Λίγες ημέρες έχουν περάσει από τα ύποπτα κρούσματα για κορωνοϊό, τα οποία σήμαναν συναγερμό στα νοσοκομεία «Αττικόν» και «Ευαγγελισμό» και προκάλεσαν πανικό και αναστάτωση σε όσους είχαν επισκεφτεί τα νοσοκομεία, αλλά και σε όλη την Αθήνα, με τη σκέψη ότι ο πασίγνωστος αυτός ιός έφτασε και στα ελληνικά εδάφη.

Τελικά επρόκειτο για αρνητικά δείγματα, καθώς, ύστερα από εξετάσεις στις οποίες υποβλήθηκαν οι ασθενείς αποδείχθηκε ότι έπασχαν από απλή γρίπη. Πριν από αυτό το περιστατικό υπήρξε ένα αντίστοιχο στη Θεσσαλονίκη, το οποίο προκάλεσε εξίσου πανικό.

Η άγνοια προκαλεί πανικό διότι πρόκειται για ένα νέο είδος κορωνοϊού, από το οποίο κανένας δεν ξέρει πώς να προστατευτεί, αλλά ούτε και πώς να το θεραπεύσει. Επιπλέον ερωτήματα εγείρονται γύρω από τη θνησιμότητα που μπορεί να προκληθεί από τον ιό, τα κρούσματα και τη μεταδοτικότητά του. Ωστόσο κάποια ερωτήματα μάλλον θα μείνουν αναπάντητα εξαιτίας της κινεζικής κυβέρνησης.

Τα λάθη

Καθώς ο φόβος για τον κορωνοϊό έχει καταλάβει την Κίνα, το γεγονός ότι καθυστέρησε έναν μήνα η κινεζική κυβέρνηση να λάβει δραστικά μέτρα για την ασθένεια κάνει ακόμη πιο εμφανή τα λάθη της σε αυτή την κρίσιμη κατάσταση.

Ξένα και εγχώρια μέσα ενημέρωσης περιγράφουν την τοπική αυτοδιοίκηση της Ουχάν, της πόλης όπου εμφανίστηκαν τα πρώτα κρούσματα του ιού, ως μια τοπική κυβέρνηση που ασχολείται περισσότερο με τις πολιτικές συναντήσεις παρά με τον επιδημιολογικό έλεγχο και όπου οι απόπειρες των εμπλεκομένων, συμπεριλαμβανομένων οκτώ διαφορετικών γιατρών, για να μιλήσουν για τον ιό εμποδίστηκαν από την αστυνομία.

Η κεντρική κυβέρνηση της Κίνας έχει υποσχεθεί να αναλάβει δράση σε ζητήματα στα οποία οι αξιωματούχοι της Ουχάν απέτυχαν. Οι αξιωματούχοι του Πεκίνου δεσμεύτηκαν για περισσότερη διαφάνεια τόσο για τις δημόσιες όσο και για τις εξωτερικές οργανώσεις, όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. Μάλιστα έφτιαξαν μια τηλεφωνική γραμμή άμεσης επικοινωνίας για καταγγελίες σχετικές με τον ιό μέσα στη δημοφιλή εφαρμογή ανταλλαγής μηνυμάτων WeChat.
Ωστόσο η κυβέρνηση δεν θέλει οι πληροφορίες να βγαίνουν προς τα έξω. Για τη λογοκρισία και την παραπληροφόρηση στην Κίνα είναι κυρίως υπεύθυνοι οι τοπικοί αξιωματούχοι, οι οποίοι έχουν περισσότερα να χάσουν εάν ο κόσμος μπορέσει να διαμαρτυρηθεί ελεύθερα για λάθη ή συγκαλύψεις. 

Αυτό με τη σειρά του θα μπορούσε να έχει θανατηφόρες συνέπειες για τη δημόσια υγεία στη διάρκεια μιας κρίσης. Για παράδειγμα, αρκετά δημοσιεύματα υποστηρίζουν ότι οι σοροί των νεκρών αποτεφρώνονται στην πόλη Ουχάν χωρίς να καταγράφεται ως αιτία θανάτου η ασθένεια που προκαλεί ο κορωνοϊός, γεγονός που καθιστά εξαιρετικά δύσκολο να υπολογιστεί πόσο θανατηφόρος είναι ο ιός.

Τα ψέματα

Από το 2013 οι αρχές της Κίνας είχαν προτεραιότητά τους την παρεμπόδιση της διακίνησης πληροφοριών. Μάλιστα φρόντιζαν ιδιαίτερα να μην διαδίδονται φήμες που θα κατέστρεφαν την εικόνα της κυβέρνησης προς τα έξω στο Διαδίκτυο.

Η παρακολούθηση των μηνυμάτων για την αποσταθεροποίηση των πληροφοριών αυξήθηκε το 2017, όταν οι διαχειριστές ομάδων που συνομιλούσαν στο Διαδίκτυο άρχισαν να λογοδοτούν για περιεχόμενο που δημοσιευόταν από οποιονδήποτε χρήστη, επιτρέποντας στις αρχές να αξιοποιήσουν τη δύναμη της λογοκρισίας. 

Για την αστυνομία της πόλης Ουχάν το να απειλεί τους ανθρώπους για τη δημοσίευση πληροφοριών που μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα στην κυβέρνηση ήταν ρουτίνα. Οι αρχές της Τοπικής Αυτοδιοίκησης προσπαθούσαν να δείξουν ότι είχαν την κατάσταση υπό έλεγχο.

Εδώ και χρόνια η κινεζική κυβέρνηση έχει δείξει ότι η ζωή των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος δεν είναι«σπαρμένη με ροδοπέταλα».
Αυτό δεν είναι κάτι καινούριο, όπως γράφει το «Foreign Policy». Πάρτε για παράδειγμα τους Shuping Wang και Gao Yaojie, τους ηρωικούς γιατρούς που εξέθεσαν τις παράνομες πωλήσεις αίματος και την επακόλουθη κρίση του AIDS στην κινεζική επαρχεία Χενάν τη δεκαετία του 1990. Και οι δυο αντιμετώπισαν χρόνια δίωξης, ακόμα και όταν το κράτος αναγνώρισε ότι είχαν δίκιο. Παρ’ όλα αυτά και οι δύο αναγκάστηκαν να καταφύγουν στις Ηνωμένες Πολιτείες. 

Ακτιβιστές, όπως ο Tan Zuoren – οι οποίοι επιχείρησαν να αποκαλύψουν τη διαφθορά αξιωματούχων που ενεπλάκησαν στην κατασκευή σχολικών κτηρίων, τα οποία κατέρρευσαν στη διάρκεια σεισμού στην επαρχία Σετσουάν το 2008 – μπήκαν στη φυλακή.

Ωστόσο, το χρονικό διάστημα ανάμεσα στο 2000 και το 2012 το κινεζικό Διαδίκτυο δημιούργησε τον δικό του «Μεγάλο Αδελφό», ιδίως όσον αφορά τη διαφθορά σε τοπικό επίπεδο. Οι δημοσιογράφοι συχνά μοιράζονταν πληροφορίες από σκάνδαλα προκειμένου να φέρουν στην επιφάνεια άπληστους αξιωματούχους. 

Η καταστολή ήταν σχετικά σπάνια και αρκετοί στο κυβερνών κόμμα εκτίμησαν ότι αυτό το είδος παρακολούθησης ήταν ένα χρήσιμο εργαλείο για να προσελκύσουν τους πολίτες στο να εμπλακούν στη λογοδοσία. Όλα αυτά ολοκληρώθηκαν το 2012-2013, όταν επιβλήθηκαν νέοι περιορισμοί στο Διαδίκτυο που σηματοδότησαν το τέλος κάθε ανοχής στην εξωτερική παρακολούθηση. 
Μέχρι το τέλος του 2013 το Weibo, ο πιο δημοφιλής ιστότοπος μέσων κοινωνικής δικτύωσης, σημείωσε πτώση επισκεψιμότητας κατά 70%. Τα επόμενα χρόνια αυτή η εκστρατεία διευρύνθηκε με μαζική καταστολή των ακτιβιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των δικηγόρων και όσων τολμούσαν να παρακολουθήσουν τι έκαναν αξιωματούχοι της κυβέρνησης.

Ακόμα και τώρα, συλλήψεις και απειλές συνεχίζονται σε ολόκληρη την Κίνα για τη διάδοση φημών για τον ιό. Ορισμένες από αυτές είναι ο συνηθισμένος τρόπος της κυβέρνησης να «πνίγει» όποια διαφωνία. Μάλιστα, οποιοσδήποτε δυνητικός καταγγέλλων στο κοινωνικό δίκτυο WeChat γνωρίζει πολύ καλά ότι η εφαρμογή απαιτεί από αυτόν ως προϋπόθεση για την εγγραφή του να καταχωρήσει τον αριθμό της ταυτότητας που του έχει εκδώσει η κυβέρνηση.