Η αναξιοπιστία είναι η χειρότερη μορφή διπλωματίας, κυρίως δε για μια χώρα μικρή που εξαρτάται εν πολλοίς από τις συμμαχίες της. Η Ελλάδα συνάρτησε την εξωτερική της πολιτική με τον δυτικό κόσμο και, μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, με την Αμερική. Αυτή η γενική εξωτερική πολιτική υπήρξε πάγια και υπηρετήθηκε από το σύνολο σχεδόν των ελληνικών κυβερνήσεων των δυο τελευταίων αιώνων (20ού και 21ου) περισσότερο ή λιγότερο επιτυχώς. Πρόκειται για μια στρατηγική η οποία στη γενική της αποτίμηση δεν έβγαλε ζημιωμένη τη χώρα. Το αντίθετο: την έβγαλε πολλαπλώς κερδισμένη.

Μια κραυγαλέα ασυνεπής και αναξιόπιστη αλλαγή στην ιστορία της εξωτερικής μας πολιτικής υπήρξε η περίπτωση του 1920 με τη διενέργεια του δημοψηφίσματος για την επιστροφή του Κωνσταντίνου στον θρόνο, πράγμα που στρεφόταν εναντίον της συμμαχίας μας με τις Δυνάμεις της Αντάντ. Οι τότε φωστήρες φαίνεται πως υποστήριζαν ό,τι συμπτωματικά και σήμερα ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης: να παίζουμε με τη φωτιά, να μην είμαστε «δεδομένοι σύμμαχοι», δηλαδή να είμαστε αναξιόπιστοι, απατεώνες, δίχως λόγο απέναντι στις ισχυρές και ιστορικές συμμαχίες μας. Το αποτέλεσμα ήταν – τότε – η αρχή της μεγαλύτερης εθνικής τραγωδίας που γνώρισε ο Ελληνισμός.

Στις 21 Νοεμβρίου 1920, παραμονές του δημοψηφίσματος, οι πρεσβευτές της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ιταλίας εξουσιοδοτήθηκαν από τις κυβερνήσεις τους να γνωστοποιήσουν στην ελληνική κυβέρνηση ότι οι Σύμμαχοι θα διέκοπταν κάθε οικονομική υποστήριξη προς την Ελλάδα, αν ξαναγύριζε ο Κωνσταντίνος, ο οποίος στη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου στήριξε την αρχή της ουδετερότητας, που στην ουσία εξυπηρετούσε τη Γερμανία σε βάρος των Συμμάχων μας.

Η ελληνική κυβέρνηση παρέμεινε αμετάπειστη και προχώρησε στη διενέργεια του δημοψηφίσματος. Σύμφωνα με τα κρατικά στοιχεία, 99% του λαού ψήφισε υπέρ της επιστροφής του Κωνσταντίνου! Το ποσοστό αυτό είναι ενδεικτικό της έκτασης της νοθείας στο αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος…

Τον Δεκέμβριο του 1920, ο Κωνσταντίνος έφτασε στην Αθήνα και ανέλαβε τα βασιλικά του καθήκοντα. Από την ημερομηνία εκείνη, αρχίζει η αντίστροφη μέτρηση για τη Μικρασιατική καταστροφή.

Λίγους μήνες πριν, στις 28 Ιουλίου 1920, είχε υπογραφεί η Συνθήκη των Σεβρών φέρνοντας την ειρήνη ανάμεσα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και τις Συμμαχικές Δυνάμεις μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Να θυμίσουμε ότι, σύμφωνα με τη Συνθήκη των Σεβρών, παραχωρούντο στην Ελλάδα τα νησιά Ίμβρος και Τένεδος και η Ανατολική Θράκη μέχρι τη γραμμή της Τσατάλτζας, κοντά στην Κωνσταντινούπολη. Η περιοχή της Σμύρνης έμενε υπό την ονομαστική επικυριαρχία του Σουλτάνου, αλλά θα διοικείτο από Έλληνα Αρμοστή ως εντολοδόχο των Συμμάχων, και θα μπορούσε να προσαρτηθεί στην Ελλάδα ύστερα από πέντε χρόνια με δημοψήφισμα. Η συμφωνία αυτή περιείχε επίσης το άρθρο 26 της Συνθήκης που όριζε ότι αν οι οθωμανικές αρχές δεν συναινούσαν στην εφαρμογή της, θα εξέπιπτε από την κυριαρχία τους η Κωνσταντινούπολη, την οποία θα μπορούσε να καταλάβει η Ελλάδα, κάτι το οποίο έντεχνα είχε προωθήσει ο Βενιζέλος.

Παράλληλα, η Βόρεια Ήπειρος ενσωματωνόταν στην Ελλάδα με το μυστικό Σύμφωνο Βενιζέλου – Τιττόνι. Η Ιταλία συμφώνησε ακόμα να παραχωρήσει τα Δωδεκάνησα (εκτός από τη Ρόδο και το Καστελλόριζο) στην Ελλάδα, και όταν η Βρετανία θα έδινε στο μέλλον την Κύπρο στην Ελλάδα, τότε (έπειτα από δημοψήφισμα) θα παραχωρούντο και αυτά τα νησιά (η συμφωνία ακυρώθηκε αργότερα από την Ιταλία το 1922).

Η επικύρωση της Συνθήκης δεν έγινε από κανένα συμμαχικό κοινοβούλιο (ούτε από το ελληνικό), καθώς μετά την επαναφορά του Κωνσταντίνου στον ελληνικό θρόνο διαταράχθηκαν οι σχέσεις με τις συμμαχικές δυνάμεις, οι οποίες ποτέ δεν τον αναγνώρισαν ως αρχηγό του ελληνικού κράτους. Προφανώς, και η Μεγάλη Τουρκική Εθνοσυνέλευση απέφυγε να αναγνωρίσει ή να επικυρώσει τη Συνθήκη των Σεβρών.

Έτσι, οι Έλληνες που είχαν αποβιβαστεί στη Σμύρνη αντιμετωπίστηκαν ως εισβολείς και ο αρχηγός των εθνικιστών Κεμάλ Ατατούρκ κήρυξε απελευθερωτικό αγώνα, τον οποίο και κέρδισε. Στις 11 Οκτωβρίου του 1922, στα Μουδανιά υπογράφτηκε από τους εκπροσώπους της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ιταλίας και από τον Ισμέτ Πασά, γνωστότερό μας ως Ινονού, ανακωχή στην οποία η Ελλάδα προσχώρησε στις 14 Οκτωβρίου. Λίγες μέρες αργότερα, την 1η Νοεμβρίου, ο Κεμάλ κατέλυσε το σουλτανάτο εκθρονίζοντας τον Μεχμέτ ΣΤ’. Από τις στάχτες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας είχε γεννηθεί το νέο τουρκικό κράτος. Το νέο αυτό κράτος δεν δεσμευόταν από τους όρους της Συνθήκης των Σεβρών, τους οποίους και επεδίωξε να ακυρώσει. Θα ήταν άραγε υπερβολή αν προσθέταμε ότι αυτό έγινε με την… αμέριστη βοήθειά μας;