search
ΠΕΜΠΤΗ 28.03.2024 13:42
MENU CLOSE

«Αιχμάλωτος» στη δική του… φάκα ο Ερντογάν

Δημοσιεύτηκε στο ΠΟΝΤΙΚΙ

τεύχος 2067
04-04-2019
06.04.2019 03:00
sp0404erdogan1111.jpg

 

Η επομένη της ήττας, το πληγωμένο γόητρο και οι πιέσεις

Έχοντας επιλέξει να πολιτικοποιήσει πλήρως τις δημοτικές εκλογές ο Ερντογάν τις μετέτρεψε σε ένα δημοψήφισμα για τον ίδιο. Και το έχασε, έστω και στα σημεία. Ο Τούρκος Πρόεδρος γνωρίζει ότι θα αναγκαστεί να ρίξει – πιο ορθά να αποκαταστήσει – κάποιες γέφυρες προς τη Δύση.

Η τουρκική οικονομία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την Ευρώπη, αλλά και από την εύνοια των ΗΠΑ, που ασκούν διαρκώς πιέσεις. Η Ευρώπη, παρά τον αποκρουστικό λαϊκισμό και αυταρχισμό του Ερντογάν, έχει αποφασίσει πως η Τουρκία είναι πολύ σημαντική για να αφεθεί να καταρρεύσει. Οι ευρωπαϊκές τράπεζες, άλλωστε, έχουν μεγάλη έκθεση σε δανεισμό στην Τουρκία…

Μετά την πανωλεθρία των δημοτικών εκλογών, ο Ερντογάν υπολογίζει πως έχει μεγάλο χρονικό ορίζοντα μπροστά του, μέχρι τις επόμενες κάλπες, ώστε να επιφέρει σταθερότητα στην οικονομία, η οποία θα μεταφραστεί σε ανάπτυξη. Όμως σε μια οικονομία, δυστυχώς, δεν μπορεί να γίνει εύκολα reset όπως σε ένα smartphone. Η κακοδιαχείριση και τα λάθη του παρελθόντος τείνουν να ενσωματώνονται στις δυναμικές της οικονομίας. Ο κόσμος, για παράδειγμα, δεν ξεχνά εύκολα την εξαΰλωση στην τιμή της λίρας. Σήμερα οι μισές καταθέσεις των Τούρκων είναι σε ξένο νόμισμα.

Όμως ακόμη και μια ανάκαμψη δεν πρόκειται να απαντήσει στα ερωτήματα σχετικά με το μακροπρόθεσμο οικονομικό μέλλον της Τουρκίας. Ο λαϊκισμός, η διαφθορά και ο νεποτισμός δεν είναι καινούργια στη γειτονική χώρα. Ο βασικός λόγος, άλλωστε, που η Τουρκία είχε κινητοποιηθεί ώστε να εφαρμόσει μεταρρυθμίσεις, κυρίως μεταξύ 2002 – 2011, ήταν η υπόσχεση της συμμετοχής στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Το πρόβλημα του Ερντογάν είναι ότι πλέον οι επενδυτές κατέληξαν πως τελικά ο λαϊκισμός, και όχι μια σύγχρονη οικονομία με ορθόδοξους κανόνες, είναι η πραγματική «εργοστασιακή ρύθμιση», η αληθινή φύση της Τουρκίας, όπου τελικώς επέστρεψε… για να μείνει.

Εκλογική «τρομοκρατία»

Ο Ερντογάν διεξήγαγε την προεκλογική του καμπάνια λες και το μέλλον του κρεμόταν από τις δημοτικές εκλογές της Κυριακής. Λογικά δεν θα έπρεπε να είναι έτσι. Ο Τούρκος Πρόεδρος δεν πρόκειται να αντιμετωπίσει άλλες κάλπες για τέσσερα ακόμη χρόνια. Παρά ταύτα, τα έδωσε όλα. Επιστράτευσε από εκλογικό «ντόπινγκ», μια που δεν έλειψαν οι φωνές περί αδιαφανών διαδικασιών, μέχρι την… τρομοκρατία των ζαρζαβατικών.

Φυσικά χρησιμοποίησε και κάθε όπλο που είχε στη φαρέτρα του για να συσπειρώσει τη θρησκευόμενη εκλογική του βάση. Στις προεκλογικές του ομιλίες επανειλημμένα κατηγόρησε τη Δύση ότι έπαιξε ρόλο στην πρόσφατη αιματηρή επίθεση στη Ν. Ζηλανδία, την αντιπολίτευση ότι υπακούει σε εντολές τρομοκρατών και τις φεμινίστριες ότι μποϊκοτάριζαν το κάλεσμα στην προσευχή. Μια μόλις εβδομάδα πριν από τις εκλογές ανακοίνωσε ότι προτίθεται να μετατρέψει την Αγία Σοφία σε τζαμί.

Ο Ερντογάν μπορεί να μην έχει άλλες εκλογές στον ορίζοντα μέχρι το 2023, όμως έχει να αντιμετωπίσει εκατομμύρια Τούρκους που ενδιαφέρονται λιγότερο για τις θεωρίες συνωμοσίας του Προέδρου τους και περισσότερο για την οικονομία. Είναι, άλλωστε, κι επισήμως σε ύφεση πια…

Οι απειλές από τρομοκρατικές πράξεις διαφόρων ειδών που στρέφονται κατά της χώρας ήταν πάντα από τα αγαπημένα θέματα του σουλτάνου. Εν όψει των τοπικών εκλογών ο Ερντογάν ενημέρωσε τους Τούρκους και για την τρομοκρατία των… ζαρζαβατικών. «Έκαναν τις τιμές στις μελιτζάνες, τις πατάτες, τις ντομάτες και τα αγγούρια ν’ ανέβουν» είπε σε συγκέντρωση τον προηγούμενο μήνα αναφερόμενους στους εμπόρους για να προσθέσει: «Εξαπλώνουν την τρομοκρατία»…

Σε ένα ρεσιτάλ λαϊκισμού η κυβέρνησή του άνοιξε επιδοτούμενους πάγκους τροφίμων σε μεγάλες πόλεις ως… αντίδοτο στην άνοδο της τιμής των ζαρζαβατικών, την οποία και ο γαμπρός του Ερντογάν, ο υπουργός Οικονομικών Αλμπαϊράκ, χαρακτήρισε «τρομοκρατία των τροφίμων».

Ο Ερντογάν περιέγραφε τις εκλογές της Κυριακής ως ένα υπαρξιακό τεστ για την ίδια την Τουρκία χαρακτηρίζοντάς τις «ζήτημα επιβίωσης». Όμως, τελικά, ούτε οι μεγαλοστομίες του ούτε το εμπνευσμένο σχέδιο των επιδοτούμενων από την κυβέρνηση ζαρζαβατικών κατάφεραν να αλλάξουν γνώμη στους ψηφοφόρους των αστικών κέντρων.

Ο έλεγχος των πόλεων

Ο Ερντογάν υπέστη ήττα γοήτρου, αλλά και ουσίας, χάνοντας τις βασικές μεγάλες πόλεις της Τουρκίας. Αν και το κόμμα του προηγήθηκε στο σύνολο της χώρας, έχασε τις έξι μεγαλύτερες πόλεις, μεταξύ αυτών την Άγκυρα και την Κωνσταντινούπολη.

Ο έλεγχος των πόλεων έχει και μια ιδιαίτερη σημασία. Μετά το δημοψήφισμα του 2017, που μετέφερε όλες τις κεντρικές πολιτικές εξουσίες στον Πρόεδρο, οι πόλεις είναι πρακτικά το μοναδικό κέντρο εξουσίας εκτός της διοίκησης του Προέδρου. Και πλέον σε σημαντικό βαθμό ο Ερντογάν είναι «αιχμάλωτος» των πόλεων…

Κλυδωνίζεται η ηγεμονία του

Η ηγεμονία του σουλτάνου, πρακτικά αήττητου όσο παρουσιαζόταν ως ο εγγυητής της ευημερίας των Τούρκων, κλυδωνίζεται από το καθοδικό σπιράλ της οικονομίας.

Η οικονομία της Τουρκίας έχει έρθει επικίνδυνα κοντά σε καθολική κατάρρευση του συστήματος. Η πίστωση έχει περιοριστεί, οι εισαγωγές εκρήγνυνται και ο υπερβολικός δανεισμός των προηγούμενων ετών, μεγάλο μέρος του με κρατικές εγγυήσεις, οδήγησε σε έναν πληθωρισμό καρφωμένο σχεδόν στο 20% και σε ένα συνεχώς διογκούμενο έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών.

Στην κεντρική τράπεζα δεν επιτρεπόταν να αντιδράσει μέσω της ορθόδοξης οικονομικής πολιτικής, αφού ο Ερντογάν ανέπτυξε τη δική του οικονομική θεωρία, σύμφωνα με την οποία τα επιτόκια ήταν «όργανα τρομοκρατίας».

Πολύ… ακριβότεροι οι S-400

Όταν ήρθε σε ρήξη και με τον Ντόναλντ Τραμπ για τη σύλληψη του Αμερικανού πάστορα στην Ανατολία, οι ξένοι επενδυτές και πολλοί Τούρκοι καταθέτες έχασαν πια την ψυχραιμία τους. Η τουρκική λίρα καταποντίστηκε κι απώλεσε το 40% της αξίας της τους πρώτους οκτώ μήνες του 2018.

Κι αν η τύχη του Αμερικανού πάστορα ήταν ικανή να προκαλέσει τέτοιο οικονομικό χάος, οι αγορές στην Τουρκία τρέμουν στην προοπτική του τι μπορεί να συμβεί λόγω της αντιπαράθεσης με την Αμερική για το θέμα των ρωσικών S-400.

Οι δύο συστοιχίες S-400 που παρήγγειλε η Τουρκία από τη Ρωσία στην τιμή των 2,5 δισ. δολαρίων μπορεί τελικά να κοστίσουν στην Άγκυρα πολύ ακριβότερα. Αν δεν κάνει πίσω από τη συμφωνία με τους Ρώσους ή δεν βρει τρόπο να μειώσει τους κινδύνους που ενέχει το ρωσικό οπλικό σύστημα για το ΝΑΤΟ, η Τουρκία μπορεί να καταλήξει να υποστεί σοβαρές αμερικανικές οικονομικές κυρώσεις. Ο χρόνος τελειώνει…

Η Μόσχα πρόκειται να παραδώσει την πρώτη συστοιχία μέχρι τον Ιούλιο. Για τον Ερντογάν «η συμφωνία είναι συμφωνία» και ισχυρίζεται πως ο λόγος του είναι συμβόλαιο. «Δεν μπορεί ποτέ να υπάρξει αθέτηση» δήλωσε στις 6 Μαρτίου αναφερόμενος στην αγορά του ρωσικού συστήματος αεράμυνας, στην οποία και η Αμερική και το ΝΑΤΟ εναντιώνονται.

Η αντιπαράθεση της Τουρκίας με τις ΗΠΑ άρχισε να κλιμακώνεται από το 2017, όταν δημοσιοποιήθηκε το ρωσικό ντιλ του Ερντογάν, όμως το τελευταίο διάστημα έχει ενταθεί. Λίγες μέρες μετά τη δήλωση του Ερντογάν, το Πεντάγωνο προειδοποίησε ότι η Τουρκία θα αντιμετωπίσει «σοβαρές συνέπειες» αν αγοράσει τους S-400. Το ίδιο μήνυμα μετέφεραν και κατ’ ιδίαν στον Τούρκο Πρόεδρο υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι του Στέιτ Ντιπάρτμεντ πριν από δυο εβδομάδες.

Έρχεται μεγάλο… μπλέξιμο με τους S-400

Όπως δηλώνει το Πεντάγωνο, η Τουρκία κινδυνεύει να αποκλειστεί από το πρόγραμμα F-35, σύμφωνα με το οποίο θα παραλάβει 100 μαχητικά από τις ΗΠΑ. Επιπλέον η Τουρκία βρίσκεται πλέον μπροστά σε σοβαρές αμερικανικές κυρώσεις βάσει του νόμου (CAATSA) που τιμωρεί συναλλαγές με τις ρωσικές υπηρεσίες πληροφοριών ή με τον ρωσικό τομέα άμυνας.

Σε τέτοια περίπτωση το μπλέξιμο θα είναι μεγάλο. Οι ΗΠΑ θα πρέπει να επιστρέψουν πάνω από 1 δισ. δολ. στην Τουρκία, τις συνεισφορές των Τούρκων στο πρόγραμμα F-35. Ακόμη, επειδή Τούρκοι κατασκευαστές παρέχουν βασικά εξαρτήματα, η αντικατάστασή τους θα έπαιρνε έως και δύο χρόνια, με συνέπεια την καθυστέρηση της παράδοσης αεροσκαφών σε άλλους συμμάχους.

Ο Ερντογάν επιμένει ότι δεν τίθεται κανένα θέμα αντικρουόμενων συμφερόντων μεταξύ της αγοράς των ρωσικών S-400 και των δεσμεύσεων της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ. Από την άλλη, ΝΑΤΟϊκοί και Αμερικανοί αξιωματούχοι έχουν επανειλημμένα προειδοποιήσει ότι η Τουρκία δεν θα μπορέσει να ενσωματώσει τους S-400 στο σύστημα της συμμαχίας. Επίσης τονίζουν ότι τα ραντάρ του ρωσικού συστήματος μπορεί να επιτρέψουν στη Μόσχα να κατασκοπεύει τα F-35.

Αν το ενδιαφέρον της Άγκυρας για τους ρωσικούς S-400 ήταν απλώς ένα μέσο πίεσης για να πάρει καλύτερη προσφορά από την Αμερική, θα το είχε καταφέρει. Στα τέλη του 2018 η Αμερική πρότεινε στην Τουρκία να της πουλήσει ένα «πακέτο» πυραύλους Patriot σε τιμή 3,5 δισ., υπό την προϋπόθεση να ακυρώσει το ντιλ με τη Ρωσία. Ο Ερντογάν αρνήθηκε. Αργότερα ανακοίνωσε ότι η Τουρκία ίσως και να προχωρήσει στην αγορά των Patriot, αλλά όχι εις βάρος των S-400.

Στην πραγματικότητα ο Ερντογάν μάλλον δεν θα μπορούσε να κάνει πίσω από το ντιλ με τη Μόσχα, ακόμη κι αν το ήθελε. Όπως δήλωσε ο Εμρέ Ερσέν, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Μαρμαρά, αν ο Ερντογάν έκανε πίσω στην αγορά των S-400, αυτό θα δημιουργούσε αυτομάτως σοβαρά προβλήματα στις σχέσεις της Τουρκίας με τη Ρωσία, ειδικά στο θέμα της Συρίας.

Το τελευταίο διάστημα εκτιμάται στην Άγκυρα ότι ο Ερντογάν ίσως προσπαθήσει να ξεπεράσει το αδιέξοδο αγοράζοντας μεν τους S-400, αλλά μετά αποθηκεύοντάς τους ή πουλώντας τους σε κάποια άλλη χώρα. Όμως, ακόμα κι αυτό μπορεί να μην είναι αρκετό για να εξευμενίσει την Αμερική. Η Ουάσιγκτον αντιτίθεται όχι μόνο στη χρήση του συστήματος, αλλά και στην αγορά του.

Οικονομική πίεση με το γόητρο πληγωμένο

Στο μεταξύ άλλη μια προθεσμία κρέμεται πάνω από το κεφάλι του Ερντογάν, αφού αυτό το φθινόπωρο είναι προγραμματισμένο να παραδοθούν στην Τουρκία δύο F-35. Αν δεν καταφέρει να βρει μια λύση με τις ΗΠΑ, τα αεροσκάφη μπορεί να μην αγγίξουν ποτέ το τουρκικό έδαφος.

Η πλειονότητα των αναλυτών δεν θεωρεί πια ότι το ερώτημα είναι αν η ένταση μεταξύ Τουρκίας – Αμερικής θα κλιμακωθεί, αλλά το πότε. Η Αμερική μπορεί να πιέσει σοβαρά και ποικιλοτρόπως την ήδη παραπαίουσα οικονομία της Τουρκίας οδηγώντας σε αποκαθήλωση του Ερντογάν. Ειδικά αυτήν την εποχή, οπότε το γόητρό του είναι πληγωμένο από τις δημοτικές εκλογές. Ήδη η κατανάλωση των νοικοκυριών, αντιπροσωπευτικός δείκτης της ευημερίας του κόσμου, έχει συρρικνωθεί κατά 9%.

Οι κάθετες βουτιές στην αξία της τουρκικής λίρας ήταν ολέθριες για πολλές τουρκικές επιχειρήσεις που έχουν δανειστεί σε ευρώ ή σε δολάρια. Το εταιρικό χρέος σε ξένο νόμισμα ξεπέρασε το 35% του ΑΕΠ το 2018. Έκτοτε εκατοντάδες τουρκικές επιχειρήσεις είτε χρεοκόπησαν είτε έκαναν αίτηση για δικαστική έγκριση αναδιάρθρωσης χρέους (konkordato) ώστε να μην υποχρεωθούν να κηρύξουν πτώχευση.

Ο Ερντογάν είναι αναγκασμένος εκ ων πραγμάτων να θέσει σύντομα νέους δημοσιονομικούς στόχους και να παγώσει επενδύσεις, ώστε να μειώσει το έλλειμμα στον προϋπολογισμό, και να προχωρήσει σε μείωση συντάξεων. Τίποτε από αυτά δεν θα αρέσει στους ψηφοφόρους. Το κλίμα δυσαρέσκειας, που ήδη έγινε εμφανές σε πολλές μεγάλες πόλεις διά της κάλπης, αναμένεται να επιδεινωθεί… Ο σουλτάνος φαίνεται όλο και πιο στριμωγμένος…

google_news_icon

Ακολουθήστε το topontiki.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν.

ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΔΗΜΟΦΙΛΗ

Το topontiki.gr σέβεται όλες τις απόψεις, αλλά διατηρεί το δικαίωμά του να μην αναρτά υβριστικά σχόλια και διαφημίσεις. Οι χρήστες που παραβιάζουν τους κανόνες συμπεριφοράς θα αποκλείονται. Τα σχόλια απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των αναγνωστών.

ΠΕΜΠΤΗ 28.03.2024 13:40