search
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 29.03.2024 11:25
MENU CLOSE

Ορεστειακά: αιματηρά επεισόδια για μια… μετάφραση!

Δημοσιεύτηκε στο ΠΟΝΤΙΚΙ

τεύχος 2100
21-11-2019
27.11.2019 04:00
oresteiaka-vasiki-foto.png

 

Μόλις δυο εβδομάδες ύστερα από μετά την ανάληψη της εξουσίας, τον Ιούνιο του 1903, η τότε κυβέρνηση του Γιώργου Θεοτόκη παραιτήθηκε λόγω των ταραχών που ξέσπασαν τις τελευταίες μέρες του Ιουνίου, στην επαρχία της Ηλείας, με διαδηλώσεις και πορείες των αγροτών της περιοχής με αφορμή το «σταφιδικό ζήτημα». Ο Θεοτόκης παραιτούμενος από την κυβέρνηση είπε το εξής: «…εις την Κυβέρνησιν δύο ηνοίγοντο οδοί ή να παραιτηθή ή να επιβάλη το Κράτος των Νόμων διά της βίας». Έπειτα από την παραίτηση Θεοτόκη, ο βασιλιάς Γεώργιος Α’ έδωσε την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον Δημήτριο Ράλλη, αρχηγό του τέταρτου κόμματος της Βουλής σύμφωνα με τις εκλογές του 1902. Στην ολιγόμηνη παραμονή της στην εξουσία, η νέα κυβέρνηση του Δημητρίου Ράλλη βρέθηκε αντιμέτωπη με τις ταραχές που ξέσπασαν εξ αιτίας μιας… μετάφρασης! 

Αφορμή των βίαιων, αιματηρών επεισοδίων που έλαβαν χώρα υπήρξε η μετάφραση της «Ορέστειας» του Αισχύλου από τον καθηγητή του Πανεπιστημίου, Γεώργιο Σωτηριάδη, «ευρυμαθούς ελληνιστού και διαπρεπούς αρχαιολόγου», στη δημοτική γλώσσα. Η πρώτη παράσταση ανέβηκε το Σάββατο 1 Νοεμβρίου 1903. Σύμφωνα με το πρόγραμμα, πριν από την έναρξη της παράστασης, η «δεσποινίς M. Κοτοπούλη» θα απήγγειλε το ποίημα του Κωστή Παλαμά «Ωδή προς τον Αισχύλον», που η γλωσσική του τόλμη έπρεπε να ηχεί προκλητικά στα ευαίσθητα ώτα των καθαρολόγων θεατών της εποχής, καθώς ο ίδιος αντιλαμβανόταν τη γλώσσα ως ζωντανό οργανισμό, ο οποίος, όπως «όλα τα φυσικά και τα κοινωνικά μαζί φαινόμενα», βρίσκεται σε διαρκή εξέλιξη.

Η ιστορική αυτή παράσταση, καθώς όπως ανέφερε εφημερίδα της εποχής παρουσιαζόταν ύστερα από 2.461 χρόνια, ανέβηκε από το Βασιλικόν (Εθνικό σήμερα) Θέατρο, το οποίο χρηματοδοτούσε ο βασιλιάς Γεώργιος Α’. Για να γίνουν ωστόσο κατανοητές οι έντονες αντιδράσεις που ακολούθησαν, πρέπει να λάβουμε υπό όψη ότι στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ού, το γλωσσικό ζήτημα συνδεόταν με πολιτικοκοινωνικές και «εθνικές» ιδεολογίες, όπως εξακολουθεί να ισχύει ακόμα και στις μέρες μας, όταν αυτό εκδηλώνεται σε κάθε αφορμή. Την εποχή εκείνη, ωστόσο, το γλωσσικό γινόταν αντιληπτό ως η βασικότερη παράμετρος της εθνικής μας ταυτότητας και συνδέονταν στενά με τον μεγαλοϊδεατισμό της χώρας και την αντίληψη ότι οι γλωσσικές «απώλειες» και «εκπτώσεις» τραυμάτιζαν την εθνική μας υπόσταση. Οι γλωσσικές απώλειες ταυτίζονταν λίγο πολύ με τις εθνικές – εδαφικές απώλειες. 

Τα επεισόδια που ακολούθησαν και είχαν διάρκεια, δεν ήταν, ωστόσο, κάτι πρωτόγνωρο για την ελληνική κοινωνία της εποχής. Δυο μόλις χρόνια νωρίτερα, ξανά με αφορμή μια μετάφραση, συγκεκριμένα τη μετάφραση των Ευαγγελίων στη δημοτική από τον Αλέξανδρο Πάλλη, τον Νοέμβριο του 1901, πυροδοτήθηκε μία σειρά επεισοδίων με έντεκα νεκρούς και πολλούς τραυματίες, καθώς και μια εξουθενωτική αντιπαράθεση του Τύπου της εποχής, και είχε σαν αποτέλεσμα την παραίτηση του πρωθυπουργού Γεωργίου Θεοτόκη και του μητροπολίτη Αθηνών Προκοπίου.

Ταυτόχρονα, στο στόχαστρο των διαδηλωτών τέθηκε και η βασίλισσα Όλγα, καθώς η μετάφραση στη δημοτική των Ευαγγελίων υπήρξε δική της πρωτοβουλία.. Μάλιστα, υπό το σλαβοφοβικό σύνδρομο της εποχής λόγω της ρωσικής καταγωγής της βασίλισσας, οι συντελεστές της μετάφρασης θεωρήθηκαν βεβηλωτές των Ευαγγελίων και άθεοι, όπως επίσης προδότες και όργανα των Σλάβων. Τόσο στα Ευαγγελικά όσο και στα Ορεστειακά, τα επεισόδια που ακολούθησαν υποκινήθηκαν από πανεπιστημιακούς και ακαδημαϊκούς κύκλους, μέσω των εφημερίδων που υποστήριζαν τη γλωσσική καθαρότητα. Πρωταγωνιστής και υποκινητής των βίαιων αυτών αντιδράσεων και στις δυο περιπτώσεις υπήρξε ο πανεπιστημιακός κλασσικός φιλόλογος και υπέρμαχος της καθαρεύουσας Γεώργιος Μιστριώτης. 

Εντυπωσιακό παραμένει το γεγονός ότι το Πανεπιστήμιο, η ακαδημαϊκή κοινότητα και το φοιτητικό κίνημα της εποχής υπήρξαν οι φορείς των πλέον σκοταδιστικών και αντιδραστικών αντιλήψεων απέναντι στις συγκεκριμένες τολμηρές και ριζοσπαστικές πρωτοβουλίες του παλατιού, όπως αυτές εκφράστηκαν τόσο από τη βασίλισσα Όλγα όσο και από τον Γεώργιο Α’. Επίσης, αξιοσημείωτο είναι ότι η χώρα μας ίσως κατέχει μια μοναδική θέση στα ιστορικά παράδοξα, καθώς έγιναν διαδηλώσεις, χύθηκε αίμα, έπεσαν κορμιά και κυβερνήσεις λόγω μιας μετάφρασης! Αν δεν ήταν τόσο τραγικό για την ιδιοσυστασία και το ακραίο διχαστικό πνεύμα που διαπνέει την κοινωνία αυτής της χώρας, θα ήταν ένα σπάνιο αστείο. 

Τα γεγονότα 

Ύστερα από την πρεμιέρα του έργου την 1η ή 3η Νοεμβρίου του 1903 και επειδή η τότε η Κυβέρνηση του Δ. Ράλλη δεν αποδέχθηκε το αίτημα του καθηγητή Γ. Μιστριώτη, που πρέσβευε ότι οι παραστάσεις των αρχαίων δραμάτων πρέπει να γίνονται στη γλώσσα που γράφτηκαν, ξέσπασαν ταραχές. Κύριος υποκινητής των επεισοδίων αυτών ήταν ο καθηγητής Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Γεώργιος Μιστριώτης, φανατικός υπέρμαχος της αρχαΐζουσας γλώσσας, που ξεσήκωσε φοιτητές και προσκείμενες εφημερίδες ώστε να συμμετάσχει και ο αθηναϊκός λαός σε συλλαλητήρια. Η Αθήνα γίνεται θέατρο αιματηρών επεισοδίων για ένα τριήμερο, από τις 6 μέχρι τις 9 Νοεμβρίου. Και ενώ οι βιαιότητες στους δρόμους κορυφώνονται, την ένταση την πυροδοτεί και ο Τύπος της εποχής. Στις 8 Νοεμβρίου, η εφημερίδα «Πρωία» αναγγέλλει διάλεξη του αρχαιομανούς και γλωσσαμύντορος καθηγητή Πανεπιστημίου Γεωργίου Μιστριώτη. Την επόμενη, 9 Νοεμβρίου, ημέρα της ομιλίας του Μιστριώτη, ο Παύλος Νιρβάνας, στο χρονογράφημά του στο πρωινό «Άστυ», σημειώνει: «Διατρέχομεν πάλιν ημέρας ρητορικής και φιλολογικοπατριωτικών εξάρσεων». Το βράδυ, ο Μιστριώτης υποκινεί τους φοιτητές σε συνέχιση και ένταση του «αγώνα» και οι φοιτητές, ενθαρρυμένοι από τον καθηγητή τους, καλούν τον ελληνικό λαό σε ανταρσία. 

Ανακοινώνονται νέες παραστάσεις του Βασιλικού Θεάτρου για τις 15 και 16 Νοεμβρίου. Στις 15 Νοεμβρίου ξεκινούν στη Φιλοσοφική Σχολή συζητήσεις και εκλέγεται επιτροπή «ήτις εκθύμως να εργασθή προ του κινδύνου ον διατρέχει η εθνική μας γλώσσα». Το απόγευμα, ο Μιστριώτης βγάζει νέο επιθετικό λόγο: «Εγώ παραιτούμαι, ας έλθη ο Παλαμάς να διδάξη». Οι φοιτητές φωνάζουν συκοφαντικά συνθήματα.

Τη 16η, στις 3 μ.μ., οι φοιτητές συγκεντρώνονται στο καφενείο του «Γαμβέττα» και κάνουν πορεία προς το Βασιλικό Θέατρο καλώντας τον λαό σε συμπαράσταση. Ακούγονται τα συνθήματα «Ζήτω το Πανεπιστήμιον», «Ζήτω ο Μιστριώτης». Στη Σταδίου και στα Προπύλαια ξεσπούν επεισόδια. Φοιτητές και στρατός συμπλέκονται, πέφτουν έξι πυροβολισμοί και ακολουθεί ομοβροντία.

Μια σφαίρα στρατιωτικού πετυχαίνει στο στήθος τον 22χρονο εφημεριδοπώλη Ι. Μαντά, άλλοι μιλούν για δύο νεκρούς και εφτά τραυματίες. Πυροσβεστικές αντλίες παρατάσσονται μπροστά από τον σημερινό κινηματογράφο «Κοτοπούλη» και περιφρουρούν τον χώρο γύρω από το Βασιλικό Θέατρο. Στις 9.30 μ.μ., η παράσταση ξεκινά χωρίς επεισόδια. Από τις 20 Νοεμβρίου, η υπόθεση, μετά και την κλήση του Μιστριώτη από τον ανακριτή, παίρνει τον δρόμο των δικαστηρίων, ενώ η αντιπαράθεση συνεχίζεται διά μέσω των εφημερίδων!… 

google_news_icon

Ακολουθήστε το topontiki.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν.

ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΔΗΜΟΦΙΛΗ

Το topontiki.gr σέβεται όλες τις απόψεις, αλλά διατηρεί το δικαίωμά του να μην αναρτά υβριστικά σχόλια και διαφημίσεις. Οι χρήστες που παραβιάζουν τους κανόνες συμπεριφοράς θα αποκλείονται. Τα σχόλια απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των αναγνωστών.

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 29.03.2024 11:24