Διαρκείς οι παρεμβάσεις των ευρω-θεσμών για την κατάργησή της παγκοσμίως

Μεταξύ 27 Φεβρουαρίου και 1ης Μαρτίου το Ευρωκοινοβούλιο εξέφρασε ακόμη μία φορά τη σθεναρή αντίδρασή του στην ισχύ της θανατικής ποινής με τη διοργάνωση του 7ου Παγκόσμιου Συνεδρίου κατά της εν λόγω πρακτικής. Στο πλαίσιο του συνεδρίου συγκεντρώθηκαν περισσότεροι από 1.000 ενδιαφερόμενοι από περισσότερες από 140 χώρες.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, ως υπεύθυνη για την προάσπιση των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, οργανώνει δράσεις με στόχο την κατάργηση της θανατικής ποινής όχι μόνο για τα κράτη που ανήκουν σε αυτήν, αφού σε αυτά έχει ήδη καταργηθεί, αλλά για όλα τα κράτη του πλανήτη.

Τα κράτη της Ένωσης δεσμεύονται άλλωστε και από το άρθρο 2 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, το οποίο κατοχυρώνει νομικά το αναφαίρετο δικαίωμα κάθε ανθρώπου στη ζωή. Έτσι, στο πλαίσιο σειράς μέτρων που θα συμβάλουν στην επίτευξη αυτού του σκοπού, η Ένωση:

● Έχει προχωρήσει στην απαγόρευση εμπορίου αγαθών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για βασανιστήρια ή εκτελέσεις.

● Υποστηρίζει οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών σε χώρες που ισχύει η θανατική ποινή, ενώ, μέσω της ιδιότητάς της ως μόνιμης παρατηρήτριας στον ΟΗΕ, υποστηρίζει κάθε ενέργεια που μπορεί να οδηγήσει στην κατάργησή της.

● Μέσω διαβουλεύσεων και συζητήσεων με τρίτα κράτη που εξακολουθούν να εφαρμόζουν τη θανατική ποινή, τα ενθαρρύνει να προχωρήσουν στην επικύρωση των σχετικών διεθνών συνθηκών.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, από την πλευρά του, καταδικάζει διαρκώς τη θανατική ποινή μέσω ψηφισμάτων που εκδίδει. Στο ψήφισμα μάλιστα του 2018 το Συμβούλιο τονίζει πως οι εκτελέσεις το 2017 ήταν μειωμένες κατά 4% σε σχέση με το προηγούμενο έτος.

Οι παγκόσμιοι «πρωταθλητές»

Ενώ, λοιπόν, η κατάργηση της θανατικής ποινής θεωρείται δεδομένη για σχεδόν όλα τα κράτη της Ευρώπης, παγκοσμίως αποτελεί δυστυχώς ακόμη θέμα συζήτησης, καθώς, σύμφωνα με στοιχεία της Διεθνούς Αμνηστίας, εφαρμόζεται σε 56 κράτη, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται η Αίγυπτος, η Αιθιοπία, το Βιετνάμ, η Βόρεια Κορέα, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, οι ΗΠΑ, η Ινδία, το Ιράν, το Ιράκ, η Ιαπωνία, ο Λίβανος, η Λιβύη, το Κατάρ, η Κούβα, το Κουβέιτ, η Μογγολία, το Πακιστάν, η Σαουδική Αραβία, η Σιγκαπούρη, το Σουδάν και η Συρία.

Να σημειωθεί ότι και ο Πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει αναγγείλει την επαναφορά της θανατικής ποινής με σκοπό να την εφαρμόσει σε αυτούς που συμμετείχαν στο πραξικόπημα εναντίον του.

Το μοναδικό ευρωπαϊκό κράτος στο οποίο διατηρείται η θανατική ποινή είναι η Λευκορωσία, όπου, σύμφωνα με τη Διεθνή Αμνηστία, εκτελούνται χωρίς τη δυνατότητα δίκαιης δίκης κρατούμενοι των οποίων οι ομολογίες αποσπώνται συχνά με βασανιστήρια. Οι θανατοποινίτες ενημερώνονται για την εκτέλεση λίγες ώρες πριν από αυτήν, εκτελούνται με πυροβολισμό στο πίσω μέρος του κεφαλιού και ο χώρος ταφής παραμένει μυστικός.

Οι χώρες με τις περισσότερες εκτελέσεις παγκοσμίως, όπως φαίνονται από στοιχεία της Διεθνούς Αμνηστίας, είναι η Κίνα, το Ιράν, το Πακιστάν, η Σαουδική Αραβία και οι ΗΠΑ, με το 84% των καταγεγραμμένων εκτελέσεων να έχει πραγματοποιηθεί σε αυτές. Στην Κίνα, μάλιστα, πραγματοποιήθηκαν το 2017 περίπου 1.000 εκτελέσεις, ενώ το 2016 στις ΗΠΑ εκτελέστηκαν 23 άνθρωποι. Βέβαια στις ΗΠΑ γίνεται προσπάθεια για κατάργηση της θανατικής ποινής και 18 πολιτείες την έχουν καταργήσει οριστικά.

Στην Ευρώπη η πρώτη χώρα που προχώρησε σε κατάργηση της ποινής αυτής ήταν η Ισλανδία το 1830 και λίγα χρόνια αργότερα, το 1846, την ακολούθησε η Πορτογαλία. Έτσι άνοιξε ο δρόμος για την κατάργησή της στην Ευρώπη. Οι τελευταίες εκτελέσεις σε ευρωπαϊκό έδαφος πραγματοποιήθηκαν στη Ρωσία το 1996 και στην Ουκρανία έναν χρόνο αργότερα.

Στην Ελλάδα η τελευταία εκτέλεση ήταν αυτή του Βασίλη Λυμπέρη το 1972, ο οποίος καταδικάστηκε σε θάνατο για τη δολοφονία της πεθεράς, της γυναίκας και των δύο παιδιών του. Η οριστική κατάργηση της θανατικής ποινής στη χώρα έγινε το 1993 και επικυρώθηκε συνταγματικά το 2001.

Οι υποστηρικτές

Βλέπουμε, λοιπόν, ότι τουλάχιστον στην Ευρώπη, τα κράτη τάσσονται σθεναρά υπέρ της κατάργησης της θανατικής ποινής, ενώ και παγκοσμίως γίνονται προσπάθειες προς την ίδια κατεύθυνση. Ωστόσο, σε περιπτώσεις ειδεχθών εγκλημάτων, συνήθως με θύματα μικρά παιδιά, το ζήτημα της θανατικής ποινής απασχολεί πολλές φορές την κοινή γνώμη με ορισμένους να εκφράζονται υπέρ αυτής.

Θεωρούν ότι η ποινή αυτή έχει τεράστια δύναμη πρόληψης των εγκλημάτων, καθώς πολλοί υπό τον φόβο του θανάτου θα αποθαρρύνονταν από την τέλεση ορισμένων εγκλημάτων, ενώ υποστηρίζουν ότι αποτελεί τον μοναδικό τρόπο δικαίωσης του θύματος, αφού το μόνο που αξίζει στους ενόχους ορισμένων πράξεων είναι ο θάνατος.

Συγχρόνως τονίζουν ότι τίποτα δεν εγγυάται πως μετά την πάροδο της εικοσαετίας της ισόβιας κάθειρξης ο δράστης δεν θα προβεί ξανά στην τέλεση νέου εγκλήματος.

Παρά τα όποια επιχειρήματα υπέρ της θανατικής ποινής, πάντως, σε όλες τις πολιτισμένες κοινωνίες θεωρείται πλέον δεδομένο ότι με τη θανατική ποινή παραβιάζεται το υπέρτατο δικαίωμα κάθε ανθρώπου στη ζωή, ενώ αυτή δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση αποτελεσματικό μέσο πρόληψης εγκλημάτων, καθώς δεν υπάρχουν έρευνες που να τη συνδέουν με τη μείωση της εγκληματικότητας.

Άλλωστε ένα από τα σημαντικότερα μειονεκτήματά της είναι το μη αναστρέψιμο αυτής σε περίπτωση δικαστικής πλάνης.

Η θανατική ποινή, πέρα από τον αναχρονιστικό χαρακτήρα της, αποτελεί μέσο εκδίκησης και δεν προάγει το σύγχρονο σωφρονιστικό σύστημα, που έχει στόχο τη διόρθωση της συμπεριφοράς του δράστη. Εξάλλου, όταν δίνεται στο κράτος η δυνατότητα να αφαιρεί το σημαντικότερο ανθρώπινο δικαίωμα, του δίνεται η δυνατότητα να παραβιάζει και άλλα δικαιώματα…