Τι είναι η μεσαία τάξη; Πώς ορίζεται; Ποια είναι η λειτουργία της στην οικονομία και στη διαμόρφωση της πολιτικής ατζέντας; Γιατί οι μιντιακοί και πολιτικοί εκφραστές της φιλελεύθερης ιδεολογίας στη Δύση ανησυχούν για την υποχώρησή της και κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για το ενδεχόμενο συντριβής της; Γιατί, εν τέλει, η μεσαία τάξη βρίσκεται στα χείλη όλων τα τελευταία χρόνια;
Είναι εξαιρετικά δύσκολο να ορίσει κάποιος και να περιγράψει με ακρίβεια τη μεσαία τάξη. Είναι άλλωστε τόσο ευρύχωρος όρος ώστε να συμπεριλαμβάνει ανθρώπους με εντελώς διαφορετικά χαρακτηριστικά και με μεγάλες εισοδηματικές αποκλίσεις. Στην Ελλάδα των αλλεπάλληλων κρίσεων, για παράδειγμα, είναι εντυπωσιακή η ευκολία συμπερίληψης στη μεσαία τάξη σχεδόν οποιουδήποτε δεν βρίσκεται στο όριο της απόλυτης ένδειας. Αρκεί να αισθάνεται ο ίδιος ότι ανήκει σε αυτήν.

Με μια σχετική ασφάλεια θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι η ένταξη στη μεσαία τάξη δεν γίνεται αποκλειστικά με οικονομικά κριτήρια, αφού η εν λόγω τάξη αποτελεί μια ευρύτερη κοινωνική και ιδεολογική κατηγορία. Στην πολιτική ρητορική εξάλλου οι έννοιες «μεσαία τάξη» και «μεσαίος χώρος» εκλαμβάνονται ως ταυτόσημες.
Υπ’ αυτήν την έννοια κάθε απόπειρα να προσεγγιστεί και να αναλυθεί αυτή η ιδιαίτερη κοινωνική κατηγορία είναι εκ των προτέρων ευπρόσδεκτη. Η χρονικά τελευταία προσπάθεια γίνεται από τον δημοσιογράφο Φοίβο Καρζή, του οποίου το βιβλίο «Το μεσαίο κενό – Η ακμή και η κρίση της μεσαίας τάξης στην Ελλάδα και τον κόσμο» κυκλοφόρησε προσφάτως από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος.

Το διεθνές τοπίο
Το βιβλίο του Καρζή είναι εξαιρετικά χρήσιμο, διότι εξετάζει την κατάσταση της μεσαίας τάξης στη Δύση ακριβώς τη στιγμή που αυτή χάνει την οικονομική πρωτοκαθεδρία στον πλανήτη, του οποίου το κέντρο βάρους μετακινείται προς την Ανατολή.
● Διόλου συμπτωματικά, η απώλεια της πρωτοκαθεδρίας της Δύσης συμπίπτει χρονικά με την ακραία έξαρση των οικονομικών ανισοτήτων: την υπερσυσσώρευση πλούτου σε ελάχιστους, τη μαζική οικονομική καταβαράθρωση της άλλοτε μεσαίας τάξης και την αυτονόητη έξαρση της οικονομικής ανισότητας.
● Διόλου συμπτωματικά, η δυναμική άνοδος της Κίνας φέρνει στο προσκήνιο μια πολυπληθή και διεκδικητική μεσαία τάξη. Προ διετίας οι αναλυτές της McKinsey προέβλεπαν ότι πάνω από το 75% των Κινέζων κατοίκων των πόλεων (πάνω από 550 εκατομμύρια άνθρωποι) θα είναι μέλη της μεσαίας τάξης έως το 2022.

Είναι, επομένως, απολύτως ενδεικτική του οικονομικού δυναμισμού η κατάσταση της μεσαίας τάξης. Υπ’ αυτήν την έννοια δικαίως ο Καρζής εστιάζει τη μελέτη του στην ανισότητα, την ένταση και τη δυναμική της και στους μηχανισμούς που οδηγούν στην εξωφρενική συγκέντρωση του πλούτου. Και αντιπαραθέτει την παρακμή της μεσαίας τάξης στον υπερανεπτυγμένο καπιταλισμό με τη δυναμική άνοδο και επέκτασή της στις αναδυόμενες οικονομικές δυνάμεις του πλανήτη.
Η σοβαρότερη συνέπεια, βεβαίως, της κρίσης και της περιθωριοποίησής της αποτυπώνεται στην αλλαγή της πολιτικής και εκλογικής συμπεριφοράς της μεσαίας τάξης. Η πριμοδότηση ακραίων πολιτικών σχημάτων και προσωπικοτήτων συμπυκνώνεται ως εξής: 
«Από τη μια υπάρχει η γοητεία της “ανελεύθερης δημοκρατίας” του αυταρχικού λαϊκισμού και από την άλλη η μετάπτωσή τους σε έναν “αντιδημοκρατικό φιλελευθερισμό”, όπου η διατήρηση των δικαιωμάτων και των θεσμών συνοδεύεται από την απομάκρυνση μεγάλων τμημάτων των πολιτών από τη δημοκρατική διαδικασία της εκπροσώπησης και την απαλλαγή των ελίτ από την υποχρέωση της λογοδοσίας».

Το μοναδικό ίσως κενό στην ευρεία και, κατά τομείς, λεπτομερή ανάλυση του Καρζή εντοπίζεται στην «υποτίμηση» του μεταναστευτικού ζητήματος, στο οποίο αφιερώνει μόλις πέντε σελίδες, παρότι 
● έχει αποτελέσει τον καταλύτη σοβαρότατων πολιτικών ανακατατάξεων στις τέσσερις μεγαλύτερες οικονομικές δυνάμεις της Ευρώπης, 
● έχει επιδράσει καθοριστικά στη διαμάχη για το Brexit, 
● έχει καθιερώσει τη Λεπέν ως σταθερή δεύτερη πολιτική δύναμη της Γαλλίας, 
● έχει μετατρέψει τη Λέγκα του Βορρά από μια περιθωριακή αποσχιστική φράξια στο ισχυρότερο λαϊκό κόμμα της Ιταλίας και 
● έχει καθιερώσει την AfD ως τον εκφραστή του νέου διαχωρισμού μεταξύ ανατολικής και δυτικής Γερμανίας.

Στην Ελλάδα
Το δεύτερο μέρος του βιβλίου αναλύει σε βάθος την ελληνική μεσαία τάξη εκκινώντας από την ιδιαιτερότητα της συγκρότησής της σε στενή συνάφεια με το κράτος και περνώντας πολύ σύντομα στην κατάρρευση των «παλαιών βεβαιοτήτων» κατά τη διάρκεια της κρίσης που άρχισε το 2007, οδήγησε την Ελλάδα σε κρατική χρεοκοπία και επέφερε τη βίαιη και οδυνηρή μετάλλαξη του ελληνικού κοινωνικού σχηματισμού.
Για να προσεγγίσει τις νέες πολιτικές συμπεριφορές της έκπτωτης πλέον μεσαίας τάξης, ο Καρζής κάνει μια εκτενή ανάλυση της συγκρότησης του μεταπολιτευτικού δικομματισμού και της παραδοσιακής στάσης των μεσοστρωμάτων, του φαινομένου ΠΑΣΟΚ και της μεταβολής της συμπεριφοράς τους στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης και της χρεοκοπίας.

Η φυσιολογική κατάληξη του βιβλίου είναι το επίμετρό του για την «ανασύνθεση της μεσαίας τάξης», την οποία ο συγγραφέας θεωρεί δύσκολη στην πράξη, αλλά αναγκαία, καθώς – με τα δικά του λόγια:
«Μια διευρυμένη μεσαία τάξη, μέσα από ευκαιρίες όχι μόνο ατομικής ανάδειξης για κάποιους που προέρχονται από τα κατώτερα στρώματα, αλλά εκ νέου μαζικής ανάδυσής τους, είναι προϋπόθεση και της οικονομικής ανασυγκρότησης και της πολιτικής ομαλότητας».

Όπως μάλιστα σημειώνει, η πρόκληση «δεν αφορά την ανασυγκρότηση της μεσαίας τάξης όπως την είχε βιώσει η Ελλάδα πριν από την κρίση και η Δύση πριν από την παγκοσμιοποίηση. Αφορά την εκ θεμελίων συγκρότηση μιας νέας μεσαίας τάξης, εσωτερικά συνεκτικής, μαγνήτη κοινωνικής σύμπνοιας, πάνω στα προτάγματα στα οποία επανέρχεται η χώρα μετά τον κλονισμό της χρεοκοπίας».
Περισσότερα… στο ίδιο το βιβλίο.