Μια από τις πλέον συνηθισμένες «αποκαλυπτικές» προβλέψεις σχετικά με την εξέλιξη της τεχνολογίας αφορά τον χώρο της εργασίας και προβλέπει ότι, όσο τα ρομπότ και ο αυτοματισμός θα εξελίσσονται τόσο θα μειώνονται οι θέσεις εργασίας, οδηγώντας τους ανθρώπους σε μαζική ανεργία.

Ανάλογα με την πλευρά στην οποία βρίσκεται κάποιος, η πρόβλεψη αυτή έχει διάφορες «ουρές». Κάποιοι ισχυρίζονται ότι, από τη στιγμή που ο αυτοματισμός θα καλύψει το μεγαλύτερο μέρος των εργασιών που σήμερα εκτελούνται από ανθρώπους, θα πρέπει να καθιερωθεί ένα σύστημα, όπως το «ενιαίο ελάχιστο εισόδημα», ώστε η ανεργία να μην συνοδευτεί με μαζική φτωχοποίηση.

Ωστόσο κάποιοι άλλοι απορρίπτουν αυτές τις προβλέψεις ως υπερβολικά απαισιόδοξες και υποστηρίζουν ότι η τεχνολογία μπορεί μεν να καταστρέφει κάποιες θέσεις εργασίας, αλλά, ταυτόχρονα, δημιουργεί νέες, εξίσου αποδοτικές δουλειές, οι οποίες απαιτούν ανθρώπους για να τις εκτελέσουν.

 

«Δημιουργούν όσες καταργούν»

Στην άποψη αυτή συνηγορεί και πρόσφατη μελέτη της εταιρείας ορκωτών λογιστών και συμβούλων Deloitte, με τον εντυπωσιακό τίτλο «Ο δρόμος για την ευμάρεια: Γιατί το μέλλον της εργασίας είναι ανθρώπινο», σύμφωνα με την οποία όχι μόνο δεν προβλέπεται στο ορατό μέλλον τα ρομπότ να αντικαταστήσουν τους ανθρώπους στον χώρο της εργασίας, αλλά για κάθε θέση εργασίας που χάνεται λόγω αυτοματισμού δημιουργούνται νέες θέσεις, ενίοτε σε άλλους τομείς απασχόλησης.

Κατά την παρουσίαση της μελέτης της Deloitte Access Economics, ο συνεργάτης της εταιρείας Κρις Ρίτσαρντσον τόνισε ότι «αν φοβάστε ότι οι νέες τεχνολογίες θα οδηγήσουν σε μαζική ανεργία, αυτό το πράγμα απλώς δεν συμβαίνει», προσθέτοντας ότι «οι νέες τεχνολογίες βελτιώνουν αυτό που κάνουν οι εργάτες, αντί να τους αντικαθιστούν» και συνέκρινε τις ανησυχίες για τα ρομπότ με την προπαγάνδα των ακροδεξιών για τους μετανάστες.

Σημείωσε δε ότι «οι νέες τεχνολογίες δημιουργούν τόσες πολλές θέσεις εργασίας όσες κι αυτές που καταργούν. Όμως, ενώ οι θέσεις που εξαφανίζονται είναι εμφανείς, οι θέσεις που δημιουργούνται “κρύβονται” μπροστά στα μάτια μας». Η έκθεση υπογραμμίζει ότι έως το 2030 οι νέες θέσεις εργασίας δεν θα αφορούν χειρωνακτικό, αλλά διανοητικό έργο από τους εργαζόμενους.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της έκθεσης, έως το 2030 οι νέες θέσεις εργασίας θα απαιτούν «μαλακές» δεξιότητες, γνώση και εργασίες που θα ξεφεύγουν από την επαναληπτικότητα της γραμμής παραγωγής.

 

Μαραζώνει η «gig economy»

Μια άλλη ενδιαφέρουσα πτυχή της έρευνας της Deloitte Access Economics αφορά την «οικονομία διαμοιρασμού» ή «gig economy», για την οποία το «Ποντίκι» είχε γράψει αναλυτικά πριν από μερικούς μήνες.

Σύμφωνα με τη μελέτη, η οποία επικεντρώνεται στην αγορά εργασίας της Αυστραλίας, αν και παρατηρεί τι συμβαίνει σε ΗΠΑ και Βρετανία, σε αντίθεση με τις προβλέψεις πολλών, η «gig economy» όχι μόνο δεν αντικατέστησε την «κανονική εργασία», αλλά παραμένει σε χαμηλά επίπεδα με την πλειονότητα των Αυστραλών εργαζομένων να παραμένουν στην εργασία τους για χρόνια και να μην «πηδούν» από τη μια δουλειά στην άλλη.

Αντιθέτως, αυτό που η μελέτη υπογραμμίζει είναι ότι υπάρχει αναγκαιότητα σωστής πολιτικής εργασίας, ώστε οι εργαζόμενοι να αποκτούν γρήγορα και χωρίς προβλήματα τις απαραίτητες δεξιότητες για το εργασιακό περιβάλλον που έρχεται, και ότι αυτό μπορεί να γίνεται από τις ίδιες τις επιχειρήσεις και τους οργανισμούς, καθώς είναι πιο αποτελεσματικό, λιγότερο κοστοβόρο και με μεγαλύτερα κέρδη για τις ίδιες τις επιχειρήσεις, οι οποίες «παράγουν» έτσι τους εργαζομένους τους.

 

Ποιοι την πληρώνουν

Από την άλλη, το νέο εργασιακό περιβάλλον θέτει εν αμφιβόλω πολλές από τις λεγόμενες «ανειδίκευτες» θέσεις εργασίας. Πολλές επιχειρήσεις αντικαθιστούν τους χειρώνακτες με ρομποτικές εφαρμογές, από το μάζεμα και τη διαλογή φρούτων και λαχανικών μέχρι την παρασκευή και πώληση… καφέδων, όπως συμβαίνει πιλοτικά με ειδικά αυτοματοποιημένα καταστήματα στη Νότια Κορέα.

Παράλληλα η Amazon επενδύει σε διάφορους τομείς της ρομποτικής, προκειμένου να αντικαταστήσει με μηχανές χιλιάδες εργαζομένους της. Μάλιστα, ο ιδρυτής της εταιρείας Τζεφ Μπέζος δήλωσε πρόσφατα ότι εκτιμά πως τα επόμενα δέκα χρόνια θα έχουν αναπτυχθεί πλήρως ειδικά ρομποτικά «χέρια», τα οποία θα μπορούν να πιάνουν αντικείμενα το ίδιο καλά με τα ανθρώπινα, αντικαθιστώντας έτσι κομμάτι της ανθρώπινης εργασίας στις αποθήκες της καθώς και σε αποθήκες αλυσίδων λιανικής πώλησης.

Ωστόσο, κι άλλες εργασίες, που θεωρητικά απαιτούν κάποιες ειδικές δεξιότητες, βρίσκονται στην κόψη του ξυραφιού. Καθώς τα δίκτυα δεδομένων γίνονται όλο και πιο πυκνά, τα GPS όλο και πιο ακριβή και το machine learning αποκτά πραγματική υπόσταση, θέσεις εργασίας όπως οδηγών ταξί ή φορτηγών μεταφορών εκτιμάται ότι στο όχι και πολύ μακρινό μέλλον θα αντικατασταθούν από αυτοκινούμενα οχήματα.

Μάλιστα, δεν έχει περάσει και πολύς καιρός από τότε που συνδικάτα χειριστών γερανών οικοδομής στη Νότια Κορέα διαδήλωσαν κατά της αυξημένης χρήσης αυτόματων γερανών χωρίς χειριστή. Επίσης, διαμαρτυρίες υπήρξαν και για τη χρήση ψηφιακών ταμείων σε σούπερ μάρκετ, ενώ η κυβέρνηση αποφάσισε να μην προχωρήσει στον πλήρη αυτοματισμό της είσπραξης διοδίων, διατηρώντας εισπράκτορες στα ταμεία των αυτοκινητοδρόμων.

 

Ποιες εργασίες «ανθίζουν»

Για την ώρα, τουλάχιστον, οι θέσεις εργασίας που δεν μπορούν να αντικατασταθούν από ρομπότ είναι αυτές του σχεδιασμού τους, καθώς και της ανάπτυξης του λογισμικού λειτουργίας τους (αν και ο «Εξολοθρευτής» έχει άλλη άποψη επί τούτου…). Ωστόσο η έκθεση της Deloitte σημειώνει ότι οι τομείς που ανθίζουν παρά ή και λόγω του αυτοματισμού εντοπίζονται στην υγεία, την πρόνοια, την εκπαίδευση, τη δημόσια διοίκηση και τις υπηρεσίες διατροφής, αλλά και την υποστήριξη πελατών.

Αξίζει δε να σημειωθεί ότι μελέτη του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ αποκαλύπτει κι άλλη μια πτυχή της εξάπλωσης του αυτοματισμού: την επιστροφή των βιομηχανιών στις χώρες προέλευσής τους.

Το ΠΟΦ αναφέρει ότι τα βιομηχανικά ρομπότ και ο παγκόσμιος ανταγωνισμός προκαλούν την τάση βιομηχανίες που είχαν μεταφέρει την παραγωγή τους αλλού να επιστρέφουν στις χώρες τους. Αλλά και σε αυτή την περίπτωση τα πράγματα είναι άσχημα για την ανειδίκευτη εργασία, καθώς ο αριθμός θέσεων εργασίας που δημιουργείται είναι σχετικά μικρός και απαιτεί υψηλές δεξιότητες.