Η ιστορία επαναλαμβάνεται χωρίς να προσφέρει κάποια έξοδο κινδύνου. Και στο πέρασμα του χρόνου η μνήμη που ανελέητα ανασκαλεύει γεγονότα βίας και πένθους αμβλύνεται. Όταν μάλιστα η εμπειρία μετατρέπεται σε λόγο, χάνει την πραγματική διάσταση του βιώματος. Και όπως επισημαίνει ο Δημοσθένης Παπαμάρκος, «η επαναφήγηση του τραύματος» το εξημερώνει.

Πάνω σε τούτη τη βάση τοποθετείται το έργο του «Εξημέρωση», που οικειοποιείται δραματικές αφηγήσεις τρίτων, είτε αυτοί προέρχονται από τα βάθη της Ιστορίας – όπως, μεταξύ άλλων, η αναφορά του Ηρόδοτου στην καταστροφή της Μιλήτου, το απαγορευμένο έργο του Φρυνίχου «Μιλήτου Αλωσις» ή ακόμα και ο θάνατος του Κίμωνα από τον Πλούταρχο – είτε από ηχητικά ντοκουμέντα προσφύγων.

Ωστόσο τα συγκινησιακά φορτισμένα ράκη φράσεων των τελευταίων δεν αποτυπώνουν μόνο το άλγος των σημερινών κατατρεγμένων, αλλά ταυτίζονται με ανάλογες ανθρώπινες πληγές της σύγχρονης Ιστορίας: από τους ξεριζωμένους της Σμύρνης μέχρι τους Έλληνες που κατέφυγαν στην Αμερική και από τους εκδιωχθέντες των πολέμων μέχρι τους απελπισμένους Σύρους.

Ο απόηχος όλων αυτών των συγκλονιστικών φωνών από την αρχαιότητα μέχρι την εποχή μας ακολουθεί τις διακλαδώσεις ενός υφάσματος, τους ρόζους του ξύλου, τις ρωγμές των τοίχων. Παρότι, όμως, διασώζονται από την αφάνεια, η φρίκη που τις συνοδεύει εξομαλύνεται. Γίνεται οικεία.

Την πολυδαίδαλη ιστορική παραβολή του συγγραφέα, που απομακρύνεται εσκεμμένα από την τωρινή κατάσταση των πραγμάτων και στην ουσία μιλάει για τον θάνατο και τη διαχρονικότητα της απώλειας, επέλεξε η Γεωργία Μαυραγάνη να μεταμορφώσει σε παράσταση. Μια παράσταση, όμως, που δεν συγγενεύει με το συμβατικό θέατρο.

Και δημιούργησε έναν τόπο με στοιχεία εξπρεσιονιστικά, με βίαιη επίθεση φωτογραφιών και βιντεοπροβολών, συνεχή μουσική υπόκρουση (Χάρης Χείλας) και ηχογραφημένες μαρτυρίες, μέσα από τον οποίο επιχείρησε να εκφράσει τη χορική λειτουργία της τραγωδίας.

Ωστόσο δεν έλειψε η «εκμετάλλευση» των εικόνων και η κοινότοπη περιγραφικότητά τους. Και ενώ το θαυμάσια επεξεργασμένο κείμενο ενσωμάτωσε με μαεστρία τα ιστορικά δάνειά του, οι ηθοποιοί επιδόθηκαν σε μία άτοπη παντομίμα δημιουργώντας με τη σιωπή τους και την εύκολη κινησιολογία τους τίποτα περισσότερο από ψυχρές σχηματικές φιγούρες και συμπλέγματα.

Κατ’ επέκταση δεν κατάφεραν να μεταδώσουν συναισθήματα ή «τη συνομιλία των ζωντανών με τους νεκρούς τους», όπως ήταν η πρόθεση του εγχειρήματος. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η σκηνή με το εντυπωσιακό αλλά επιφανειακό παιχνίδι των σκιών που συνοδεύει την κάθοδο των προσώπων του έργου στον Άδη (εμπνευσμένο από τη Νέκυια του Ομήρου).

Από την άλλη, τα συμβολικά σκηνικά στοιχεία της Άρτεμης Φλέσσα – στάχυα, χώμα, νερό της θάλασσας, σκοινί αιώρησης που μετατρέπεται σε κρεμάλα, αίμα και πέτρες –, φωτισμένα έντεχνα από την Εβίνα Βασιλακοπούλου, έδωσαν κάποιες φορές την αίσθηση της ναρκοθετημένης μνήμης.

Στην παράσταση πήραν μέρος οι Νίκος Γιαλελής, Μάνος Πετράκης, Κωνσταντίνα Τάκαλου. Συμμετείχαν η Ξένια Καλογεροπούλου, ο Ηλίας Κατέβας και η Ελίνα Ρίζου.

Info: Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, Λεωφόρος Συγγρού 107, Νέος Κόσμος