Σχεδόν μισός αιώνας μάς χωρίζει από εκείνη την αποφράδα μέρα που το Δημοτικό Συμβούλιο Ηρακλείου προκήρυσσε τη δημοπρασία κατεδάφισης του Ναού του Σωτήρα που αποτελεί το μεγαλύτερο έγκλημα του, σε βάρος της ζωντανής ιστορίας του πολιτισμού στον τόπο μας, με τη σφραγίδα της Χούντας των Συνταγματαρχών.

Όπως αναφέρει η εδημερίδα ”Πατρίς”, τέτοιες μέρες το Δημοτικό Συμβούλιο Ηρακλείου, άνοιξε τον δρόμο για την κατεδάφιση του ενετικού ναού που αποτελούσε μοναδικό μνημείο γοτθικής ναοδομίας σε ολόκληρη την Κρήτη. Ο Ναός του Σωτήρα γνωστός στους παλιούς Ηρακλειώτες ως Βαλιδέ Τζαμί, κάλυπτε ολόκληρο το νότιο τμήμα της πλατείας Κορνάρου.

Ήταν ένα επιβλητικό κτήριο που έστεκε περήφανα ακριβώς πίσω από τον Κουμπέ και την κρήνη Μπέμπο καταλαμβάνοντας 40 μέτρα μήκος και 15 μέτρα πλάτος. Στις 27 Μαρτίου του 1970 βγήκε στον αέρα η προκήρυξη της κατεδάφισής του που έγινε λίγους μήνες αργότερα.

Όλο το παρασκήνιο της εγκληματικής αυτής μεθόδευσης σε βάρος του πολιτισμού, αναδείχτηκε για πρώτη φορά στο πλαίσιο μιας μεγάλης εκδήλωσης που δρομολογήθηκε με πρωτοβουλία του πρώην δημάρχου Ηρακλείου Μανόλη Καρέλλη, τη συνολική οργανωτική επιμέλεια της οποίας είχε ο αρχιτέκτονας μηχανικός και επί σειρά ετών αντιδήμαρχος Κώστας Σχιζάκης.

Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε τον Φλεβάρη του 1983 στη Βασιλική του Αγίου Μάρκου, όπου μοιράστηκε και μια καλαίσθητη έκδοση η οποία περιελάμβανε όλο το χρονικό της σκοτεινής διαχείρισης για την καταστροφή του ναού που από τη μια στιγμή στην άλλη «βαπτίσθηκε» ετοιμόρροπος για να ανοίξει ο δρόμος για την κατεδάφισή του.

Έχει μια αξία να αναφέρουμε σχετικό σχόλιο από έκδοση που διανεμήθηκε στους Ηρακλειώτες, που προέρχεται από τον πρώην δήμαρχο τον αείμνηστο Μανόλη Καρέλλη, ο οποίος τόνιζε χαρακτηριστικά: «Κάθε έγκλημα πρέπει να έχει και την τιμωρία του. Και για άλλους λόγους αλλά κυρίως για λόγους παιδαγωγικούς.

Χωρίς τιμωρία, κινδυνεύει το μεγαλύτερο έγκλημα της επταετίας εναντίον του πολιτισμού μας – αναφέρομαι βέβαια στον Ναό του Σωτήρα-. Ο δημοκρατικός Δήμος Ηρακλείου στην περιοχή ευθύνης του οποίου συντελέστηκε το έγκλημα μη μπορώντας να το αποτρέψει -ούτε τα μνημεία ανασταίνονται- θεώρησε χρέος του να βοηθήσει στην τιμωρία τουλάχιστον. Και η τιμωρία στην περίπτωσή μας βέβαια είναι ο στιγματισμός όλων εκείνων που συνέβαλαν με τις ενέργειες ή τη σιωπή των στη δολοφονία ενός μνημείου».

Με το καταστάλαγμα της απόστασης όλων αυτών των χρόνων ο οργανωτής της μεγάλης αυτής εκδήλωσης που έγινε πριν 36 χρόνια και επιμελητής της έκδοσης του Δήμου που ανέδειξε το μεγάλο έγκλημα της κατεδάφισης του Ναού του Σωτήρα Κώστας Σχιζάκης σχολιάζει στην «Π»: «Και τι απόμεινε λοιπόν στο τέλος;

Λίγα χαλάσματα και σφηνωμένα χόρτα από τη βροχή στα δυνατά γκονάρια… Έτρεξαν τα συνεργεία κι έβαλαν δύο πλάκες κι ένα τοιχάκι στον πάνω δρόμο.

Αργότερα, το 76 μου δόθηκε αφορμή να συναναστραφώ με τον χώρο. Πελεκούσαμε τις πέτρες με τον Ζαχαριάκη, πρωτομάστορα του έργου, να βγούνε κομψές στην όψη και τέτοια άλλα θλιβερά.

Στη μελέτη ήταν το σκάκι, ο διάδρομος με τις λεύκες να θυμίζει το ψηλόκορμο κτήριο και μια δεξαμενή που αντί για νερό, γέμισε χώμα. Ξέχασα το κυριότερο.

Το άγαλμα προς τιμήν του ονόματος της πλατείας. Απέμεινε η μνήμη, σε όσους ακόμα τη διατηρούν…Εις μνήμην έγινε και η ημερίδα το 83.

Παρόντες οι… τρεις σωματοφύλακες της υποστήριξης, ο Τάσσιος, ο Πετρονιώτης, ο Μπορμπουδάκης και ο Κουμανούδης. Απόντες όλοι οι άλλοι.

Ιδιαίτερα οι τοπικοί παράγοντες της τότε εποχής. Στην ημερίδα κανένα συμπέρασμα δεν βγήκε παρά μόνο τονίστηκε το ιστορικό και το κρίμα. Το χάλασμα που δεν μπορούσαν να γκρεμίσουν είπαν πως αντιστάθηκε κι αυτό επί μακρόν.

Τι ειρωνεία! Κι ακόμα έρχεται η συνέχεια. Και πόσα άλλα είναι έτοιμα να αποχωρήσουν αυτοβούλως!…Δεν είναι και λίγα. Ποιος θα βρεθεί να κλάψει γι αυτά;

Ποιος θα διατηρήσει τα σημεία σύμβολα που δείχνουν πώς εξελίχτηκε αυτή η πόλη; Φτάνω στο σήμερα και πρέπει να πω ότι ποτέ άλλοτε, αν ήθελε κανείς, δεν θα μπορούσε να μιμηθεί τον κτιριακό όγκο, με τόσο σύγχρονα υλικά που προσφέρει η τεχνολογία. Πανεύκολο. Πόσα εξάλλου δημιουργήματα δεν κτίσθηκαν στα ίχνη των παλαιοτέρων; Όμως προσωπικά δεν θα έκανα αυτό.

Θα αποκάλυπτα επιμελώς τη θεμελίωση του κτηρίου, διατηρώντας την εμφανή, σε κάθε περαστικό περιπατητή μέσα σε διάφανη επικάλυψη. Έτσι! Για να κοροϊδεύει με την παρουσία της όλους αυτούς που τη θεώρησαν ακατάλληλη, ανεπαρκή και διαβρωμένη…».