Εάν υπάρχει κάτι που (θεωρητικά) δεν φοβάται αυτή η κυβέρνηση, αυτό είναι η αριστεία. Άλλωστε τη χρησιμοποίησε ως επιχείρημα όσο ήταν στην αντιπολίτευση, για να καυτηριάσει τις επιλογές προσώπων και πολιτικών του ΣΥΡΙΖΑ. 

Κατά συνέπεια, το ερώτημα που τίθεται είναι για ποιον λόγο μπορεί ο Κυριάκος Μητσοτάκης να πιστεύει ότι οι άριστοί του δεν μπορούν να κάνουν μόνοι τους τη δουλειά. Και σε αυτή την περίπτωση το «άριστοι» είναι κυριολεκτικό, αρκεί κάποιος να δει τις «βαριές» σπουδές ορισμένων υπουργών ή τις σημαντικές επαγγελματικές περγαμηνές που τους συνοδεύουν. 
Γι’ αυτό, λοιπόν, είναι απορίας άξιο το γιατί η νέα κυβέρνηση επιλέγει να φτιάξει ένα μοντέλο διοίκησης απολύτως συγκεντρωτικό, την προεδρία της κυβέρνησης, ένα μάλλον πολυπρόσωπο όργανο (440 θέσεις θα περιλαμβάνει) που θα αποτελεί την «καρδιά» του «επιτελικού» κράτους. 

Και αν οι τεχνοκράτες (και εξωκοινοβουλευτικοί) υφυπουργοί έδωσαν σε πολλούς την εντύπωση ότι τοποθετήθηκαν για να ελέγχουν (εντός ή εκτός εισαγωγικών) τους προϊσταμένους τους, αυτή η πολυδιαφημισμένη προσπάθεια μάλλον θέλει να δώσει την εντύπωση ενός στιβαρού πρωθυπουργού που κρατά τα πάντα στα χέρια του και είναι εδώ για να λύνει όλα τα προβλήματα.
Αν και μένει να αποδειχθεί το πόσο καλά θα λειτουργήσει αυτό το πρωθυπουργοκεντρικό σχήμα, προς το παρόν πολλοί, ακόμα και μέσα στη Ν.Δ., μοιάζουν να συμφωνούν ότι ως ιδέα είναι μεγαλεπήβολη, αλλά στην πράξη το ρεαλιστικό ζητούμενο που δεν έχει απαντηθεί είναι το πώς μια νέα υπηρεσία θα λύσει αυτά που δεν μπόρεσαν οι προηγούμενες. 

Δεν μας καταλαβαίνουν…

Ο ίδιος ο πρωθυπουργός από το βήμα της Ολομέλειας της Βουλής, μιλώντας στην ψήφιση του μίνι φορολογικού νομοσχεδίου, έκανε λόγο για μια νέα πολιτική θεώρηση «που δημιουργεί μια κατανοητή αμηχανία στην αντιπολίτευση. Γιατί, με παλαιά εργαλεία σκέψης, δυσκολεύεται να συλλάβει τον τρόπο λειτουργίας μας. Κι έτσι χαρακτηρίζει συχνά – απλοϊκά, θα έλεγα – “τεχνοκράτη” αυτόν που επιδιώκει το αποτέλεσμα». 
Σύμφωνα με τον K. Μητσοτάκη, η αντιπολίτευση «ψάχνει το πολιτικό μας στίγμα σε κομματικούς χάρτες που δεν υπάρχουν πια. Και – το ίδιο εύκολα και απλοϊκά – μας ασκεί σπασμωδική κριτική πότε για συντήρηση, πότε για μοντέρνο βολονταρισμό». Ο Μητσοτάκης, μάλιστα, τόνισε ότι η απάντηση της κυβέρνησής του στην κριτική που δέχεται είναι «η αυτοδύναμη Ελλάδα με ισχυρή ανάπτυξη. Ένα σύνθημα που συμπυκνώνει τη δική μας πολιτική οπτική. Οπτική, που αντικαθιστά την παραδοσιακή μικροκομματική πρακτική με αυτό το οποίο αποκαλώ σύγχρονη εφαρμοσμένη πολιτική». 

Από την πλευρά του, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Στέλιος Πέτσας, απαντώντας σε σχετικό ερώτημα κατά την ενημέρωση των πολιτικών συντακτών, υποστήριξε πως «δεν υπάρχει καμία αύξηση των μετακλητών με το νομοσχέδιο για το επιτελικό κράτος, το οποίο είναι στη Βουλή. Αντίθετα, υπάρχει μείωση των μετακλητών». Πρόσθεσε, μάλιστα, πως «μειώνουμε και τους γενικούς γραμματείς και τους ειδικούς γραμματείς. Και αυτό είναι μιαα δέσμευση μείωσης της κομματικοποίησης στην ελληνική Δημόσια Διοίκηση και απελευθέρωσης των δημοσίων υπαλλήλων, ώστε να κάνουν πραγματικά τη δουλειά τους». 

«Θεσμική τομή»

Σε κάθε περίπτωση, το νομοσχέδιο περί επιτελικού κράτους, η επεξεργασία και η συζήτηση του οποίου έχει ξεκινήσει στην αρμόδια κοινοβουλευτική επιτροπή, αποτελεί ουσιαστικά τη νομοθετική έκφραση των προθέσεων του Κυριάκου Μητσοτάκη για την λειτουργία της κυβέρνησης. 
Κυβερνητικές πηγές χαρακτήριζαν το νομοσχέδιο για το επιτελικό κράτος «θεσμική τομή για το ελληνικό κράτος και θεμέλιο για την επόμενη μέρα της Ελλάδας». Οι ίδιες πηγές επισήμαιναν πως το νομοθέτημα συγκεντρώνει όλες τις διάσπαρτες διατάξεις των τελευταίων 40 ετών για την οργάνωση της κυβέρνησης και της κεντρικής διοίκησης, δημιουργεί νέους θεσμούς και θέτει νέους κανόνες για τη λειτουργία του κράτους.

«Επικεντρώνεται στην ανάκτηση της εμπιστοσύνης των πολιτών στους κρατικούς θεσμούς και στη βελτίωση της επαφής τους με το κράτος, έτσι ώστε όλοι οι πολίτες να εξυπηρετούνται με ταχύτητα, διαφάνεια και χωρίς να ταλαιπωρούνται από τη γραφειοκρατία» ανέφεραν χαρακτηριστικά κυβερνητικές πηγές για το νομοθέτημα.
Ωστόσο, από τη μέχρι τώρα επεξεργασία και συζήτησή του στην αρμόδια επιτροπή της Βουλής, εκτός από τα ιδιαίτερα ισχυρά «πυρά» που συγκεντρώνει από σχεδόν σύσσωμη την αντιπολίτευση, δεν φαίνεται να επιλύει τα προβλήματα που το κυβερνητικό κόμμα ισχυρίζεται ότι αντιμετωπίζει. Αντιθέτως, φαίνεται ότι ο τρόπος με τον οποίο προσεγγίζει το ζήτημα της διακυβέρνησης κάθε άλλο παρά απλοποιήσεις και ευελιξία φέρνει. 
Πέραν, ωστόσο, της υπερσυγκέντρωσης εξουσιών στην προεδρία της κυβέρνησης το νομοσχέδιο δημιουργεί ένα πραγματικά δαιδαλώδες νομοθετικό πλαίσιο σχετικά με τη λειτουργία της κυβέρνησης, το οποίο κάθε άλλο παρά φαίνεται να επιλύει τα ζητήματα δυσλειτουργιών και επικαλύψεων αρμοδιοτήτων που υποτίθεται ότι έρχεται να διορθώσει. Αντιθέτως, η εικόνα που προκύπτει από τις μέχρι τώρα κινήσεις του Μητσοτάκη δείχνει ένα σχήμα που δημιουργεί πολλά ερωτηματικά για το πώς θα λειτουργήσει και πόσο αποτελεσματικό θα είναι. 

Συρραφή «μοντέλων»

Αναλυτές εκτιμούσαν το προηγούμενο διάστημα ότι το σχέδιο του Μητσοτάκη για το επιτελικό κράτος και για τον ρόλο του Μεγάρου Μαξίμου φέρνει στο μυαλό τη λειτουργία κυβερνήσεων άλλων χωρών, όπως οι ΗΠΑ, η Βρετανία και η Γερμανία. Πλέον γνωρίζουμε με απόλυτη ακρίβεια τα μοντέλα που ξεπατίκωσε η κυβέρνηση… για να φτιάξει κράτος. Τα αποκάλυψε ο υπουργός Επικρατείας Γιώργος Γεραπετρίτης στη συζήτηση του νομοσχεδίου για το επιτελικό κράτος. 

«Ο τρόπος με τον οποίο υιοθετήθηκαν οι αρχές της καλής νομοθέτησης μέσα στο συγκεκριμένο νομοσχέδιο, ο τρόπος με τον οποίο εισάγεται η Γενική Γραμματεία Νομο-παρασκευής, είναι το ακριβώς αντίστοιχο του “Low Officer” του British Cabinet. Είναι τα ίδια πράγματα. Είναι εκεί όπου η δημοκρατία ξέρει και λειτουργεί» είπε ο αρμόδιος υπουργός. 
«Σε ό,τι αφορά τη συγκέντρωση του κράτους, το αλλοδαπό πρότυπο, το κύριο, δεν ήταν το αγγλοσαξονικό, αλλά η γερμανική καγκελαρία. Σε ό,τι αφορά την Αρχή Διαφάνειας, το πρότυπο δεν ήταν κανένα από τα δύο. Ήταν το πρότυπο της Αυστραλίας και του Χονγκ Κονγκ, που είναι τα πιο επιτυχημένα κατά τους διεθνείς δείκτες» πρόσθεσε ο Γ. Γεραπετρίτης. 

Πρέπει να σημειωθεί πάντως ότι οι ίδιοι αναλυτές, αλλά και πηγές της αντιπολίτευσης, επισημαίνουν ότι τα σχήματα αυτά συνοδεύονται από άλλες κρατικές δομές και άλλη προσέγγιση στη διακυβέρνηση, εκφράζοντας αμφιβολίες κατά πόσον μπορούν να μεταλαμπαδευτούν και να εφαρμοστούν στο ελληνικό γίγνεσθαι. 

Υπερσυγκεντρωτισμός

Ερωτήματα προκύπτουν, για παράδειγμα, σχετικά με το πώς θα λειτουργήσει η συνεργασία στα υπουργεία όπου υφυπουργοί θα αναφέρονται απευθείας στον πρωθυπουργό, παρακάμπτοντας τους πολιτικούς προϊσταμένους τους, οι περισσότεροι εκ των οποίων είναι εκλεγμένοι. 
Επίσης, ερώτημα αποτελεί το όλο σχήμα που ο Κ. Μητσοτάκης έχει δημιουργήσει για την παρακολούθηση και αξιολόγηση του κυβερνητικού έργου, σχήμα το οποίο για την ώρα ουδείς ξέρει πώς ακριβώς θα λειτουργεί, αλλά και τι συνέπειες θα έχει για υπουργούς που παίρνουν βαθμό κοντά – ή και κάτω – από τη βάση. 
Για την υπερσυγκέντρωση εξουσιών και αρμοδιοτήτων στο πρόσωπο του πρωθυπουργού μίλησε ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Σπύρος Λάππας. «Είναι απλώς ο πρωθυπουργός, όπως λέγαμε εμείς οι νομικοί ότι είναι primo sin te pares, ή primo solus μόνο, δηλαδή ο πρώτος μεταξύ των ίσων υπουργών και εκεί έχουμε τη συλλογική ευθύνη του Υπουργικού Συμβουλίου; Ή έχουμε πλέον, το legebus solutus, δηλαδή αναγνώριση υπερπρωτεύουσας θέσης του πρωθυπουργού, στο πρόσωπο του οποίου συγκεντρώνονται απίστευτες αρμοδιότητες πλέον;» σημείωσε ο Σπ. Λάππας, απευθυνόμενος στον υπουργό Επικρατείας Γιώργο Γεραπετρίτη. 

Απαντώντας μάλιστα στις σκληρές επικρίσεις των εκπροσώπων της αντιπολίτευσης για τη δημιουργία ενός απολύτως συγκεντρωτικού κράτους, ο Γ. Γεραπετρίτης υπερασπίστηκε τις ρυθμίσεις του νομοθετήματος λέγοντας χαρακτηριστικά πως «αυτό που βλέπετε εδώ είναι παιδική χαρά σε σχέση με τη γερμανική καγκελαρία, που είναι κοινοβουλευτικό σύστημα, και δεν λέω για το αγγλοσαξονικό, το cabinet office». 
Μάλιστα τόνισε ότι «όπου υπάρχει κοινοβουλευτικό πολίτευμα, υπάρχει ένας βαρύς κεντρικός μηχανισμός παρακολούθησης του κυβερνητικού έργου, ο οποίος είναι εγκατεστημένος στο γραφείο του πρωθυπουργού. Θέλω να μου βρείτε ένα σύστημα στην Ευρώπη, κοινοβουλευτικό κόμμα αγγλικού τύπου, αυτού που έχουμε και εμείς, που να μην έχει μια τέτοια δομή. Εγώ, τα γνωρίζω όλα τα προηγμένα συστήματα της Ε.Ε. Θέλω να μου πείτε ένα που δεν έχει τέτοια δομή». 

«Γαλάζιες» ενστάσεις

Δεν είναι τυχαίο πάντως ότι μια πολιτικός με μεγάλη κοινοβουλευτική και υπουργική εμπειρία, όπως η Μαριέττα Γιαννάκου, δεν δίστασε κατά τη συζήτηση του νομοσχεδίου για το επιτελικό κράτος στην αρμόδια επιτροπή της Βουλής να εκφράσει σαφείς επιφυλάξεις και αντιρρήσεις για το περιεχόμενο του νομοθετήματος αλλά και για τη φιλοσοφία του, ζητώντας μάλιστα από τον Γιώργο Γεραπετρίτη να προχωρήσει σε βελτιώσεις. 

«Το πρώτο είναι ο ρόλος της Βουλής και ο ρόλος των υπουργών. Δεδομένου ότι οι υπουργοί έχουν πάρει ψήφο εμπιστοσύνης όταν αναδέχονται τη θέση του υπουργού από τον πρωθυπουργό και δεδομένου ότι έχουν τυπική ισχύ με βάση το Σύνταγμα, το ερώτημα είναι αν φαίνεται μέσα στο νομοσχέδιο, και αυτό θα μας το εξηγήσει ο υπουργός: Πώς ο υπουργός θα ελέγχει το υπουργείο του πλήρως, ενώ ταυτόχρονα θα υπάρχει ένας υπηρεσιακός γενικός γραμματέας, ένας υφυπουργός που παίρνει κατευθείαν αρμοδιότητες, ένας γραμματέας και τα λοιπά. Πώς μπορούν να συντονιστούν όλα αυτά;» έθεσε το ρητορικό ερώτημα η Μαριέττα Γιαννάκου. 

Και συνέχισε: «Δεδομένου ότι ο υπουργός θα δίνει λόγο στη Βουλή και θα δίνει λόγο και στην κοινή γνώμη. Επίσης και στον Τύπο, θα πρέπει να κάνει και κάποιες συμμαχίες και θα πρέπει να εξηγήσει ορισμένα πράγματα. Πόσο περισσότερο σαφές μπορεί να γίνει ότι ο υπουργός είναι ο υπεύθυνος, αλλά ταυτόχρονα και ο έχων την αρμοδιότητα να ελέγχει όλο το σύστημα, κύριε υπουργέ;». 
Η «γαλάζια» βουλευτής μάλιστα μίλησε ακόμα και για πρόβλημα ασυμβατότητας με την Ε.Ε., σημειώνοντας χαρακτηριστικά πως «είναι ότι δεν συνδέεται με την Ε.Ε. ο νόμος. Δεν ξέρω αν αυτό θα συμβεί σε κάποιον άλλον νόμο, αλλά πρέπει να συνδεθεί με το ευρωπαϊκό εξάμηνο, κυρίως διότι η Ε.Ε. είναι ο μεγάλος νομοθέτης».