Για την Ευρώπη και τις ΗΠΑ το νέο έτος μπορεί να αποδειχθεί ένα από τα πιο καθοριστικά των τελευταίων δεκαετιών. Η Γηραιά Ήπειρος θα βρίσκεται στη δίνη του κυκλώνα και το 2019 με την εσωστρέφεια, το Brexit και τις ευρωεκλογές να κυριαρχούν στην ειδησεογραφία, ενώ ο δεύτερος κύκλος της Προεδρίας Τραμπ μόλις άρχισε.

Το κυριότερο ερώτημα, ωστόσο, είναι αν θα μπορέσει η Κίνα να εκτοπίσει από την ηγεσία του πλανήτη τις ΗΠΑ. Μια τεχνολογική εξέλιξη, τέλος, κατά τη διάρκεια του έτους μπορεί να ανοίξει το κουτί της Πανδώρας.

 

Ευρώπη σε σταυροδρόμι

Το 2019 θα αποτελέσει από πολλές απόψεις σημείο καμπής για την Ευρώπη.

Όχι μόνο η Βρετανία φεύγει από την Ε.Ε., αλλά τον Μάιο οι ψηφοφόροι των υπολοίπων 27 χωρών θα εκλέξουν νέο Ευρωκοινοβούλιο. Αυτές οι ευρωεκλογές εκτιμάται ότι θα βάλουν ένα τέλος στην πλειοψηφία που είχαν οι δυο μεγάλες πολιτικές ομάδες, Χριστιανοδημοκράτες και Σοσιαλδημοκράτες, εδώ και δεκαετίες και οι λαϊκιστές αναμένεται να σημειώσουν μεγάλα εκλογικά κέρδη. Θα ακουστούν πολλά για κατακερματισμό και παρακμή του «παλιού συστήματος», αλλά στην πραγματικότητα δεν αναμένεται κάποια τόσο μεγάλη αλλαγή.

Το 2019 θα αποτελέσει τη σκηνή όπου θα παιχθεί ένα μεγάλο ευρωπαϊκό πολιτικό δράμα. Θα υπάρξει μια σύγκρουση ιδεών για το μέλλον της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, του ρόλου του Ισλάμ και της μετανάστευσης, των εθνικιστών και των λαϊκιστών και μιας Ευρώπης όλο και πιο ανοιχτής στην παγκοσμιοποίηση. Από τη μια πλευρά ηγέτες όπως ο Εμανουέλ Μακρόν ή η απερχόμενη Άνγκελα Μέρκελ και από την άλλη λαϊκιστές με μεγάλες «θεατρικές» ικανότητες, όπως ο Σαλβίνι στην Ιταλία ή ο Όρμπαν στην Ουγγαρία.

Παρά την τεράστια πόλωση, τίποτε δεν προμηνύει ένα «ξεκάθαρο» αποτέλεσμα. Το φεντεραλιστικό όραμα του Μακρόν για την Ευρώπη έχει, προς το παρόν τουλάχιστον, φρεναριστεί λόγω των δισταγμών της Γερμανίας, που οφείλονται σε δικούς της εσωτερικούς μπελάδες.

Από την άλλη, οι λαϊκιστές τύπου Σαλβίνι έχουν ήδη αποδείξει ότι περισσότερο γαβγίζουν παρά δαγκώνουν. Το ζητούμενο γι’ αυτούς είναι να απολαύσουν μέρος της «πίτας», δηλαδή να αναδειχθούν στην εξουσία, όχι να τινάξουν την Ευρώπη στον αέρα. Στην Ιταλία η κυβέρνηση Σαλβίνι, παρά τη ρητορική, στην πράξη ξέρει πολύ καλά τα όρια έως τα οποία μπορεί να τραβήξει την αντιπαράθεση με την Ευρώπη χωρίς να αποξενώσει τους ψηφοφόρους της μεσαίας τάξης.

Παρά τις μεγαλοστομίες για έναν μεγάλο συνασπισμό λαϊκιστών και εθνικιστών οι ηγέτες τους δεν συμφωνούν σε στοιχειώδη ζητήματα, όπως π.χ. στη διανομή των μεταναστών μεταξύ των χωρών. Η ρητορική τους είναι σε μεγάλο ποσοστό συμβολική και για εσωτερική κατανάλωση.

Η πολιτική στην Ευρώπη εκτιμάται ότι θα συνεχιστεί χωρίς θεμελιώδη αλλαγή στο 2019. Οι λαϊκιστές θα έχουν επιτυχίες στις εκλογές και ταυτοχρόνως θα συνεχίσουν να μεταλλάσσονται σε mainstream. Αλλά και οι μεγάλες παραδοσιακές πολιτικές παρατάξεις της Ευρώπης θα συνεχίσουν να έχουν μεγάλη δύναμη. Οι πολιτικοί αναλυτές εκτιμούν ότι καμιά από τις δυο πλευρές δεν θα καταφέρει μια αποφασιστική επικράτηση.

Το θέμα είναι ότι όσο η Ευρώπη θα είναι απασχολημένη με τις εσωτερικές της διαμάχες, θα υπάρχουν καταστάσεις γύρω της που θα απαιτούν αποφασιστικούς χειρισμούς.

● Η Ινδία αναμένεται να ξεπεράσει και τη Γαλλία και τη Βρετανία και να γίνει η πέμπτη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο.

● Η αντιπαράθεση μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας, σε συνδυασμό με την αυξανόμενη επιρροή του Πεκίνου στην Ευρώπη, μπορεί να εξαναγκάσει τους Ευρωπαίους σε δύσκολους συμβιβασμούς μεταξύ συνεργασίας και αντιπαράθεσης με το ασιατικό μεγαθήριο.

● Η πολιτική Τραμπ για απόσυρση αμερικανικών στρατευμάτων από τη Μέση Ανατολή θα προκαλέσει την Ευρώπη να στείλει περισσότερες δικές της δυνάμεις στην περιοχή.

Στο εσωτερικό η εικόνα της Ευρώπης είναι εξίσου δύσκολη. Ολόκληρη η ήπειρος μοιάζει υποχρεωμένη εκ των πραγμάτων να προχωρήσει σε μεταρρύθμιση των συστημάτων πρόνοιας. Όμως, καθώς το αντικείμενο είναι εξαιρετικά δυσάρεστο στους ψηφοφόρους, δεν προχωρά αρκετά γρήγορα για να συμβαδίσει με τη γήρανση στις ευρωπαϊκές κοινωνίες.

Στην κεντρική Ευρώπη ιδιαίτερα, τα χαμηλά ποσοστά γεννήσεων και η γήρανση των πληθυσμών συνδυάζεται με τη δυσαρέσκεια για το μεταναστευτικό. Σταδιακά δημιουργείται ένας νέος κοινωνικός «μεγάλος φόβος», η αίσθηση ότι χάνονται αυτά που παραδοσιακά αποκαλούνται ως «χριστιανικά εθνικά κράτη».

Για να τα αντιμετωπίσει όλα αυτά η Ευρώπη χρειάζεται ισχυρά οικονομικά θεμέλια. Το ευρώ γίνεται 20 χρόνων αυτόν τον μήνα, με ηγέτες και πλειονότητα των πολιτών στην Ευρώπη να υποστηρίζουν το κοινό νόμισμα. Την ίδια στιγμή, όμως, δεν υπάρχει ομοφωνία στο πώς να καθοριστεί μια νομισματική πολιτική που να το καθιστά σταθερό.

Μπορεί σε κάποιες βασικές μεταρρυθμίσεις να επιτεύχθηκε επιτέλους ομοφωνία, όπως σε ένα κεντρικό ευρωπαϊκό ταμείο για την ανακεφαλαιοποίηση τραπεζών, όμως τα κράτη διαφωνούν μεταξύ τους για την ταχύτητα της μετάβασης σε τέτοιες συμφωνημένες μεταρρυθμίσεις.

 

Δεύτερος κύκλος Τραμπ

Οι ΗΠΑ μπαίνουν στο δεύτερο μισό της θητείας του Ντόναλντ Τραμπ.

Τα ερωτήματα που θα μας απασχολήσουν φέτος πρακτικά θα είναι πόσο άσχημα θα αποδειχθούν τα απόνερα της πρώτης περιόδου των δυο ετών της διακυβέρνησής του και, επίσης, πόσο άσχημα μπορεί να εξελιχθούν τα πράγματα στη δεύτερη… σεζόν του Αμερικανού Προέδρου στον Λευκό Οίκο. Η έως τώρα τακτική του υπήρξε εντυπωσιακά καταστροφική σε κάποιους τομείς.

● Στο θέμα της Βόρειας Κορέας η προσωπική πολιτική Τραμπ απεδείχθη φιάσκο. Ο Κιμ όχι μόνο διατηρεί το οπλικό του πρόγραμμα χωρίς να έχει παραχωρήσει τίποτα, αλλά τώρα απαιτεί και… ανταμοιβή από τις ΗΠΑ.

● Στην Ευρώπη ο Τραμπ μπορεί πράγματι να κατάφερε να κάνει τους Ευρωπαίους να πληρώσουν περισσότερα για τους αμυντικούς τους προϋπολογισμούς, αλλά οι ΗΠΑ έχουν ξοδέψει μισόν αιώνα και δισεκατομμύρια δολάρια για να χτίσουν τις στενές τους σχέσεις με την Ευρώπη. Μέσα σε μόλις δυο χρόνια ο Ντόναλντ Τραμπ οδεύει προς τη διάλυσή τους.

Φέτος τα πράγματα ίσως είναι χειρότερα. Η τύχη του Τραμπ δείχνει να στερεύει. Στις ενδιάμεσες εκλογές οι Ρεπουμπλικανοί έχασαν τον έλεγχο της Βουλής. Η καινούργια πλειοψηφία των Δημοκρατικών θα ερευνήσει τα πεπραγμένα του Προέδρου και, κάποια στιγμή, θα ολοκληρωθεί η έρευνα του Ρόμπερτ Μιούλερ σχετικά με τη διασύνδεση μεταξύ Ρωσίας και προεκλογικής εκστρατείας Τραμπ. Στο μεταξύ ο Τραμπ εμπλέκεται ήδη σε δύο κακουργήματα και κάμποσοι από τους πρώην συμβούλους του βρίσκονται ή οδεύουν προς τη φυλακή.

Όσο θα συσσωρεύονται τα προβλήματα για τον Τραμπ τόσο λιγότερο θα αισθάνεται δεσμευμένος από τους θεσμικούς μηχανισμούς. Αν ο Μιούλερ παραπέμψει σε δίκη ένα μέλος της οικογένειας Τραμπ, ο Πρόεδρος μπορεί να προχωρήσει σε ανήκουστες παρεμβάσεις, όπως να διατάξει τον γενικό εισαγγελέα να τερματίσει την όλη έρευνα.

Σε τέτοια περίπτωση οι πράξεις του θα αντιμετωπιστούν ως εκτροπή από τη δημοκρατία και οι Δημοκρατικοί, που τώρα ελέγχουν τη Βουλή και ήδη βρίσκονται στα… κάγκελα λόγω του shutdown για το τείχος με το Μεξικό, μπορεί να «βγάλουν» ντοκουμέντα ότι η οικογενειακή επιχείρηση (Trump Organisation) ξέπλενε ρωσικό χρήμα.

Κανείς δεν γνωρίζει πώς θα μπορούσε να καταλήξει και ποιες θα ήταν οι συνέπειες ενός τέτοιου χάους στις ΗΠΑ και διεθνώς. Το πώς θα καταγραφεί στην Ιστορία ο 45ος Αμερικανός Πρόεδρος θα κριθεί εν πολλοίς από τα γεγονότα του 2019.

 

Η παγκόσμια ηγεσία

Οι δυο υπερδυνάμεις, οι ΗΠΑ και η Κίνα, είναι πια ανοιχτά αντίπαλοι. Η Κίνα είναι ένας στρατηγικός ανταγωνιστής για την Αμερική, που κατηγορεί το Πεκίνο για παρεμβάσεις στην αμερικανική πολιτική, για αθέμιτες εμπορικές πρακτικές και για το ότι επιχειρεί να αναλάβει όχι μόνο την ηγεσία στην Ασία, αλλά και την παγκόσμια κυριαρχία. Από την πλευρά της η Κίνα θεωρεί ότι οι ΗΠΑ θέλουν να μπλοκάρουν την άνοδό της.

Η Κίνα έχει καταφέρει να αναδειχθεί στη δεύτερη ισχυρότερη χώρα του κόσμου, πίσω μόνο από την Αμερική. Και ενώ το Πεκίνο διαμηνύει ότι δεν επιθυμεί να εκθρονίσει την Αμερική από την ηγεσία της παγκόσμιας τάξης πραγμάτων, στην πράξη έχει πια περάσει στα πρωταρχικά στάδια μιας άμεσης, ευθείας και ξεκάθαρης πρόκλησης – αμφισβήτησης.

Σύμφωνα με το Πανεπιστήμιο Τζορτζτάουν της Ουάσιγκτον, η Κίνα προσπαθεί να εκτοπίσει, παρά να αντικαταστήσει τις ΗΠΑ. Όπως και να έχει, το έπαθλο θα είναι η παγκόσμια ηγεσία. Το αν η Αμερική θα παραμείνει η πρώτη υπερδύναμη θα εξαρτηθεί εν πολλοίς από το στρατηγικό πλεονέκτημα που τη διαφοροποιεί από την Κίνα: αυτό των συμμαχιών.

Οι συμμαχίες είναι η μεγαλύτερη προστασία της Αμερικής ενάντια στην αυξανόμενη οικονομική και στρατιωτική δύναμη της Κίνας. Προς το παρόν ο Αμερικανός Πρόεδρος φρόντισε να αποξενωθεί, παρά να συνεργαστεί με την Ευρώπη σε τομείς όπως π.χ. το εμπόριο. Μέσα στο 2019 αναμένεται όξυνση της αντιπαλότητας ΗΠΑ – Κίνας. Με την Ευρώπη σε έναν άχαρο ρόλο προσπάθειας ισορροπιών και συναλλαγών…

 

Θα γίνει ή όχι το Brexit;

Η Βρετανίδα πρωθυπουργός Τερέζα Μέι δηλώνει ότι η χώρα θα βρεθεί σε αχαρτογράφητο έδαφος εάν η δική της πρόταση συμφωνίας για το Brexit απορριφθεί από το Κοινοβούλιο αυτόν τον μήνα. Όμως, η Μέι είναι επικεφαλής μιας κυβέρνησης μειοψηφίας. Το Εργατικό κόμμα δεν ενδιαφέρεται να τη διασώσει. Η Ε.Ε. δεν θα επιτρέψει να πληγεί η ακεραιότητα της κοινής αγοράς.

Όλα αυτά μαζί σημαίνουν πως το αποτέλεσμα εύκολα θα μπορούσε να είναι χάος και παράλυση στη Βρετανία. Πράγμα που θα μπορούσε να οδηγήσει σε τρία καταστροφικά σενάρια μέσα στο 2019:

● Το πρώτο θέλει τη Βρετανία να αποχωρεί από την Ε.Ε. χωρίς συμφωνία. Αυτό θα ισοδυναμούσε με βόμβα μεγατόνων στην οικονομία της Βρετανίας και σοβαρές παρενέργειες, όπως ελλείψεις φαρμάκων ή φρέσκων τροφίμων.

● Το δεύτερο σενάριο λέει ότι η Μέι δεν βλέπει άλλον τρόπο να αποφύγει τη γενική παραλυσία στη διαδικασία του Brexit παρά να κάνει εκλογές. Αν κερδίσουν οι Εργατικοί και ο Κόρμπιν δεν αλλάξει την προεκλογική του στάση, το αποτέλεσμα θα μπορούσε να είναι ένας πόλεμος μεταξύ Εργατικών και αγορών. Ο Κόρμπιν είναι ο πιο αριστερόστροφος ηγέτης που είχε ποτέ το Εργατικό Κόμμα. Έχει δηλώσει ότι θα κατάσχει το 10% των μετοχών κάθε βρετανικής επιχείρησης με πάνω από 250 εργαζομένους. Σε αυτό ειδικά το κλίμα αβεβαιότητας λόγω Brexit ο «Economist» εκτιμά ότι οι διεθνείς επενδυτές μπορεί να αποσύρουν τα χρήματά τους και η κυβέρνηση να επιβάλει capital controls.

● Στο τρίτο σενάριο το Κοινοβούλιο αποφασίζει να κάνει δεύτερο δημοψήφισμα. Αυτή η προοπτική θα χαροποιούσε την Ε.Ε. και τους Βρετανούς remainers, τους οπαδούς της παραμονής, οι οποίοι πια, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, αποτελούν την πλειονότητα. Όμως αυτό ίσως να περιέπλεκε περαιτέρω τα πράγματα. Μεταξύ ποιων ακριβώς επιλογών θα αποφάσιζαν οι Βρετανοί; Επίσης, σε περίπτωση ανάκλησης του Brexit, θα υπήρχε και ο κίνδυνος για αναταραχές στους δρόμους αν οι brexiteers, οι οπαδοί της εξόδου, αισθάνονταν ότι τους έκλεβαν τη νίκη μέσα από τα χέρια.

 

Το «κουτί της Πανδώρας»

Οι CCTV, τηλεοράσεις κλειστού κυκλώματος, είναι κάτι πολύ κοινό στις πόλεις. Καταγράφουν μέσω καμερών τεράστιο όγκο υλικού που το περισσότερο μέχρι τώρα είναι θολό, ατελές και πρακτικά δεν ελέγχεται από κανέναν. Αυτό δεν θα διατηρηθεί για πολύ ακόμα.

Οι κάμερες και οι CCTV βρίσκονται πολύ κοντά σε έναν κύκλο αναβάθμισης που θα τους επιτρέψει να καταγράφουν high definition εικόνα, πράγμα που θα επιτρέψει τη χρήση αλγορίθμων αναγνώρισης προσώπου (facial recognition). Σύμφωνα με τη Silicon Valley μέσα στο 2019 η αναγνώριση προσώπων θα αποκτήσει τη δυνατότητα να καταγράφει το πρόσωπο από πολλαπλές γωνίες και να συνδέει ένα πρόσωπο με το online προφίλ του και links στον ψηφιακό κόσμο.

Ήδη στις ΗΠΑ η Major League Baseball πρόκειται να αρχίσει να επιτρέπει στους φιλάθλους να επικυρώνουν τα εισιτήριά τους και να μπαίνουν στα στάδια μέσω σκαναρίσματος του προσώπου τους.

Το Τόκιο πρόκειται σε όλη τη διάρκεια του 2019 να τοποθετεί συστήματα αναγνώρισης προσώπου που θα χρησιμοποιήσει στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2020. Ενώ αυτή η τεχνολογία θα είναι πολύτιμη για την καταπολέμηση του εγκλήματος, θα έχει και ανησυχητικές επιπτώσεις. Τυχόν κατάχρηση των συστημάτων αναγνώρισης προσώπου σε συνδυασμό με web tracking, π.χ. από αυταρχικά κράτη ή και ιδιωτικές εταιρείες, μπορεί να ανοίξει το κουτί της Πανδώρας. Τα μέρη που οι άνθρωποι δεν θα ανιχνεύονται, άρα και δεν θα παρακολουθούνται, θα λιγοστέψουν μέσα στο 2019.