Οι πρόσφατες επιθέσεις (14 Σεπτεμβρίου 2019) κατά των δύο σαουδαραβικών πετρελαϊκών υποδομών είχαν αποτέλεσμα τη διακοπή της λειτουργίας τους και την απώλεια 5,7 εκατομμυρίων βαρελιών πετρελαίου από την ημερήσια παραγωγή της Σαουδικής Αραβίας (περισσότερο από το 50% της ημερήσιας σαουδαραβικής παραγωγής, δηλαδή 5% της παγκόσμιας).

Οι επιθέσεις στο Αμπκάικ (αποτελεί τη μεγαλύτερη μονάδα επεξεργασίας πετρελαίου στον κόσμο, με δυνατότητα ημερήσιας παραγωγής περίπου 13 εκατ. βαρελιών πετρελαίου, ωστόσο λειτουργεί κάτω από τη μέγιστη παραγωγική της δυνατότητα) και στο Κουράις (περιοχή κοιτασμάτων πετρελαίου στην ανατολική Σαουδική Αραβία), την ευθύνη των οποίων ανέλαβαν οι αντάρτες Χούθι της Υεμένης, ήταν οι τελευταίες σε μια σειρά διασυνοριακών επιθέσεων, που προφανώς σχετίζονται με τον συνεχιζόμενο πόλεμο στην Υεμένη και τις συγκρουσιακές σχέσεις μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και του Ιράν.

Οι εν λόγω επιθέσεις, οι σημαντικότερες κατά ενεργειακών υποδομών στον Περσικό Κόλπο μετά την κατάληψη του Κουβέιτ από το Ιράκ το 1990, κατέδειξαν την αυξημένη τρωτότητα των πετρελαϊκών υποδομών της Σαουδικής Αραβίας σε επιθέσεις με βλήματα εδάφους – εδάφους (πιθανώς βλήματα Cruise στη συγκεκριμένη περίπτωση) και με μη επανδρωμένα επιθετικά αεροσκάφη (Unmanned Combat Aerial Vehicles – UAVs).

Ταυτόχρονα προκάλεσαν κρίσιμα στρατηγικά ερωτήματα σχετικά με την επίρριψη της ευθύνης, αλλά και τη στάση που θα κρατήσουν προσεχώς η Ουάσιγκτον και το Ριάντ έναντι της Τεχεράνης. Ως γνωστόν, η ιρανική πλευρά αρνείται τη συμμετοχή της και δεσμεύεται να αντιδράσει σε οποιαδήποτε επιθετική ενέργεια εναντίον της.

Πριν από τις επιθέσεις (13 Σεπτεμβρίου), η τιμή του αμερικανικού αργού πετρελαίου West Texas Intermediate (WTI) ανερχόταν στα 54,85 δολάρια το βαρέλι, ενώ το πετρέλαιο τύπου Brent στα 60,22 δολάρια. Τρεις ημέρες αργότερα (16 Σεπτεμβρίου) η τιμή της WTI έφθασε στα 62,62 δολάρια και το Brent στα 68,75 δολάρια (αύξηση 14% και για τους δύο τύπους πετρελαίου). Την Τετάρτη 18 Σεπτεμβρίου, ύστερα από μια συνέντευξη Τύπου του Σαουδάραβα υπουργού Ενέργειας, πρίγκιπα Αμπντουλάζι Μπιν Σαλμάν, οι τιμές άρχισαν να υποχωρούν. Το WTI μειώθηκε κατά 6%, ενώ το Brent υποχώρησε κατά 6,5%.

Εν τω μεταξύ, όλο αυτό το χρονικό διάστημα, η σαουδαραβική εταιρεία πετρελαίου Aramco εργαζόταν προκειμένου να αποκαταστήσει την παραγωγική της ικανότητα. Αναλυτές της πετρελαϊκής βιομηχανίας εκτιμούν ότι οι επισκευές θα διαρκέσουν εβδομάδες ή και μήνες, αλλά Σαουδάραβες αξιωματούχοι ανέφεραν ότι ήδη έχουν αποκαταστήσει το ήμισυ της χαμένης παραγωγικής τους δυνατότητας και ότι η πλήρης αποκατάσταση θα επιτευχθεί εντός των επόμενων εβδομάδων.

Επανεξετάζουν το Patriot

Είναι εύλογο ότι η διερεύνηση και αποκάλυψη των υπευθύνων των επιθέσεων στη Σαουδική Αραβία θα μπορούσε να οδηγήσει σε περαιτέρω συνέπειες στις διεθνείς αγορές πετρελαίου. Για παράδειγμα, εάν αποδειχθεί ότι το Ιράν ευθύνεται για τις εν λόγω επιθέσεις και οι Ηνωμένες Πολιτείες μαζί με τους Σαουδάραβες αποφασίσουν να πλήξουν στρατιωτικά το Ιράν, τότε είναι προφανές ότι θα αυξηθεί σημαντικά η τιμή του πετρελαίου, αλλά και ο κίνδυνος για τα δεξαμενόπλοια πετρελαίου και φυσικού αερίου που διέρχονται από τα Στενά του Ορμούζ.

Μέχρι στιγμής, τα φιλο-ρωσοσιιτικά ΜΜΕ ισχυρίζονται ότι οι αντάρτες Χούθι της Υεμένης διεξήγαγαν την επίθεση στο Αμπκάικ και το Κουράις, και ότι το Ιράν δεν φέρει καμία ευθύνη. Αντιθέτως, τα δυτικά ΜΜΕ εκτιμούν ότι το Ιράν είναι υπεύθυνο για την επίθεση, καθώς οι Χούθι δεν διαθέτουν την απαιτούμενη επιχειρησιακή δυνατότητα.

Μάλιστα, ισραηλινές πηγές ισχυρίζονται ότι για την επίθεση εκτοξεύθηκαν 12 βλήματα Cruise τύπου Soumar από το Χουζιστάν (ιρανική επαρχία ανατολικά της Βασόρας) από τους Φρουρούς της Ιρανικής Επανάστασης και απογειώθηκαν πέντε μη επανδρωμένα επιθετικά αεροσκάφη από την ιρακινή επαρχία Άνμπαρ (νοτιοδυτικό Ιράκ) από σιίτες πολιτοφύλακες. Άλλες φιλοδυτικές πηγές αναφέρουν ότι τα βλήματα Cruise πετούσαν σε ύψος μικρότερο των 300 ποδών (<100 μέτρα) και έπληξαν με ακρίβεια τις εγκαταστάσεις του Αμπκάικ σε 17 σημεία.

Όπως είναι λογικό, η επιχείρηση προκάλεσε έντονη ανησυχία στους Σαουδάραβες σχετικά με την αποτελεσματικότητα του συστήματος αεράμυνάς τους, το οποίο βασίζεται κυρίως στο αντιβαλλιστικό σύστημα Patriot. Επομένως, το επόμενο χρονικό διάστημα, θα προβούν στην επαναξιολόγηση και την αναβάθμισή του.

Τιμές και πόλεμος

Ένα άλλο θέμα που συζητείται από ορισμένους αναλυτές είναι ότι η τρωτότητα των πετρελαϊκών υποδομών του Αμπκάικ συνιστά έναν παράγοντα κινδύνου ο οποίος δεν έχει συνυπολογιστεί στις σημερινές τιμές του πετρελαίου. Πιθανώς, βραχυπρόθεσμα, οι τιμές θα μπορούσαν να αυξηθούν έως και 10 δολάρια το βαρέλι από ό,τι πριν από τις επιθέσεις, ανεξάρτητα από την ταχύτητα αποκατάστασης της λειτουργίας των πληγεισών πετρελαϊκών υποδομών.

Βέβαια, οποιαδήποτε επιδείνωση της κατάστασης ασφαλείας στην περιοχή του Περσικού και ακόμη περισσότερο η έναρξη εχθροπραξιών θα έχει αποτέλεσμα την ανεξέλεγκτη άνοδο των τιμών του πετρελαίου.

Βραχυπρόθεσμα η σχεδόν αναμενόμενη αύξηση των τιμών πετρελαίου εκτιμάται ότι θα εξαρτηθεί από πολλούς παράγοντες, όπως ο χρόνος πλήρους αποκατάστασης των ζημιών, η πρόσθετη διάθεση πετρελαίου στις παγκόσμιες αγορές, η αποκάλυψη των πιθανών δραστών, οι προθέσεις της αμερικανικής κυβέρνησης, αλλά και η διαμόρφωση της κατάστασης ασφαλείας σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, το επόμενο χρονικό διάστημα.

Εκτιμάται ότι, σε πρώτο χρόνο, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα ενεργήσουν «πυροσβεστικά», προκειμένου να μην κλιμακωθεί η ένταση. Ο Ντόναλντ Τραμπ θα προτιμούσε να «σύρει» την Τεχεράνη στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, πρωτίστως για την ανάπτυξη του πυρηνικού της προγράμματος και δευτερευόντως για την επιθετική της συμπεριφορά σε περιφερειακό επίπεδο.

Ως εκ τούτου, σε πρώτη φάση, πέρα από επιπρόσθετες κυρώσεις, δεν αναμένεται η λήψη απόφασης για έναρξη αμερικανο-σαουδαραβικών εχθροπραξιών κατά του Ιράν. Αντιθέτως, αν το Ιράν συνεχίσει να στοχοποιεί υποδομές και μεταφορικά μέσα υδρογονανθράκων στην ευρύτερη περιοχή του Περσικού Κόλπου, τότε είναι σχεδόν βέβαιη η έναρξη εχθροπραξιών, με ή χωρίς σχετικές αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.

Επομένως, το μείζον ερώτημα, όχι μόνο σε περιφερειακό αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο, είναι: «Τι πρόκειται να συμβεί από εδώ και πέρα στον Περσικό Κόλπο;». Πρόκειται για ένα ερώτημα ιδιαίτερα κρίσιμο τόσο για την κατάσταση ασφαλείας της ευρύτερης περιοχής της Μέσης Ανατολής όσο και για τις παγκόσμιες αγορές πετρελαίου και κατά συνέπεια για την παγκόσμια οικονομία.