Ο Απόλλωνας ήταν κομματάρχης του Σαμαρά

Ο Απόλλωνας ήταν κομματάρχης του Σαμαρά

Στην Ηλεία και όχι στη Μεσσηνία ανήκει «οριστικά» ο ναός του Επικούρειου Απόλλωνα. Ωραία. Ας μιλήσουμε τώρα για την αποκατάστασή του, πριν αρχίσει να σωριάζεται

Έναν… θεϊκό «κομματάρχη» διέθετε στην Καλαμάτα ο νυν αρχηγός της Νέας Δημοκρατίας Αντώνης Σαμαράς: τον Επικούρειο Απόλλωνα, αυτοπροσώπως. Μόνον η θεϊκή παρέμβαση μπορεί να εξηγήσει το «θαύμα» της μετακίνησης, έστω για λίγους μήνες, του μνημείου, ενός αριστουργήματος του αρχιτέκτονα Ικτίνου, από την Ηλεία στη Μεσσηνία. Τον Σεπτέμβριο του 2009, μεσούσης της προεκλογικής περιόδου, ο τότε υπουργός Πολιτισμού αποφάσισε να κάνει άλλο ένα χατίρι στους λατρεμένους ψηφοφόρους του. Με συνοπτικές διαδικασίες «πέρασε» μια υπουργική απόφαση δια της οποίας ο ναός του 5ου π.Χ. αιώνα «αφαιρείται» από την Εφορία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων της Ηλείας και υπάγεται στην αντίστοιχη της Μεσσηνίας. Η καλαματιανή Εφορία αποσχίσθηκε από εκείνη του Πύργου το 2006 και έκτοτε πιέζει και διεκδικεί την ευθύνη για το ναό. Προ ημερών ο νυν υπουργός Πολιτισμού Παύλος Γερουλάνος ανακοίνωσε στη Βουλή ότι ζήτησε τη γνώμη (ή μήπως τον… χρησμό;) του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους για την υπόθεση. Η γνώμη ήταν σαφής και δεν θύμιζε καθόλου τα ακαταλαβίστικα της Πυθίας: το μνημείο ανήκει στην Ηλεία. Επί της ουσίας: το θέμα δεν είναι η φαιδρότητα του τοπικισμού (δηλαδή αν θα διορίσουν από τον Πύργο ή από την Καλαμάτα κανέναν συμβασιούχο) όσο η σωτηρία του εγκαταλελειμμένου στην τύχη του μνημείου. Οι εργασίες αποκατάστασης σέρνονται επί δεκαετίες, ο ναός έχει καλυφθεί ολόκληρος με ένα «προσωρινό» υφασμάτινο κάλυπτρο το οποίο παραμένει προσωρινό επί… 23 χρόνια, οι ειδικοί διαφωνούν για το τι ακριβώς πρέπει να γίνει, κονδύλια δίνονται με το σταγονόμετρο και η υπόλοιπη Ελλάδα παρακολουθεί έναν μικρό και εντελώς αδιάφορο μίνι «πελοποννησιακό πόλεμο» ανάμεσα σε υπερήφανους δημάρχους, νομάρχες, βουλευτές και ιδιοκτήτες τοπικών μέσων ενημέρωσης. Μιλάμε για ένα αριστούργημα που σαπίζει. Χτισμένος σε υψόμετρο 1.130 μέτρων πάνω στα βουνά, ανάμεσα στην Ηλεία, την Αρκαδία και τη Μεσσηνία, ο ναός του Επικούρειου Απόλλωνα, χαρακτηρισμένο μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς από την UNESCO, είναι φτιαγμένος από εύθραυστο τοπικό ασβεστόλιθο, βρίσκεται στο έλεος των καιρικών φαινομένων εκεί ψηλά, των σεισμών (ο τελευταίος που τον έπληξε σοβαρά έγινε το 1965), του σαθρού εδάφους επί του οποίου έχει ανεγερθεί και της… γραφειοκρατίας. Οι αρχαιολόγοι γνωρίζουν μια χαρά το πόσο σημαντικός είναι, ιδίως για τις κατασκευαστικές και χωροταξικές καινοτομίες του. Μοιάζει κάπως σαν «παιχνίδι» του μεγάλου αρχιτέκτονα που σχεδίασε και τον Παρθενώνα την ίδια εποχή. Για παράδειγμα, σήμερα ίσως θα αποκαλούσαμε «μεταμοντέρνα» την επιλογή του Ικτίνου να χτίσει μια «εκκλησία» με κατεύθυνση Βορρά – Νότου (ο κανόνας ήταν Ανατολή – Δύση), να τοποθετήσει ζωφόρο στο εσωτερικό του σηκού (ο κανόνας την ήθελε στην εξωτερική όψη) ή να ανοίξει μια μικρή πόρτα στο άκρο του ανατολικού τοίχου (για να εισχωρεί το φως του ήλιου-Απόλλωνα κάθε πρωί). Ψιλά γράμματα. «Τουρίστες να έρχονται να βλέπουν το μνημείο», ψιθυρίζουν οι τοπικοί άρχοντες. Και πού θα μείνουν, στα άγρια βουνά; Ή μήπως τους ικανοποιεί το τεράστιο τεντόπανο που το καλύπτει, σκεπάζοντας και την κυβερνητική αδράνεια δεκαετιών; Καμία σημασία δεν έχει σε ποια Εφορία υπάγεται ο Απόλλωνας. Ας βάλει το χεράκι του, δικαιώνοντας και το λατρευτικό προσωνύμιο Επικούρειος («ο Θεός βοηθός» που λέμε) για να ξαναγυρίσει το σκουριασμένο μαγγανοπήγαδο των εργασιών αποκατάστασης. Και κάτι τελευταίο, αλλά σημαντικό. Σε αυτά τα κακοτράχαλα μοραΐτικα βουνά ανέβηκαν το μακρινό 1812 βρετανοί «αρχαιολάτρες» –άθλιοι αρχαιοκάπηλοι!– οι οποίοι άρπαξαν τις πλάκες της ζωφόρου και το παλαιότερο σωζόμενο κορινθιακό κιονόκρανο. Δωροδόκησαν τον Βελή πασά της Πελοποννήσου, τα μετέφεραν στη Ζάκυνθο κι από εκεί, το 1815 πια, στο Λονδίνο. Σήμερα βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο. Μήπως πρέπει να βάλουμε κι αυτά τα γλυπτά στον ίδιο κατάλογο με εκείνα του Παρθενώνα, τα οποία ορθώς απαιτούμε να επιστραφούν στον τόπο τους;

Γιώργος Ι. Αλλαμανής [[email protected]