Τα μεγάλα πολιτικά στοιχήματα των πέντε ισχυρότερων χωρών

Για την πλειονότητα των Ευρωπαίων πολιτών οι ευρωεκλογές θεωρούνται επουσιώδης εκλογική αναμέτρηση, γεγονός που αποτυπώνεται στα μεγάλα ποσοστά αποχής. Οι εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αποτελούσαν πάντα ένα δευτερεύον θέμα, αφού ο επίσημος ρόλος του θεσμού στις ευρωπαϊκές και διεθνείς υποθέσεις δεν είναι τόσο καθοριστικός όσο αυτός της Κομισιόν και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.

Οι συσχετισμοί που σχηματίζονται όμως στο Ευρωκοινοβούλιο αναδεικνύουν τον επόμενο πρόεδρο της Κομισιόν, καθώς αυτός διορίζεται από τις εθνικές κυβερνήσεις, οι οποίες λαμβάνουν υπόψιν τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών.

Με τη συνεχή άνοδο της Ακροδεξιάς, με το Brexit στον αέρα, με τις συνεχιζόμενες οικονομικές και τραπεζικές αναταράξεις σε κράτη – μέλη της Ε.Ε., με το όραμα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης ακόμη μία φορά σε δεύτερη μοίρα, αλλά κυρίως σε κλίμα πλήρους αμφισβήτησης των ελίτ, οι εκλογές του Μαΐου αποκτούν βαρύνουσα σημασία.

Ο χρόνος διενέργειας των φετινών ευρωεκλογών καθίσταται ένα από τα σημαντικότερα πολιτικά γεγονότα στην Ευρώπη και αναμένεται να έχουν μακροπρόθεσμες επιπτώσεις, οι οποίες θα γίνουν αισθητές από το δεύτερο εξάμηνο του 2019 κι έπειτα.

Οι δημοσκοπήσεις έως τώρα συμφωνούν σε ένα πράγμα: Οι εκλογές θα αναδείξουν ένα κατακερματισμένο ευρωκοινοβούλιο, κάτι που θα μπορούσε να διαταράξει τη διαδικασία χάραξης πολιτικής λόγω της ισχυρής ανόδου της Ακροδεξιάς, του λαϊκισμού και του ευρωσκεπτικισμού.

● Το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, που αποτελείται από τα μεγαλύτερα συντηρητικά κόμματα της Ευρώπης, όπως η κυβερνώσα CDU της Γερμανίας αλλά και το λαϊκιστικό κόμμα Fidezs του Όρμπαν, αναμένεται να κερδίσει τις περισσότερες έδρες στις επερχόμενες εκλογές.

● Οι Σοσιαλιστές και Δημοκράτες, που εκπροσωπούν κάποια από τα μεγαλύτερα κεντροαριστερά κόμματα της Ευρώπης – όπως το PSOE –, ακολουθούν.

● Επιπλέον οι δημοσκοπήσεις δείχνουν πως εθνικιστικές και ευρωσκεπτικιστικές πολιτικές δυνάμεις θα αυξήσουν την παρουσία τους στο Ευρωκοινοβούλιο, γεγονός που θα έστελνε ένα ισχυρό πολιτικό μήνυμα δυσαρέσκειας προς το ευρωπαϊκό οικοδόμημα.

Όμως αυτή η αυξανόμενη εκπροσώπηση των πιο ακραίων κομμάτων δεν είναι απαραίτητο πως θα «μεταφραστεί» και σε μια ισχυρότερη επιρροή στην πολιτική της Ε.Ε., παρά τις προγραμματικές κορώνες ηγετών και ακραίων φωνών, όπως των Σαλβίνι και Λεπέν για αλλαγή πορείας της Ευρώπης.

Τα «αντισυστημικά» αυτά κόμματα προέρχονται από διαφορετικές πολιτικές ομάδες στο Ευρωκοινοβούλιο, με αποτέλεσμα να αποδυναμώνεται η ικανότητά τους να συντονίζουν τις ενέργειές τους, ενώ υπάρχει επιπλέον η πιθανότητα αλλαγής πολιτικής ομάδας στην οποία ανήκουν.

Τα κόμματα του ευρωσκεπτικισμού όμως δεν είναι τα μόνα ικανά να μπλοκάρουν νομοθεσίες.

Μικρές φιλοευρωπαϊκές δυνάμεις, όπως οι Πράσινοι και οι Φιλελεύθεροι, έχουν ατζέντες που δεν συμβαδίζουν με αυτές του ΕΛΚ ή των Σοσιαλδημοκρατών και, σε περίπτωση αύξησης εδρών τον Μάιο, μπορούν επίσης να αποτελέσουν «κλειδί» για την έγκριση νόμων, με αποτέλεσμα ο κατακερματισμός και τα αδιέξοδα στο Ευρωκοινοβούλιο να πληθύνουν, σε μια Ένωση που συνεχίζει να ψάχνει τη διεύρυνση και την ολοκλήρωση.

Γερμανικός… επαναπροσδιορισμός

Στη Γερμανία τα δυο κυβερνώντα κόμματα θα χρησιμοποιήσουν τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών για να «μετρήσουν» την εγχώρια ισχύ τους. Η χώρα κυβερνάται από έναν συνασπισμό μεταξύ της κεντροδεξιάς Χριστιανοδημοκρατικής Ένωσης (CDU) και του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος (SPD), κόμματα τα οποία βρίσκονται σε τροχιά αποδυνάμωσης, καθώς οι Πράσινοι και η ξενοφοβική, αντιμεταναστευτική AfD κατεβαίνουν με προσδοκίες στις Ευρωεκλογές.

Σε μια προσπάθεια ανάκτησης της πολιτικής πρωτοβουλίας η CDU ανακοίνωσε πρόσφατα σκληρότερη γραμμή στο θέμα της μετανάστευσης για να ικανοποιήσει τους συντηρητικούς ψηφοφόρους, ενώ το SPD μόλις αποκάλυψε τα σχέδιά του για επανασχεδιασμό των φιλικών προς τις αγορές εργασιακών μεταρρυθμίσεων των αρχών της δεκαετίας του 2000 προκειμένου να προσελκύσει αριστερούς ψηφοφόρους.

«Εκεί που τα εξωτερικά σύνορα δεν μπορούν να προστατευθούν μόνο με εθνικά μέσα, θα πρέπει να αναμορφωθεί η Frontex ως επιχειρησιακή συνοριακή αστυνομία και να αναλάβει δράση» τονίζει σε άρθρο της η διάδοχος της Άνγκελα Μέρκελ στη CDU Ανεγκρέτ Κραμπ – Καρενμπάουερ και προτείνει αναβάθμιση του Σένγκεν ζητώντας επίσης να υπάρξει «συμφωνία για προστασία των συνόρων χωρίς κενά».

Η Κραμπ – Καρενμπάουερ δίνει όμως και τη γερμανική απάντηση στο σχέδιο Μακρόν για τη μεταρρύθμιση της Ευρώπης, καθώς μετά την ανοικτή επιστολή του Προέδρου της Γαλλίας αναζωπυρώθηκε και στη Γερμανία η συζήτηση για τη νέα μορφή της Ε.Ε. Ο βασικός στόχος οφείλει να είναι το ότι «η Ευρώπη μας πρέπει να γίνει ισχυρότερη», προτείνοντας τη δημιουργία μιας «κοινής εσωτερικής αγοράς για τις τράπεζες», αναφέρει η Καρενμπάουερ.

Σημειώνεται πως η Γερμανία απέφυγε να κλείσει με ύφεση το 2018, αλλά έχει υποστεί πλήγματα στη βιομηχανική παραγωγή, οι εξαγωγές προς τη Βρετανία αλλά και σε αναδυόμενες οικονομίες έχουν μειωθεί και η χώρα ξαφνικά δείχνει ευάλωτη. Η Γερμανία φαίνεται πλέον να φθάνει στα όρια του αναπτυξιακού της μοντέλου, που είναι βασισμένο στις εξαγωγές.

Τέλος, θέματα που απασχολούν την κεντρική και ανατολική Ευρώπη βρίσκονται στη γερμανική ατζέντα. Η στάση της Ε.Ε. για τη Συμφωνία των Πρεσπών και η γερμανική τάση για διεύρυνση της Ένωσης προς τα Βαλκάνια θα συμπεριληφθούν στην ατζέντα των κομμάτων στην κάθοδο προς τις ευρωεκλογές.

Το κρας τεστ του Μακρόν

Ενώ οι ευρωεκλογές θα έπρεπε να επικεντρώνονται αποκλειστικά σε ζητήματα που αφορούν ολόκληρη την Ένωση, συχνά οι ψηφοφόροι τις χρησιμοποιούν είτε για να τιμωρήσουν είτε για να επιβραβεύσουν τις εθνικές τους κυβερνήσεις. Λαμπρό παράδειγμα η Γαλλία του Εμανουέλ Μακρόν, του οποίου το κόμμα (En Marche) ετοιμάζεται να εισέλθει στην Ευρωβουλή για πρώτη φορά εν μέσω συνεχιζόμενων διαδηλώσεων κατά της πολιτικής του Γάλλου προέδρου. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν μάχη στήθος με στήθος μεταξύ του Εn Marche! και του ακροδεξιού Εθνικού Συναγερμού της Λεπέν.

Το Παρίσι εξακολουθεί να σχεδιάζει να προωθήσει τις ιδέες του για οικονομική και θεσμική μεταρρύθμιση και παράλληλα έχει αποφασίσει να αναβάλει ορισμένες από τις πιο αμφιλεγόμενες μεταρρυθμίσεις, όπως οι αλλαγές στο συνταξιοδοτικό σύστημα, έως τις ευρωεκλογές, αλλά είναι απελπιστικά μόνο. Ο Μακρόν δεν έχει πλέον τη στήριξη της «σιδηράς κυρίας» της Γερμανίας στο ευρωπαϊκό όραμα λόγω της συνεχώς φθίνουσας πορείας της τελευταίας.

Η ανοικτή επιστολή του Μακρόν την Τρίτη 5 Μαρτίου στις εθνικές κυβερνήσεις των κρατών – μελών για μια «Ευρωπαϊκή Αναγέννηση» ήταν μια άπελπις προσπάθεια του Γάλλου Προέδρου να δώσει το «παρών» σε ζητήματα που ψάχνουν απαντήσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο και σε καμία περίπτωση περιχαρακωμένα σε εθνικό, όπως επιθυμούν οι ευρωσκεπτικιστικές δυνάμεις.

Αν οι επιδόσεις του κόμματος του Μακρόν είναι χειρότερες του αναμενόμενου, τότε η γαλλική κυβέρνηση θα αναγκαστεί να επανεκτιμήσει την πολιτική στρατηγική της ανοίγοντας την πόρτα για ανασχηματισμό ή ακόμη και για πιο δραστικά μέτρα, όπως οι πρόωρες εκλογές.

Εσωστρεφής ισπανική κάλπη

Στην Ισπανία οι εθνικές εκλογές θα προηγηθούν των ευρωεκλογών. Ο Πέδρο Σάντσεθ, μετά την απόρριψη του ισπανικού προϋπολογισμού από το Κοινοβούλιο εξαιτίας των αυτονομιστικών καταλανικών κομμάτων, οδηγεί την Ισπανία σε πρόωρες εκλογές έχοντας να αντιμετωπίσει δύο προκλήσεις: την άνοδο της Ακροδεξιάς και τις… γυναίκες.

Έχει προηγηθεί η συνεργασία ανοχής του ακροδεξιού Vox στην Ανδαλουσία με το Λαϊκό Κόμμα και το κεντροδεξιό Ciudadanos, με το πρώτο να ακολουθεί την ευρωπαϊκή τάση και να εμφανίζεται ενισχυμένο στις δημοσκοπήσεις. Το Vox φαίνεται να δίνει μάχη για την τρίτη θέση με τους Ciudadanos, οι οποίοι προσπαθούν να καθιερωθούν στην πολιτική σκηνή της Ισπανίας.

Δεδομένου ότι οι εθνικές εκλογές προηγούνται των ευρωεκλογών, οι κεντροδεξιοί αναμένουν αύξηση ποσοστών τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο για να λάβουν τη θέση τους στην πολιτική ομάδα των Φιλελευθέρων στην Ευρωβουλή (ALDE). Το Σοσιαλιστικό Κόμμα δείχνει να προηγείται στις δημοσκοπήσεις (33%) και ο Σάντσεθ επιθυμεί ανανέωση της θητείας του, δεδομένου πως το κυβερνητικό του έργο έμεινε ανολοκλήρωτο.

Αυτό που έχει να κάνει είναι να καταφέρει να προσελκύσει το γυναικείο ακροατήριο καθώς το 60% των περίπου τεσσάρων εκατ. αναποφάσιστων ψηφοφόρων είναι γυναίκες. Το θετικό οικονομικό κλίμα έχει επιστρέψει στην Ισπανία και δίνει ώθηση στα ποσοστά του Σάντσεθ. Αν τελικά επικρατήσει στις εθνικές εκλογές, η λογική λέει πως θα λάβει αντίστοιχα ποσοστά και στις ευρωεκλογές που έπονται.

Τέλος, σημειώνεται πως ο Κάρλες Πουτζντεμόν, πρώην πρόεδρος της Καταλωνίας και επικεφαλής της απόπειρας απόσχισης της ισπανικής περιφέρειας το 2017, επελέγη για να ηγηθεί της λίστας του αυτονομιστικού καταλανικού κόμματος Junts per Catalunya (JxCat) στις ευρωεκλογές.

Αφορμή για εθνικές εκλογές στην Ιταλία

Σοβαρές επιπτώσεις από την εκλογική διαδικασία του Μαΐου αναμένεται να έχει και η Ιταλία, η τρίτη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωζώνης. Η Ιταλία βρίσκεται σε ύφεση κει εγείρονται ερωτήματα αναφορικά με τη δυνατότητα εφαρμογής του προϋπολογισμού του 2019. Η ιταλική κυβέρνηση είναι απίθανο να προχωρήσει σε ουσιαστικές αλλαγές πολιτικής πριν τις ευρωεκλογές, κάτι που σημαίνει πως οι αγορές θα μπορούσαν να γίνουν όλο και πιο ανήσυχες για το δημοσιονομικό μέλλον της χώρας.

Εξάλλου ο κυβερνητικός συνασπισμός, επικεφαλής του οποίου είναι ο μετριοπαθής Τζουζέπε Κόντε, αποτελείται και από την ακραία Λέγκα του Βορρά, με επικεφαλής τον «σκληρό» Ματέο Σαλβίνι, ο οποίος αναμένεται να διπλασιάσει το ποσοστό του λαμβάνοντας αριθμό εδρών στο Ευρωκοινοβούλιο ικανό να βάλει το κόμμα σε πειρασμό να αποχωρήσει από τον κυβερνητικό συνασπισμό και να εξαναγκάσει τη διενέργεια πρόωρων εθνικών εκλογών προκειμένου να κερδίσει περισσότερες ψήφους στο εσωτερικό της χώρας.

Η Ιταλία, που βρίσκεται στην πρώτη γραμμή αντιμετώπισης της προσφυγικής κρίσης και μια Κεντροαριστερά σε περίοδο ανασύνταξης και προσδιορισμού της ταυτότητάς της, βρίσκεται σε κατάσταση αβεβαιότητας.

Εκτός από το φλερτ του Σαλβίνι με τη Λεπέν, ενδιαφέρον παρουσιάζει και το πρόγραμμα με το οποίο θα κατέβει στις ευρωεκλογές η ιταλική Κεντροαριστερά, το Δημοκρατικό Κόμμα, υπό τον πρώην κομμουνιστή και νέο ηγέτη της, τον Nικόλα Τζινγκαρέτι. Στόχος του Τζινγκαρέτι είναι να μπορέσουν να συνεργαστούν στις επόμενες βουλευτικές εκλογές όλες οι δυνάμεις του προοδευτικού χώρου και να δοθεί μια πρώτη, ηχηρή απάντηση στην κυβέρνηση της Λέγκα και των Πέντε Αστέρων, με τις ευρωεκλογές να αποτελούν ένα πρώτο κρας τεστ.

Και οι Βρετανοί… το Brexit τους

Η Βρετανία βρίσκεται με το ένα πόδι εκτός της Ένωσης. Με την ολοκλήρωση του Brexit αποσύρεται ένα σημαντικό κομμάτι του ΑΕΠ της Ε.Ε., το οποίο θα προκαλέσει νέες πληγές στην ήδη τραυματισμένη οικονομία της Ένωσης, παρά τις διαβεβαιώσεις κορυφαίων αξιωματούχων ότι το οικοδόμημα είναι θωρακισμένο σε περίπτωση ενός άτακτου Brexit (την ώρα που γραφόταν αυτό το κείμενο δεν είχε διενεργηθεί η ψηφοφορία στο βρετανικό Κοινοβούλίο).

«Οι Βρετανοί πολίτες θα είναι αδιανόητο να ψηφίσουν στις ευρωεκλογές» δήλωσε ο υποψήφιος για την προεδρία της Κομισιόν Μάνφρεντ Βέμπερ, προεξοφλώντας την έξοδο της χώρας από την Ένωση, ακόμα και μετά τις 29 Μαρτίου. Οι εξελίξεις στη Βρετανία θα είναι ραγδαίες, σε κλίμα αποδυνάμωσης του Συντηρητικού Κόμματος και προσδιορισμού ταυτότητας για το Εργατικό Κόμμα του Κόρμπιν.