσιο της Συμφωνίας της Μυρστέγης:

«Από τα σοβαρότερα κτυπήματα της εξτρεμιστικής εκείνης δράσης ήταν η ανατίναξη της οθωμανικής τράπεζας και της παραπλήσιας γερμανικής λέσχης, που υπέστησαν ολοκληρωτική καταστροφή από δυναμίτες που είχαν τοποθετηθεί σε υπόγεια σήραγγα που από μακρού ετοιμάζονταν για τον σκοπό αυτό. Η ανατίναξη του μεγάρου της Οθωμανικής Τράπεζας επετεύχθη με την κατασκευή υπόνομου που άρχιζε από ένα μπακάλικο ενοικιασμένο από Βούλγαρο και έφθανε κάτω από το μέγαρο, τα δε χώματα αποσύρονταν από μυημένους πελάτες Βούλγαρους ως ψώνια μέσα σε χαρτοσακούλες». Όπως είναι φυσικό, έπειτα από το εκρηκτικό διήμερο κηρύχθηκε στην πόλη της Θεσσαλονίκης και στην ευρύτερη περιοχή στρατιωτικός νόμος.

Τα επακόλουθα των εκρήξεων

Μετά το πέρας των τρομοκρατικών αυτών ενεργειών ακολούθησε χάος, καθώς ξέσπασαν μάχες – ιδίως στη βουλγαρική συνοικία της πόλης – μεταξύ Βουλγάρων εξτρεμιστών και Οθωμανών στρατιωτών κατά τις οποίες υπήρξαν δεκάδες θύματα – μεταξύ αυτών και Έλληνες. Αποτέλεσμα ήταν να συλληφθεί μεγάλος αριθμός Βουλγάρων, που οδηγήθηκαν στις φυλακές. Από τις ανακρίσεις που πραγματοποιήθηκαν διαπιστώθηκε ότι δράστες αυτών των εξτρεμιστικών επιθέσεων ήταν μια δεκαμελής, κατ’ άλλους δωδεκαμελής, αναρχική ομάδα με το όνομα «βαρκάρηδες». Από την ομάδα αυτή, έξι φέρονταν να σκοτώθηκαν στις μάχες που ακολούθησαν, τέσσερις να έχουν συλληφθεί και δύο να διέφυγαν τη σύλληψη.

Οι ισορροπίες της εποχής πριν την εξέγερση του Ιλιντεν

Πρόκειται για μια εποχή όπου το ελληνικό κράτος, μετά τον πόλεμο του 1897, αντιτασσόταν στον ένοπλο αγώνα ως μέσο αντιμετώπισης του βουλγαρικού κινδύνου. Η ελληνική ανυπαρξία αντιδράσεως έκανε τους Βούλγαρους αδίστακτους. Ήταν μια εποχή όπου η Ευρώπη θεωρούσε πως η πως «Η Βουλγαρία δεν ζητουσε άλλο, παρά να ελευθερώση τα αδέλφια της από τον τουρκικό ζυγό».

Για τους Ευρωπαίους, ο αγώνας των Βούλγαρων δεν ήταν μια διαμάχη μεταξύ αυτών και των Ελλήνων, αλλά αγώνας εναντίον του Τούρκου δυνάστη. Και η αντίληψη αυτή καθιστούσε εξαιρετικά δύσκολη την ελληνική θέση. Εκμεταλλευόμενοι αυτό το κλίμα, οι Βούλγαροι από τη μεριά τους προσπαθούσαν να εξωθήσουν την Ευρώπη σε ανοιχτή επέμβαση, για να λυθεί το Μακεδονικό σύμφωνα με τις επιθυμίες τους, και αυτό θα το πετύχαιναν με – μερική τουλάχιστον – εξέγερση της Μακεδονικής υπαίθρου, την οποία θα παρουσιάζανε ως επαναστατικό κίνημα απελπισίας όλων των καταδυναστευομένων Χριστιανών της Μακεδονίας.

Η εξέγερση που προετοίμαζαν οι Βούλγαροι και που τελικά πραγματοποιήθηκε το 1903 μένοντας γνωστή ως εξέγερση του Ίλιντεν, ερχόταν κάθε μέρα και πιο κοντά. Οι σχισματικοί χωρικοί είχαν ειδοποιηθεί, μόλις πάρουν το σύνθημα, να καταστρέψουν τα τηλεγραφικά σύρματα και τις σιδηροδρομικές γραμμές, να ανατινάξουν τα γεφύρια και τις αγροικίες των μπέηδων, να κάψουν χωριά και να ρίξουν βόμβες στις πόλεις για να αναγκάσουν τους Οθωμανούς να προβούν σε αντεκδικήσεις, ώστε οι ωμότητες των Τούρκων που θα στρέφονταν (όπως συνήθιζαν) εναντίον αθώων, να προκαλέσουν την επέμβαση της Ευρώπης.

Σήμερα αυτή η εξέγερση γιορτάζεται στη Βουλγαρία και στην ΠΓΔΜ.

«Είναι δύσκολο να διαφωνήσει κανείς πως η περίοδος οπότε κρίθηκε το μέλλον της Μακεδονίας, δηλαδή από τις βομβιστικές ενέργειες στη Θεσσαλονίκη την άνοιξη του 1903 μέχρι το τέλος των Βαλκανικών Πολέμων, ήταν καθοριστική για τη διαμόρφωση της εικόνας των βαλκανικών λαών στην Ελλάδα για ολόκληρο τον 20ό αιώνα έως τις μέρες μας». Βασίλη Κ. Γούναρη, «Τα Βαλκάνια των Ελλήνων», εκδ. Επίκεντρο.

google_news_icon

Ακολουθήστε το topontiki.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν.

ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΔΗΜΟΦΙΛΗ

Το topontiki.gr σέβεται όλες τις απόψεις, αλλά διατηρεί το δικαίωμά του να μην αναρτά υβριστικά σχόλια και διαφημίσεις. Οι χρήστες που παραβιάζουν τους κανόνες συμπεριφοράς θα αποκλείονται. Τα σχόλια απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των αναγνωστών.

ΤΡΙΤΗ 19.03.2024 07:31