Ο αριθμός των εκτοπισμένων ανθρώπων το 2018 με το προφίλ του πρόσφυγα ξεπερνά τα 70 εκατομμύρια, σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες. Επιπλέον, ο αριθμός των ξεριζωμένων είναι διπλάσιος σε σχέση με 20 χρόνια νωρίτερα και κατά 2,3 εκατ. μεγαλύτερος απ’ ότι πέρυσι, ενώ αντιστοιχεί σε πληθυσμό μεγαλύτερο της Ταϊλάνδης. 

Πρόκειται για τον μεγαλύτερο αριθμό που έχει δει ποτέ η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (Υ.Α.) στα 70 περίπου χρόνια λειτουργίας της. Τα στοιχεία αυτά περιλαμβάνονται στην ετήσια έκθεση της Υ.Α. «Παγκόσμιες Τάσεις» (Global Trends).

Τα 70,8 εκατομμύρια είναι ένας συντηρητικός υπολογισμός, κυρίως επειδή η κρίση στη Βενεζουέλα αντικατοπτρίζεται μόνο εν μέρει στον αριθμό αυτόν. Συνολικά, σύμφωνα με τα στοιχεία των χωρών υποδοχής, περίπου 4 εκατ. κάτοικοι έχουν εγκαταλείψει τη Βενεζουέλα, γεγονός που την καθιστά εστία μιας από τις μεγαλύτερες πρόσφατες κρίσεις εκτοπισμού παγκοσμίως. Αν και η πλειονότητα των ανθρώπων αυτών χρήζουν διεθνούς προσφυγικής προστασίας, ώς σήμερα μόλις μισό εκατομμύριο περίπου έχουν προχωρήσει επισήμως σε αίτημα ασύλου. 

«Αυτοί οι αριθμοί επιβεβαιώνουν ακόμη μια φορά τη μακροπρόθεσμη αυξητική τάση του αριθμού των ανθρώπων που χρειάζονται προστασία εξαιτίας του πολέμου, των συγκρούσεων και των διώξεων. Ενώ η γλώσσα που χρησιμοποιείται για τους πρόσφυγες και τους μετανάστες είναι συχνά διχαστική, παρατηρείται επίσης ένα μεγάλο κύμα γενναιοδωρίας και αλληλεγγύης, ιδίως από τις κοινότητες που υποδέχονται ήδη μεγάλους αριθμούς προσφύγων. 

Βλέπουμε επίσης να αναλαμβάνουν μεγαλύτερη δράση νέοι φορείς, όπως φορείς ανάπτυξης, ιδιωτικές επιχειρήσεις και ιδιώτες. Το γεγονός αυτό δεν αντανακλά μόνο το γράμμα, αλλά και το πνεύμα του Παγκόσμιου Συμφώνου για τους Πρόσφυγες» δήλωσε ο ύπατος αρμοστής του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες Φιλίπο Γκράντι. «Πρέπει να χτίσουμε πάνω σε αυτά τα θετικά παραδείγματα και να διπλασιάσουμε την αλληλεγγύη που δείχνουμε στους χιλιάδες αθώους ανθρώπους που αναγκάζονται καθημερινά να εγκαταλείπουν τις εστίες τους». 

Το προφίλ των προσφύγων 
Ανάμεσα στα 70,8 εκατ. εκτοπισμένους που αναφέρει η έκθεση «Παγκόσμιες Τάσεις» βρίσκονται τρεις βασικές ομάδες.
● Η πρώτη είναι οι πρόσφυγες, δηλαδή άνθρωποι που έχουν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους λόγω του πολέμου, των διώξεων ή των συγκρούσεων. Το 2018 ο αριθμός των προσφύγων έφτασε τα 25,9 εκατ. παγκοσμίως, δηλαδή ήταν 500.000 περισσότεροι από το 2017. Στον αριθμό αυτόν περιλαμβάνονται οι 5,5 εκατ. Παλαιστίνιοι πρόσφυγες που εμπίπτουν στην εντολή της Υπηρεσίας Αρωγής και Έργων του ΟΗΕ για τους Παλαιστίνιους Πρόσφυγες στην Εγγύς Ανατολή (UNRWA).
● Η δεύτερη ομάδα είναι οι αιτούντες άσυλο – άνθρωποι που βρίσκονται εκτός της χώρας καταγωγής τους και λαμβάνουν διεθνή προστασία, αλλά περιμένουν να βγει η απόφαση του αιτήματος ασύλου τους. Στο τέλος του 2018 υπήρχαν 3,5 εκατ. αιτούντες άσυλο παγκοσμίως. 
● Η τρίτη και μεγαλύτερη ομάδα, που ανέρχεται στα 41,3 εκατ., είναι άνθρωποι που έχουν εκτοπιστεί σε άλλες περιοχές εντός της χώρας καταγωγής τους, μια κατηγορία που είναι γνωστή ως εσωτερικά εκτοπισμένοι (IDPs).

Οι προτεινόμενες λύσεις 
Η συνολική αύξηση των εκτοπισμένων συνεχίζει να ξεπερνάει σε ρυθμό την εύρεση λύσεων για τους ανθρώπους αυτούς. Η καλύτερη λύση για οποιονδήποτε πρόσφυγα είναι να μπορεί να επιστρέψει στην πατρίδα του οικειοθελώς, σε συνθήκες ασφάλειας και αξιοπρέπειας. 
Άλλες λύσεις περιλαμβάνουν την ένταξη στη χώρα υποδοχής ή τη μετεγκατάσταση σε μια τρίτη χώρα. Ωστόσο, μόνο 92.400 πρόσφυγες μετεγκαταστάθηκαν σε τρίτες χώρες το 2018 και αντιστοιχούν σε λιγότερο από το 7% όσων περιμένουν για μετεγκατάσταση. Περίπου 593.800 πρόσφυγες κατάφεραν να επιστρέψουν στην πατρίδα τους, ενώ 62.600 πολιτογραφήθηκαν. 
«Σε οποιαδήποτε προσφυγική κατάσταση, όπου κι αν αυτή εντοπίζεται, όσο κι αν διαρκεί, θα πρέπει να δίνεται συνεχώς έμφαση στην εύρεση λύσεων και την άρση των εμποδίων που δυσκολεύουν τους ανθρώπους να επιστρέψουν στις εστίες τους» πρόσθεσε ο Γκράντι. «Πρόκειται για ένα πολύπλοκο έργο, στο οποίο είναι αφιερωμένη η Υ.Α., το οποίο απαιτεί, ωστόσο, τη συνεργασία όλων των χωρών για την επίτευξη του κοινού καλού. Αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της εποχής μας».

Οκτώ αλήθειες που πρέπει να γνωρίζουμε

● Παιδιά: Το 2018, κάθε δεύτερος πρόσφυγας ήταν παιδί. Πολλά παιδιά (111.000) είναι μόνα τους, χωρίς την οικογένειά τους.

● Νήπια: Η Ουγκάντα κατέγραψε 2.800 παιδιά πρόσφυγες ηλικίας έως 5 ετών που ήταν μόνα τους ή χωρισμένα από την οικογένειά τους. 

● Αστικό φαινόμενο: Ως πρόσφυγας, είναι πιο πιθανόν να ζεις σε μια κωμόπολη ή πόλη (61%) παρά σε αγροτική περιοχή ή καταυλισμό. 

● Πλούσιοι και φτωχοί: Οι χώρες υψηλού εισοδήματος κατά μέσο όρο φιλοξενούν 2,7 πρόσφυγες ανά 1.000 κατοίκους. Οι χώρες μεσαίου και χαμηλού εισοδήματος φιλοξενούν κατά μέσο όρο 5,8 πρόσφυγες. Οι πιο φτωχές χώρες φιλοξενούν το ένα τρίτο του συνόλου των προσφύγων παγκοσμίως. 

● Τοποθεσία: Περίπου το 80% των προσφύγων ζουν σε χώρες που γειτνιάζουν με τις χώρες καταγωγής τους.

● Διάρκεια: Σχεδόν 4 στους 5 πρόσφυγες βρίσκονται σε καταστάσεις εκτοπισμού που διαρκούν τουλάχιστον πέντε χρόνια. Ένας στους 5 βρίσκεται σε καταστάσεις εκτοπισμού που διαρκούν 20 χρόνια ή και περισσότερο. 

● Νέοι αιτούντες άσυλο: Ο μεγαλύτερος αριθμός των νέων αιτημάτων ασύλου το 2018 ήταν από πολίτες της Βενεζουέλας (341.800).

● Πιθανότητες: Η αναλογία των ανθρώπων που είναι πρόσφυγες, αιτούντες άσυλο ή εσωτερικά εκτοπισμένοι σε σχέση με τον παγκόσμιο πληθυσμό είναι 1 στους 108. Πριν από δέκα χρόνια ήταν 1 στους 160.