Ο διάλογος για τον μετασχηματισμό του ΣΥΡΙΖΑ έχει ξεκινήσει και στο εσωτερικό του κόμματος αλλά και στη δημόσια σφαίρα, καθώς σχετικώς κορυφαία κομματικά και κοινοβουλευτικά στελέχη παρεμβαίνουν, ή απλώς τοποθετούνται, με συνεντεύξεις τους, μέλη της Κεντρικής Επιτροπής, μέλη του κόμματος και πρόσωπα κοντά στον ΣΥΡΙΖΑ καταθέτουν τις απόψεις τους με αρθρογραφία.
Το ερώτημα που έχει τεθεί από τον πρόεδρο του κόμματος Αλέξη Τσίπρα είναι ουσιαστικά το πώς θα αντιστοιχηθεί η μικρή οργανωτική εμβέλεια του ΣΥΡΙΖΑ, που σήμερα αριθμεί περί τις 30 με 40 χιλιάδες μέλη, με την πολιτική και εκλογική του εμβέλεια, η οποία καταγράφεται σε όλες τις τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις.

Προς το παρόν, η συζήτηση έχει τα χαρακτηριστικά διαλόγου και όχι αντιπαράθεσης, αν και οι παροικούντες την Ιερουσαλήμ γνωρίζουν ότι τα διαφορετικά πολιτικά επίδικα που τίθενται στο τραπέζι – τα οποία είναι πραγματικά – απηχούν ή απολήγουν και σε μια εσωτερική μάχη για τη «νομή της εξουσίας» ή, έστω, για την προοπτική πολιτικής επιβίωσης προσώπων και τάσεων στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ. 

Από τη μία προβάλλεται το επιχείρημα της ανάγκης να αντιστοιχηθεί αριθμητικά ο ΣΥΡΙΖΑ με το πολιτικό και εκλογικό του ακροατήριο με ένα πάση θυσία άνοιγμα προς το πολιτικό και κοινωνικό κέντρο. Παράλληλα, και σε συνδυασμό με αυτή τη συζήτηση, κινείται η ανεπίσημη συζήτηση για το σενάριο της εκλογής προέδρου από τη βάση, κάτι που σύμφωνα με όσους αντιδρούν είναι το στοιχείο που αποκαλύπτει τι κόμμα θέλουν οι υπερασπιστές της άποψης περί της μαζικότητας, δηλαδή ένα κόμμα αρχηγοκεντρικό.

Από την άλλη πλευρά, μπαίνει ένα «ναι μεν αλλά», υπό την έννοια του ποιοτικού και του πολιτικού στοιχείου της διεύρυνσης. Υποστηρίζεται, δηλαδή, ότι άνοιγμα δεν συνιστά η εγγραφή νέων μελών στις κομματικές λίστες που απλώς θα ψηφίζουν μία φορά στα τέσσερα χρόνια για πρόεδρο ή θα καλούνται περιστασιακά να επικυρώσουν τις επιλογές της ηγεσίας, αλλά πρέπει νε εξεταστούν και τα ζητήματα ταυτότητας από την οποία θα εκκινεί το κάλεσμα προς την κοινωνία προκειμένου να ενταχθεί στις γραμμές του ΣΥΡΙΖΑ, καθώς και η ουσιαστική προσέγγιση της κοινωνίας στο επίπεδο των μαζικών χώρων (συνδικάτα, κοινωνικές δομές, Αυτοδιοίκηση κ.λπ.).

Μεγάλο κόμμα

Σε επίπεδο κορυφαίων στελεχών, και δη εκ των στενών συνεργατών του Αλέξη Τσίπρα, ο Νίκος Παππάς είναι από εκείνους που θέτουν επιτακτικά το ζήτημα του ανοίγματος και της μαζικότητας: πρέπει να αποφύγουμε τα κακά της «πασοκοποίησης», που ήταν τα κλειστά συστήματα εξουσίας, τα οποία ήταν έτοιμα να αγκαλιάσουν την εφαρμογή νεοφιλελεύθερων πολιτικών, και να μη φοβηθούμε τα καλά ενός μαζικού, λαϊκού, αριστερού κόμματος, αναφέρει σε πρόσφατες συνεντεύξεις του. Παράλληλα εμφανίζεται να ασκεί κριτική στους επιτελείς του κόμματος για το γεγονός ότι αυτό δεν άνοιξε τις πύλες του στον κόσμο νωρίτερα: «Δεν μπορεί να μας χτυπάει κόσμος την πόρτα εδώ και εφτά χρόνια και να μην την ανοίγουμε» («ΕφΣυν»,13 Ιουλίου).

Ταυτότητα και πρόγραμμα

Εκ των υπερασπιστών της άποψης ότι η συζήτηση πρέπει να στραφεί και στα πολιτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά του «ανοίγματος», ο γραμματέας του ΣΥΡΙΖΑ Πάνος Σκουρλέτης, σε συνέντευξή του το Σαββατοκύριακο, ουσιαστικά δηλώνει «ναι» στο μαζικό κόμμα υπό όρους και προϋποθέσεις, αλλά όχι στη «σοσιαλδημοκρατικοποίηση». Σημειώνει ότι είναι σημαντικό να διαμορφωθεί το προγραμματικό πλαίσιο «μέσα από το οποίο θα μπορούν να εκφραστούν άνθρωποι που αυτοπροσδιορίζονται, π.χ., ως κεντροαριστεροί ή σοσιαλδημοκράτες, ή δεν ξέρω τι άλλο». Έχει σημασία, αναφέρει, «να δούμε τον ΣΥΡΙΖΑ στη νέα εποχή, πάνω σε ποια προγραμματική πρόταση θα συγκροτείται – και δεν εννοώ τη συρραφή κάποιων θέσεων μόνο –, αλλά και με ποιες ιδεολογικές αναφορές και με ποια ταυτότητα. Θα έλεγα, λοιπόν, ότι η προσπάθειά μας πρέπει να εστιάσει στο γεγονός ότι οφείλουμε να διαμορφώσουμε μια ταυτότητα σύγχρονης πληθυντικής Αριστεράς. Αλλά, σε κάθε περίπτωση, Αριστεράς».

Ταυτόχρονα αμφισβήτησε το επιχείρημα που, όπως είπε, έρχεται ως κριτική, κυρίως από χώρους εκτός κόμματος, ότι ο ΣΥΡΙΖΑ έχει τη νοοτροπία του 4% και θέλει να μείνει ένα μικρό κόμμα για να προστατέψει την ιδεολογική «καθαρότητα», παραπέμποντας τόσο στην «υπέρβαση» της συγκυβέρνησης με τον Πάνο Καμμένο, όσο και στη μετέπειτα διαμόρφωση του μετωπικού σχήματος της Προοδευτικής Συμμαχίας. Αμφισβήτησε, περαιτέρω, το επιχείρημα ότι ο κόσμος χτυπά την πόρτα του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά το κόμμα δεν την ανοίγει. Ειδικότερα χαρακτήρισε «προσχηματικό και ανακριβές» αυτό το επιχείρημα και πρόσθεσε ότι «δεν υπήρξε φαινόμενο όπου κάποιοι άνθρωποι ήθελαν να οργανωθούν σε εμάς και κάποιοι τους το αρνήθηκαν. Αυτό δεν ισχύει. Μην ξεχνάμε ότι ζούμε στην εποχή της κρίσης του κομματικού φαινομένου. (…) Η αλήθεια είναι ότι, προεκλογικά και μετά τις εκλογές, έχουμε μια αισθητή αύξηση των οργανωμένων μελών μας σε όλη τη χώρα. Από εκεί και πέρα, αρχίζουν τα πολιτικά και ποιοτικά ερωτήματα. Δηλαδή, τι κάνει σήμερα ένα μέλος στο κόμμα;»

Συλλογικότητα και λογοδοσία

Αν οι Νίκος Παππάς και Πάνος Σκουρλέτης έχουν μπει δυναμικά στη συζήτηση επιχειρώντας να οριοθετήσουν τον τρόπο που τίθενται τα θέματα, πιο προσεκτικά φαίνεται να τοποθετούνται προς το παρόν άλλα κορυφαία στελέχη, π.χ., ο πρώην υπουργός Οικονομικών Ευκλείδης Τσακαλώτος. Σε συνέντευξή του στην εφημερίδα «Εποχή». Στο δίλημμα «μαζικότητα ή ποιοτικό άνοιγμα», απάντησε πώς τάσσεται υπέρ των ανοιχτών διαδικασιών: «Να ανοίξουν οι πόρτες άνευ επιφυλάξεων και υπολογισμών», υπό την έννοια ότι «οι άνθρωποι εντάσσονται στα κόμματα, στα συνδικάτα, στις επαγγελματικές ενώσεις, στα κινήματα πάλης, όταν έχει νόημα η ένταξη, όταν καταλαβαίνουν ότι αυτό αφορά τη ζωή, τα δικαιώματα, τις ελευθερίες το μέλλον τους». Αναφορικά με τη λειτουργία του κόμματος και τον τρόπο που αυτό καθοδηγείται από την ηγεσία, τονίζει ότι ο τρόπος για να ξεπεραστούν τα όποια σχετικά προβλήματα είναι η δημοκρατία, η συλλογικότητα και η αδιάκοπη λογοδοσία – εμμέσως πλην σαφώς απαντά στις βλέψεις για αρχηγοκεντρικό μοντέλο. 
«Συνθετικές» απόψεις εμφανίζονται να εκφράζουν στελέχη όπως ο Δημήτρης Τζανακόπουλος, και ο Αλέξης Χαρίτσης, προτάσσοντας το άνοιγμα και τη μαζικότητα σε συνδυασμό με τη διασφάλιση ότι τα νέα μέλη θα έχουν ρόλο και συμμετοχή στην πολιτική δράση.