Με το παρόν κείμενο δεν θα υπεισέλθουμε στο τι πρέπει να κάνουμε με την τρέχουσα πανδημία. Δεν έχουμε τη σχετική γνώση και κυρίως δεν έχουμε τα απαραίτητα στατιστικά και ιατρικά ευρήματα και δεδομένα αντιστοίχως. Απλώς θα προσπαθήσουμε εν συντομία να διαπιστώσουμε την επικρατούσα νοο-τροπία που καθοδηγεί τα τεκταινόμενα αλλά και που διαμορφώνεται από αυτά.  Αυτή δε η διαμορφώνουσα και ταυτόχρονα διαμορφούμενη νοο-τροπία,  μας βεβαιώνει πως ο απόλυτος κυρίαρχος επί της ζωής μας είναι ο φόβος, ο φόβος της ζημίας του εαυτού μας.

Πρόκειται περί της απόλυτης επικράτησης της φιλοσοφικής θεμελίωσης της νεωτερικότητας, κύριο γέννημα της οποίας είναι ο ατομικισμός, δηλαδή ο περιορισμένος τρόπος θεώρησης του εαυτού μας. 

Σήμερα συντελείται ένα παγκόσμιο συλλογικό πείραμα, ηθελημένα ή αθέλητα. Πείραμα με συμπεράσματα χρήσιμα για τους ασκούντες πολιτική εξουσία και που ελπίζω να είναι χρήσιμα και για όλους εμάς, που τους υφιστάμεθα σαν δήθεν αντιπροσώπους μας. Μας εξουσιάζει ο φόβος, όταν απειλείται –ή νομίζουμε πως απειλείται- η ζωή μας, όταν δηλαδή απειλείται του καθενός η ατομική ζωή, όχι αυτή του άλλου. Κλεινόμαστε στα σπίτια μας για να μην αρρωστήσουμε εμείς και δείχνουμε πως   θαυμάζουμε τους γιατρούς και νοσηλευτές.

Υποκριτικά όμως, γιατί    δεν νομίζω πως οι περισσότεροι εξ ημών θα ήθελαν να βρίσκονται στη θέση τους. Ενδεχομένως οι ίδιοι μπροστά το βλέμμα του θανάτου του ασθενούς τους  να παραμελούν το εγώ τους, άλλωστε η περίφημη θεωρία των παιγνίων δεν λειτουργεί σε μικρή κλίμακα, ενώπιος ενωπίω, είναι αποδεδειγμένο. Σίγουρα όμως όλη η έξω κοινωνία λειτουργεί ως αγέλη μοναχικών θηρίων, οπωσδήποτε και ιδίως οι πολιτικοί διαχειριστές μας: ουδείς εξ αυτών ανήλθε στο θώκο μεριμνώντας τουλάχιστον εξ’ίσου για τον άλλον. Για οποιαδήποτε επ’ αυτού αντίρρηση, «ο πρώτος αναμάρτητος τον λίθον βαλέτω». 

Κοινωνική, δηλαδή ανθρώπινη αλληλεγγύη, καταδήλως δεν υφίσταται, στο βαθμό που δεν θα «επιστρέψει» σε μας. Ο ατομισμός μας οχυρώνεται ολοένα και περισσότερο.   Αρχικά ο εαυτός μας, το συμφέρον του οποίου αποτελεί απόλυτη προτεραιότητα. Στη συνέχεια η οικογένεια, οι στενοί συγγενείς και φίλοι και τέλος το κράτος ή εν πάση περιπτώσει αυτό που θεωρούμε ως τέτοιο. Ευρύτερους σχηματισμούς,  π.χ. την υποτιθέμενη Ενωμένη Ευρώπη, τους ξεχνάμε. Κλέβουμε τις μάσκες του άλλου κράτους και απορώ γιατί αυτό μας εκπλήσσει. Όταν γίνει κάπου στον κόσμο κάποιο δυστύχημα ή τρομοκρατική ενέργεια με θύματα, το πρώτο που αναφέρουν οι τηλεοράσεις είναι αν μεταξύ των θυμάτων υπάρχει Έλληνας και ομοίως οι Γάλλοι για το αν υπάρχουν Γάλλοι, κ.ο.κ.   

Επανέρχονται δυναμικά και τα  σύνορα των τυχαίως σχηματισθέντων κρατιδίων της Ευρώπης που αυθαιρέτως ονομάσθηκαν έθνη-κράτη, αυθαιρέτως καθόσον είναι αμφίβολη η ύπαρξη του πρώτου σκέλους, δηλ. του  έθνους, ως διαφοροποιημένης οντότητας (ενδεχομένως κάποια διαφοροποιημένα έθνη να υπήρξαν τον 16ο αιώνα,   σήμερα όμως καταδήλως όχι). Διαλύεται  δηλαδή   η Ευρώπη εις τα εξ ων συνετέθη. Γιατί μια κάποια ενοποίησή της υπήρχε, ερήμην εν πολλοίς των κρατών της αλλά υπήρχε. 

Είναι προφανές πως αυτή η «επαναϊεροποίηση»i των συνόρων των ευρωπαϊκών κρατών, παρά τις θριαμβολογίες των εκτός τόπου και χρόνου «εθνικιστών», συνιστά  καταστροφή τους,  δηλαδή παρακμή των λαών τους,  που μέχρι σήμερα καθόριζαν την παγκόσμια ιστορία.  Η γνώση και η τεχνολογία κινούνται πλέον σε παγκόσμιο επίπεδο. Ταυτόχρονα, η   διακίνηση ανθρώπων είναι πλέον εξαιρετικά εύκολη υπόθεση και δυστυχώς αδυνατούν τα ευρωπαϊκά κράτη να την αντιμετωπίσουν επ’ ωφελεία τους. Δυσκολευόμαστε να κατανοήσουμε πως η πανάρχαια αναζήτηση καλλίτερων συνθηκών ζωής, από τόπο σε τόπο, είναι πλέον δυνατή από τον καθένα και με αυτό ως δεδομένο πρέπει να οργανωθούν οι κοινωνίες και οι «κρατικές συλλογικότητες»ii Τα πολύ μικρά σε έκταση και πληθυσμό ευρωπαϊκά κράτη δεν έχουν έτσι πλέον την πολυτέλεια να είναι  διηρημένα και ανταγωνιστικά μεταξύ τους. Μόνο μια ομόσπονδη Ευρώπη μπορεί να σταθεί στο εντόνως ανταγωνιστικό διεθνές περιβάλλον. Υπάρχει όμως και εδώ ο εγγενής της νεωτερικότητας ή και εντέχνως καλλιεργούμενος φόβος.  

Αλλά επίσης φόβος έχει διασπαρεί  και σε άλλους τομείς, πέραν του τρέχοντος «κορονοϊού». Αναφέρομαι στον φόβο  της «κλιματικής αλλαγής», που προωθείται  σχεδόν ψυχωτικά. Κλιματική αλλαγή βεβαίως  υπήρχε, υπάρχει και θα υπάρχει. Αλλά ευθυνόμαστε εμείς γι’ αυτό; Αυτό δεν το κρίνω με το παρόν σημείωμα, αλλά και δεν νομίζω να πιστεύει κανείς πως το λιώσιμο των πάγων της προϊστορίας   οφειλόταν στη τότε βιομηχανική παραγωγή. Επίσης απορώ γιατί οι επιστήμονες που αμφισβητούν την τρέχουσα παγκόσμια υστερία δεν τυγχάνουν ουδεμιάς δημοσιοποίησης των απόψεών τους. Επίσης μου είναι δύσκολο να κατανοήσω την επιβολή «αειφόρων μέτρων» σε χώρες που μαστίζονται από φτώχεια και ασιτία, θέτοντας εμπόδια στην ανάπτυξή τους.   

Επαναλαμβάνω: δεν κρίνω τα μέχρι τώρα τεκταινόμενα σε ελληνικό και παγκόσμιο επίπεδο, με το ζήτημα του Cοvid-19, καίτοι διαβλέπω μιαν αδιευκρίνιστη πτυχή του διλλήματος   «μεταξύ ζωής και οικονομίας». Κατ’ ουσίαν το δίλλημα μας θέτει ενώπιον  δύο διαφορετικών τρόπων  διατήρησης της ζωής, γιατί και η οικονομία ζωή είναι. Δηλαδή δεν μπορώ να κρίνω ποιόν τρόπο, πόσο και πώς προκρίνουμε. Επίσης απορώ γιατί δεν θεωρείται εξ’ ίσου θανατηφόρα και επείγουσα η ανάγκη αντιμετώπισης της φτώχειας των τρίτων χωρών, όπου συμβαίνουν  καθημερινοί θάνατοι από ασιτία περισσότερων συνανθρώπων μας και ιδίως παιδιών. 

Υπάρχει τέλος και η επιβολή του ηλεκτρονικού τρόπου ζωής μας. Ενδεχομένως τώρα να μη μπορεί να γίνει αλλιώς. Το ερώτημα εδώ είναι αν θα οδηγηθούμε σε «νέες πνύκες», όπως ευελπιστεί ο Γ. Κοντογεώργης, αν θα επισπεύσουμε τον νέο ανθρωπολογικό τύπο που έχει αρχίσει να διαμορφώνεται, ως εύκολο θύμα αφανών και φανερών ηλεκτρονικών και μη ιών,  ή αν θα επαληθεύσουμε τη διαδικασία εξέλιξης της «Μητρόπολης» του Φριτς Λανγκ. 

Οι παρούσες ακραίες συνθήκες, ελπίζουμε να μας οδηγήσουν σε μια   αναθεώρηση της πολιτικής ως σκέψης και πράξης και στην αναδιατύπωση των όποιων «κοινωνικών συμβολαίων» μας. Μετά από κάθε πανδημία, που υπήρξαν πολλές  ακόμα και στη πρόσφατη ιστορία μας, ακολουθούσαν πολιτικές και θεσμικές αλλαγέςiii. Ελπίζουμε το ίδιο να γίνει και τώρα προς θετική κατεύθυνση. Το φιλόξενο ΠΟΝΤΙΚΙ μας έδωσε τη δυνατότητα να εκφράσουμε σχετικές αρχικές απόψεις μας : https://www.topontiki.gr/article/375487/anagki-epanaforas-tis-politikis-skepsis-kai-praxis .