Μια νέα μελέτη, η οποία εμβαθύνει στη «γεωγραφία του εκλογικού σώματος» στη Γερμανία, αποκαλύπτει ανησυχητικούς ιστορικούς παραλληλισμούς. Λίγες χώρες έχουν προσπαθήσει περισσότερο από ό,τι η Γερμανία να εξιλεωθούν για τις αμαρτίες τους στο παρελθόν.

Το μεταπολεμικό της σύνταγμα απαγορεύει τα αντιδημοκρατικά κόμματα και οποιαδήποτε σύμβολα του ναζισμού. 
● Πρώτον, η μεταπολεμική Γερμανία έπρεπε να αντιμετωπίσει τις δομικές αδυναμίες των κομμάτων κατά τη διάρκεια της Βαϊμάρης, οι οποίες κατέληξαν στο τέλος της δημοκρατίας και την εφιαλτική εξουσία του ναζιστικού καθεστώτος. 
● Δεύτερον, τα κόμματα στη μεταπολεμική Γερμανία έπρεπε να ενσωματώσουν στο νέο δημοκρατικό πολιτικό σύστημα τα μεγάλα κομμάτια του πληθυσμού που εμπλέκονταν ενεργά στον ναζισμό, ανάμεσά τους και 8,5 εκατομμύρια πολίτες που ήταν επισήμως μέλη του κόμματος NSDAP του Χίτλερ. 

Στη δεξιά πλευρά του πολιτικού φάσματος ο βασικός «παίκτης» ήταν η Χριστιανοδημοκρατική Ένωση (CDU), η οποία αρχικά ιδρύθηκε από κάποια μέλη της αντίστασης κατά των Ναζί. Άρχισε με μια εκλογική βάση κυρίως καθολικών ψηφοφόρων, αλλά πάσχισε να κερδίσει και τους προτεστάντες, που πριν από τον πόλεμο υποστήριζαν κυρίως συντηρητικά και εθνικιστικά κόμματα.
Επί δεκαετίες η Χριστιανοδημοκρατική Ένωση ήταν το πιο δεξιό κόμμα στη Γερμανία. Ένα συντηρητικό, κεντροδεξιό κόμμα, που λειτουργούσε και ως ο «φύλακας των δεξιών συνόρων» στο πολιτικό φάσμα της χώρας. Εξτρεμιστές δεν υπήρχαν στο Κοινοβούλιο.

Σε αυτό το πλαίσιο πολλοί Γερμανοί θορυβήθηκαν, αν όχι πανικοβλήθηκαν, όταν η ακροδεξιά AfD (Εναλλακτική για τη Γερμανία) πήρε το 13% των ψήφων στις εκλογές του 2017, καταφέρνοντας να γίνει το τρίτο μεγαλύτερο κόμμα στο κοινοβούλιο. Η AfD πρωτοεμφανίστηκε ως κόμμα που εναντιωνόταν στα ευρωπαϊκά προγράμματα διάσωσης σε υπερχρεωμένες χώρες όπως η Ελλάδα, τα οποία αρκετοί Γερμανοί έβλεπαν ως «άδικες μεταφορές χρημάτων από τους εργατικούς και ευσυνείδητους Γερμανούς φορολογούμενους στους ανεύθυνους Έλληνες». 

Το 2013 το κόμμα απέτυχε να συγκεντρώσει το 5% των ψήφων που χρειαζόταν για την είσοδό του στη Βουλή. Έπρεπε να βρει ένα πιο ευρύ αφήγημα. Τότε η AfD μεταλλάχθηκε καθώς ανέλαβαν την ηγεσία της εθνικιστές. Αντί να επικεντρώνει στην Ελλάδα και την ευρωκρίση, άρχισε τη σκληρή ρητορική κατά των μεταναστών και του Ισλάμ.

Ήταν η μετάβαση από ένα κόμμα μονοθεματικό, αντιευρωπαϊκό και κατά του προγράμματος διάσωσης της Ελλάδας σε ένα παραδοσιακά ξενοφοβικό. Στην πράξη, η AfD έφερε εις πέρας με επιτυχία το πείραμα αλλαγής της θέσης του στο πολιτικό φάσμα χωρίς να αλλάξει το όνομα, το λογότυπο και τις βασικές κομματικές δομές του. Αυτή η αλλαγή, από μια αντι-ευρώ πλατφόρμα σε καθαρά ξενοφοβική και εθνικιστική, μεταμόρφωσε την εκλογική του τύχη, αφού στη συνέχεια σημείωσε επιτυχίες στις κάλπες.

Η ίδια η AfD προσπαθεί να πείσει ότι απορρίπτει την ταμπέλα «εξτρεμιστική». Η αναπληρώτρια αρχηγός του κόμματος Μπεατρίξ Φον Στορχ δηλώνει ότι «οι άνθρωποι που κάνουν τον ναζιστικό χαιρετισμό δεν έχουν καμία σχέση με το κόμμα μας». Η πολιτική ατζέντα της AfD, όσο προσβλητική κι αν είναι για τους δημοκράτες, δεν κατηγορείται ότι έχει σχέση με αυτήν του Τρίτου Ράιχ.
Όμως, μια νέα έρευνα ανακαλύπτει έναν σκοτεινό συσχετισμό μεταξύ περιοχών της Γερμανίας που υποστηρίζουν την AfD και αυτών που ψήφισαν τους Ναζί το 1933. 

Η αλλαγή του πολιτικού χάρτη
Με μια επιπόλαιη ματιά, αυτή η ταύτιση είναι πολύ εύκολο να διαφύγει. Οι Ναζί είχαν σημειώσει ιδιαίτερη επιτυχία στα βόρεια κρατίδια, όπως για παράδειγμα το Σλέσβιχ – Χόλσταϊν. Η AfD είχε τα υψηλότερα ποσοστά της στην πρώην Ανατολική Γερμανία. Αλλά αυτό που καθιστά ειδική περίπτωση την πολιτική γεωγραφία της Γερμανίας είναι μια ιδιαιτερότητα που είχε αποτέλεσμα κάποιες περιοχές της, κυρίως η βόρεια Γερμανία, να έχουν αλλάξει περισσότερο από άλλες στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια. 

Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, 12 εκατομμύρια Γερμανοί, που ζούσαν σε εδάφη τα οποία παραχωρήθηκαν σε άλλες χώρες, απελάθηκαν και πήγαν στη Γερμανία. Μεταξύ 1946-50 όλοι αυτοί οι άνθρωποι συνέρρευσαν στα βόρεια κρατίδια της χώρας. Στο μεγαλύτερο κομμάτι τους απέφυγαν τη νοτιοδυτική Γερμανία. Μέχρι το 1950 αυτοί οι εκδιωγμένοι Γερμανοί αποτελούσαν πλέον το 36% του κρατιδίου Σλέσβιχ – Χόλσταϊν. 

Αυτή η μετακίνηση πληθυσμών ανασχημάτισε τον πολιτικό χάρτη της Γερμανίας. Οι μεταπολεμικές μεταφορές πληθυσμών άλλαξαν την πολιτική σε ολόκληρη τη χώρα. 
Το μόνο μέρος στη Γερμανία που διατήρησε την προπολεμική δημογραφία του είναι τα νοτιοδυτικά κρατίδια, όπως η Βάδη – Βυρτεμβέργη και η Ρηνανία – Παλατινάτο, καθώς ελάχιστοι Γερμανοί μετανάστες εγκαταστάθηκαν εκεί την περίοδο 1946-50. Η νοτιοδυτική Γερμανία είναι το μόνο μέρος που η δημογραφική εικόνα της εποχής της Βαϊμάρης διατηρείται εν πολλοίς και σήμερα.

Άρα, στη Γερμανία, μόνο στις περιοχές στις οποίες διατηρείται ακόμα η προ του πολέμου δημογραφική εικόνα οι εκλογικοί χάρτες αντηχούν τις πολιτικές τάσεις του παρελθόντος. Και μόνον εκεί μπορεί να ερευνηθεί με ασφάλεια ποια μέρη εμφανίζουν παρόμοιους πολιτικούς συσχετισμούς μεταξύ του 1933 και της τωρινής εποχής. 

Ο εκλογικός αλγόριθμος 1920-1933
Οι ερευνητές, λοιπόν, μελέτησαν τα στοιχεία όλων των εκλογών μεταξύ 1920 και 1933 και κατάφεραν να βρουν έναν αλγόριθμο γεωγραφικής κωδικοποίησης των Γερμανών ψηφοφόρων. Αυτός τους επέτρεψε να συνδέσουν τα σύγχρονα εκλογικά αποτελέσματα με τα εκλογικά σώματα της εποχής της Βαϊμάρης.

Σύμφωνα με τον «Economist», η μελέτη αποκάλυψε ότι τα κομμάτια της νοτιοδυτικής Γερμανίας που υποστήριζαν τους Ναζί το 1933 αγκαλιάζουν τώρα την AfD. Τα κομμάτια που απέρριπταν και δεν υποστήριζαν τον Χίτλερ το 1933 απορρίπτουν σήμερα την AfD. 

Ανατριχιαστική ομοιότητα
Ως γενικό συμπέρασμα, η έρευνα ανακάλυψε ότι στους δήμους με μέση υποστήριξη στην Ακροδεξιά και λίγους Γερμανούς μετανάστες από αυτούς που εγκαταστάθηκαν την περίοδο 1946-50 εμφανίζεται ένας συγκεκριμένος και μετρήσιμος συσχετισμός ψήφων: μία αύξηση ποσοστού 1% στο σύνολο ψήφων υπέρ των Ναζί το 1933 αντιστοιχεί σε αύξηση 0,3 – 0,5% στις ψήφους υπέρ της AfD μεταξύ 2013-17.

Σε ολόκληρη τη Γερμανία, οι ερευνητές συμπεραίνουν ότι προκύπτει ένα συγκεκριμένο ιστορικό μοτίβο: δήμοι που υποστήριζαν στις κάλπες τους Ναζί κατά τη διάρκεια της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης ψήφισαν αναλογικά περισσότερο υπέρ της AfD.

Τονίζουν επίσης ότι οι εκλογικές επιτυχίες της AfD δείχνουν πως η ιστορική επιμονή των πολιτικών τάσεων δεν είναι πάντοτε «οφθαλμοφανής» και κάποιες φορές «ενεργοποιείται» από αλλαγές στο θεσμικό τοπίο και στην πολιτική «αγορά». Πρόκειται για τη μελέτη «Persistence and Activation of Right-Wing Political Ideology, 2019» των D. Cantoni, F. Hagemeister και M. Westcott του Πανεπιστημίου του Μονάχου.

Βεβαίως αυτά τα ευρήματα πρέπει να κατανοηθούν στο σύγχρονο πλαίσιο, σύμφωνα με την έρευνα. Οι Ναζί δεν φαίνεται να ξανάρχονται. Ούτε τη Γερμανία ή την Ευρώπη απειλεί – σήμερα τουλάχιστον – ο ναζισμός. Όμως η ανατριχιαστική αυτή συσχέτιση δείχνει ότι ο μοντέρνος γερμανικός εθνικισμός έχει βαθιές ιστορικές ρίζες.

Η «ύπουλη» Πτέρυγα 
Η AfD μπορεί να αρνείται κατηγορηματικά κάθε χαρακτηρισμό της ως εξτρεμιστικής, όμως από μια εκτενή αναφορά 400 σελίδων της γερμανικής υπηρεσίας πληροφοριών BfV βγαίνει το συμπέρασμα ότι η AfD εξυπηρετείται από το να διαθέτει δύο «πρόσωπα», ένα το οποίο αποτελεί το ίματζ που προωθεί δημοσίως και ένα δεύτερο, πιο σκοτεινό, που αφορά τα αφοσιωμένα μέλη του.

Η BfV εξέτασε ενδελεχώς τα μέλη του ηγετικού πυρήνα της AfD, καθώς και τις δραστηριότητες, τη ρητορική και τις μεθόδους της «βαθιάς» ακροδεξιάς πτέρυγας του κόμματος. Αυτά που βρήκε είναι τόσο ανησυχητικά, ώστε συμπεραίνει ότι οι ηγέτες της πτέρυγας αυτής «μπορεί να απειλήσουν τη δημοκρατία στη Γερμανία». Τμήματα της αναφοράς της BfV δημοσιοποιήθηκαν πριν από δυο μήνες στο «Spiegel». 

Η BfV επικεντρώνει στις δραστηριότητες της υπερσυντηρητικής φράξιας του κόμματος, της Wing, και των ηγετών της Μπιόρν Χόκε και Αντρέας Κάλμπιτζ. Πρόκειται για την Πτέρυγα, την πιο ακροδεξιά οργάνωση του AfD, η οποία πλέον τέθηκε επίσημα υπό τη στενή παρακολούθηση της γερμανικής υπηρεσίας πληροφοριών.

Για μεγάλο χρονικό διάστημα η Πτέρυγα διέφευγε του ενδελεχούς ελέγχου της BfV, πράγμα που άλλαξε μετά την καρατόμηση της ηγεσίας της υπηρεσίας. Ο πρώην αρχηγός της BfV Χανς – Γκέοργκ Μάασεν εθεωρείτο στους κόλπους της AfD ως μυστικός υποστηρικτής του πιο μετριοπαθούς κομματιού του κόμματος.
Η Πτέρυγα δρα προσεκτικά, φροντίζοντας να αποκηρύσσει κάθε επίσημη οργανωτική δομή και, θεωρητικά, δέχεται στις τάξεις

της τον καθένα που υπογράφει το ιδρυτικό της μανιφέστο. Μέχρι στιγμής, τουλάχιστον 3.000 άνθρωποι έχουν υπογράψει. Όμως «μια ιδιότητα μέλους με την παραδοσιακή έννοια του όρου δεν είναι δυνατή» λέει η ίδια η οργάνωση.

Η Πτέρυγα δεν έχει δομή επίσημης ηγεσίας, ούτε καν καθορισμένο αρχηγό. Παρά ταύτα, όλοι μέσα στην AfD ξέρουν ποιοι κάνουν κουμάντο: οι Χόκε και Κάλμπιτζ. 
Ο ίδιος ο Κάλμπιτζ λέει: «Μην φαντάζεστε κάτι άκαμπτο ή γραφειοκρατικό. Οι δεσμοί βασίζονται στην αφοσίωση». Η γερμανική υπηρεσία πληροφοριών, όμως, εξηγεί πως, ανάλογα με το τι χρειάζεται η Πτέρυγα, ψάχνει και τους κατάλληλους που θα αναλάβουν δράση. Συχνά ο στόχος δεν είναι να εκλεγούν οι δικοί τους, αλλά να «επιβραδύνουν» ή να «διορθώσουν» ορισμένες θέσεις ή ανθρώπους των οποίων οι απόψεις δεν ταυτίζονται με αυτές τις Πτέρυγας.

Το ότι η γερμανική υπηρεσία πληροφοριών χαρακτηρίζει την Πτέρυγα ως «σύνολο ανθρώπων που επιδιώκουν έναν συγκεκριμένο σκοπό» είναι από μόνο του αρκετό για να θέσει την οργάνωση υπό στενή παρακολούθηση. Πράγμα που αποτελεί πιθανή επικίνδυνη εξέλιξη και για τους δυο αρχηγούς της οργάνωσης, Χόκε και Κάλμπιτζ, οι οποίοι είναι και επικεφαλής της AfD στα κρατίδια της Θουριγγίας και του Βρανδεμβούργου αντίστοιχα.
 
Σε κατασκήνωση «ναζιστικής νεολαίας»
Η γερμανική υπηρεσία πληροφοριών αξιολόγησε όλες τις δηλώσεις που έχουν γίνει από οπαδούς της Πτέρυγας, ιδιαίτερα αυτές στο πλαίσιο του ετήσιου συνεδρίου της οργάνωσης. 
Σύμφωνα με την αναφορά της BfV «η ιδεολογία των Χόκε, Κάλμπιτζ και των άλλων ομιλητών είναι αντίθετη με την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και τους κανόνες του νόμου». Προσθέτει ότι η AfD βλέπει τα άλλα κόμματα «όχι απλώς ως αντιπάλους που έχουν διαφορετική πολιτική άποψη, αλλά ως κομμάτια ενός σάπιου συστήματος που πρέπει να αλλάξει εκ βάθρων».

Σύμφωνα με την κοσμοθεωρία της Πτέρυγας «ο γερμανικός λαός είναι τα πάντα, ενώ το άτομο μηδενικής αξίας». Οι «μη Γερμανοί» είναι απλώς «ξένα σώματα», για τα οποία η ενσωμάτωση είναι αδύνατη και συνεπώς πρέπει να εξοστρακιστούν.

Τα ονόματα των δυο αρχηγών της Πτέρυγας εμφανίζονται εκατοντάδες φορές στην αναφορά της BfV. Ο Κάλμπιτζ είχε στο παρελθόν στενές σχέσεις με διάφορες σκιώδεις ακροδεξιές οργανώσεις, συμπεριλαμβανομένης και της Heimattreue Deutsche Jugend. Η συγκεκριμένη οργάνωση νεολαίας δρούσε με πρότυπο τη Χιτλερική Νεολαία και κατηχούσε παιδιά στα «πιστεύω» της. Σήμερα έχει απαγορευτεί.

Ο Κάλμπιτζ είχε επισκεφθεί κατασκήνωση της οργάνωσης, αλλά, όποτε έχει ερωτηθεί από δημοσιογράφους σχετικά, τους κατηγορεί για «φθηνή δημοσιογραφία». Όταν επιμένουν ρωτώντας γιατί αποδέχθηκε την πρόσκληση της οργάνωσης και πήγε στην κατασκήνωσή τους, η πάγια επωδός του είναι ότι «αυτές οι ερωτήσεις δεν ενδιαφέρουν τους ψηφοφόρους του AfD». 
Η αναφορά της γερμανικής υπηρεσίας πληροφοριών, που συνοδεύεται από 1.000 σελίδες πηγών και ντοκουμέντων, περιλαμβάνει μια ατελείωτη λίστα παραβάσεων σε επίπεδο ρητορικής, πολιτικής, έκφρασης λόγου και προθέσεων. Οι αξιωματούχοι της BfV θεωρούν την ανώτατη ηγεσία της AfD υπεύθυνη για την Πτέρυγα.

Στην αναφορά τους τονίζουν ότι οι αρχηγοί του κόμματος ουδέποτε επέδειξαν «ξεκάθαρη αποστασιοποίηση ή απόρριψη» για την Πτέρυγα. «Οι ομοσπονδιακοί ηγέτες της AfD, που είναι υπόλογοι για το κόμμα στο σύνολό του, ποτέ και με κανέναν τρόπο δεν έχουν αποστασιοποιηθεί από την επιθετική ρητορική των πρωταγωνιστών της Πτέρυγας» συμπεραίνει η αναφορά της γερμανικής υπηρεσίας πληροφοριών.